Mars (1564)
Mars – XVI wieczny galeon, należący do wojennej floty króla Szwecji Eryka XIV Wazy. Należał do klasy największych szwedzkich galeonów[1]. Był największym okrętem wojennym, jaki w XVI wieku pływał po Bałtyku[2]. Dla tego okrętu używano także określenia Makalös, czyli „niezrównany”, albo innego – podkreślającego wrogość do Duńczyków – Jutehataren („nienawidzący Duńczyków”)[3].
 „Mars” na rycinie z pocz. XX w. | |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
 Szwecja
| |
| Nazwa |
„Mars” |
| Wejście do służby |
1564 |
| Zatonął |
31 maja 1564 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
1800 t |
| Długość |
80 m |
| Napęd | |
| żaglowiec | |
| Uzbrojenie | |
| 107 dział | |
| Załoga |
800 |
Historia
edytujOd 30 do 31 maja 1564 roku galeon „Mars” uczestniczył w dość chaotycznej, dwudniowej bitwie morskiej u wybrzeży Gotlandii i Olandii – jednej z wielu bitew wojny siedmioletniej. Był flagowym i największym okrętem liczącej 23 jednostki floty szwedzkiej[4]. W drugim dniu potyczki „Mars” został osaczony przez część z 37 statków należących do Danii i Lubeki. Doszło do abordażu. „Mars” stanął w ogniu[4], a niedługo później doszło do eksplozji prochu na pokładzie[2]. Galeon zatonął, a wraz z nim większość załogi oraz około 300 napastników[4].
Wrak „Marsa” odnaleźli latem 2011 roku szwedzcy płetwonurkowie z Richardem Lundgrenem na czele, prowadzący poszukiwania na dnie Morza Bałtyckiego. Okręt spoczywa na głębokości 75 metrów w odległości 10 mil morskich na północ od wyspy Olandia[2]. Wrak zidentyfikowano dzięki herbowi Wazów odnalezionym na jednej z armat[5].
We wraku odnaleziono znaczne ilości monet i inne kosztowności (ponad 4 tysiące samych monet) – z tego powodu jego lokalizacja jest utajniona i strzeżona. Do inwentaryzacji wraku zatrudniono najlepszych płetwonurków z całego świata (z Polski Tomasza Stachurę, który m.in. pracował przy wraku lotniskowca „Graf Zeppelin”). Projekt inwentaryzacji i ochrony galeonu podzielono na trzy etapy. Do lipca 2012 roku sporządzono dokumentację fotograficzną oraz wydobyto część skarbu[6].
Wrak leży na sterburcie; bakburta jest częściowo zachowana, łącznie z furtami działowymi. Większość drewnianej konstrukcji znajduje się na miejscu, aczkolwiek jest zniszczona wybuchem (stosunkowo natomiast dobrze zachowana dzięki niskiej temperaturze i niskiemu zasoleniu). Rozmaite obiekty leżą w odległości do 150 m od wraku[7].
Ekspozycja stopniowo wydobywanych elementów wraku planowana jest w muzeum w Vaestervik[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Sensationellt vrakfynd i Östersjön. dykarna.nu, 2011-08-19. [dostęp 2011-08-21]. (szw.).
- ↑ a b c Z KLe/PAP: Na dnie Bałtyku odkryto wrak słynnego statku. onet.pl, 2011-08-20. [dostęp 2011-08-21]. (pol.).; Na dnie Bałtyku odkryto wrak słynnego statku z XVI wieku. gazetaprawna.pl, 2011-08-20. [dostęp 2011-08-21]. (pol.).
- ↑ Sensational shipwreck found. Nordstjernan. [dostęp 2011-08-21]. (ang.).
- ↑ a b c J. Rickard: Battle of Gotland-Öland, 30-31 May 1564. historyofwar.org, 2007-07-31. [dostęp 2011-08-24]. (ang.).
- ↑ a b Z Bałtyku wydobyto części wraku słynnego okrętu Mars z XVI w.. [w:] imteria.pl [on-line]. 2013-07-14. [dostęp 2013-07-15]. (pol.).
- ↑ Największy skarb Bałtyku odnaleziony. Interia.pl, 24 lipca 2012. [dostęp 2013-07-14].
- ↑ The wreck site. [w:] Mars Project [on-line]. Ocean Discovery. [dostęp 2013-07-14]. (ang.).