Ludobójstwo Asyryjczyków

Ludobójstwo Asyryjczyków, znane również jako Sayfo, Seyfo lub Sejfo (syr. ܣܝܦܐ, dosł. miecz; inna używana nazwa to syr. ܩܛܠܥܡܐ, ludobójstwo) – masowa rzeź ludności asyryjskiej w Imperium Osmańskim i sąsiedniej Persji, dokonana przez wojska tureckie podczas I wojny światowej. W tym samym czasie władze tureckie prowadziły również podobnie ludobójczą politykę wobec Ormian (ok. 1,5 miliona ofiar) i Greków (450–750 tysięcy zabitych). Dokładna liczba ofiar wśród Asyryjczyków jest trudna do oszacowania, przyjmuje się, że zamordowanych mogło zostać nawet do 300 tysięcy osób.

Ludobójstwo Asyryjczyków

Asyryjscy uchodźcy nad brzegami jeziora Urmia
Państwo	Imperium Osmańskie
Miejsce	wschodnia Turcja
Data	1914–1924
Liczba zabitych	200–400 tys.
Typ ataku	ludobójstwo
Sprawca	armia turecka, młodoturcy, Kurdowie
brak współrzędnych

Lokalizacja miejsc największych mordów na Asyryjczykach

Sytuacja polityczna przed I wojną światową

Druga połowa XIX w. przyniosła szereg zmian w przeżywającym kryzys Imperium osmańskim. Nieudany eksperyment z liberalizmem sułtana Abdülhamida II, który po początkowym zainteresowaniu parlamentaryzmem chciał powrócić do rządów absolutnych, co doprowadziło do konfliktu z młodoturkami. Zablokowanie przez sułtana reform zaowocowało niezadowoleniem społecznym, któremu Abdülhamid (nazywany „krwawym sułtanem”) chciał dać ujście poprzez podsycanie niepokojów i wskazywanie na Ormian i innych chrześcijan jako na źródło kryzysu państwa. Polityce wyniszczania mniejszości sprzyjał też nacjonalizm i nietolerancja religijna, które rozpowszechniły się wśród mieszkańców głównie „tureckiej” części imperium.

Przebieg

Raport o masakrach dokonywanych przez Turków, opublikowany 26 marca 1915 w „The Washington Times”

Akcja wojsk tureckich i sprzymierzonych z nimi grup Kurdów polegała na pacyfikowaniu regionów (Hakkari, Şırnak, Mardin, Jeziora Wan, Urmia) zamieszkiwanych przez chrześcijańskich Asyryjczyków, w czasie których dokonywano masowych mordów mieszkańców. Stosowano także tzw. „deportacje” (przez świadków nazywane „marszami śmierci”), w czasie których ludność cywilna umierała z głodu i pragnienia, a celem ich były najczęściej pustynie syryjskie.

Oficjalne uznanie zbrodni za ludobójstwo

Pomnik ofiar ludobójstwa w Paryżu

Pomnik upamiętniający ofiary ludobójstwa Asyryjczyków w Erywaniu

Zbrodnię na Asyryjczykach oficjalnie uznały za ludobójstwo:

• 30 kwietnia 2009 – Stanowy parlament Australii Południowej;
• 11 marca 2010 – szwedzki Riksdag;
• maj 2013 – parlament australijskiej Nowej Południowej Walii;
• marzec 2015 – armeńskie Zgromadzenie Narodowe;
• 2015 – parlamenty Austrii i Holandii;
• 2 czerwca 2016 – niemiecki Bundestag;
• 1 listopada 2016 – władze stanu Indiana (USA);
• kwiecień 2018 – władze Kalifornii (USA);
• luty 2020 – parlament Syrii;
• marzec 2020 – władze Arizony (USA), uznając jednocześnie dzień 7 sierpnia za Dzień Pamięci o Ludobójstwie Asyryjczyków.

Upamiętnienie

Pomniki upamiętniające ofiary ludobójstwa Asyryjczyków znajdują się we Francji, Australii, Szwecji, Armenii, Belgii, Grecji i Stanach Zjednoczonych. Szwedzki rząd zobowiązał się pokryć wszystkie wydatki związane z budową pomnika po silnym lobbingu ze strony licznej tamtejszej społeczności asyryjskiej.

Turecki konsul generalny w Sydney wyraził niezadowolenie z powodu odsłonięcia pomnika w mieście. 30 sierpnia 2010, zaledwie 23 dni po odsłonięciu, pomnik został zdewastowany przez nieznanych sprawców, którzy namalowali na obiekcie półksiężyc i gwiazdę. 15 kwietnia 2016 obiekt został zdemolowany po raz drugi.

Opinie na temat ludobójstwa we współczesnej Turcji

We współczesnej Turcji istnieją różne poglądy na temat ludobójstwa Asyryjczyków. W 2015 r. turecka gazeta „Agos” nazwała te wydarzenia „ludobójstwem”. W 2012 r. dziennikarz Mehmet Alaca w swoim artykule opublikowanym w liberalnym „Radikal” określił wydarzenia jako „Seyfo” i napisał, że w czasie I wojny światowej zamordowano i wydalono dziesiątki tysięcy Asyryjczyków.

Historyk Bülent Özdemir z Uniwersytetu w Balıkesir zwrócił uwagę na „asyryjską rebelię” w Midyat w 1915 r. i powiedział, że Imperium Osmańskiego nie można w jakikolwiek sposób oskarżać o dokonanie ludobójstwa na Asyryjczykach. Naukowiec stwierdził także, że sfabrykowanie zbrodni stało się częścią asyryjskiego procesu budowania tożsamości.

Bibliografia

• Jan Reychman, Historia Turcji, s. 288–289, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1973.
• Abed Mszicho Neman z Karabasz, SEYFO – ludobójstwo, o którym nie można mówić, ISBN 978-83-6774-03-4, Wydawnictwo Agape, Poznań 2015.
• Matteo Spicuglia, Ziemia utracona, ISBN 978-83-7516-992-8, Święty Wojciech Dom Medialny sp. z o.o., Poznań 2016.