Miś Uszatek (serial animowany)

Miś Uszatek – polski animowany serial telewizyjny, emitowany w latach 1975–1987. Serial produkowano pod tytułem Przygody Misia Uszatka, jednak widzowie określali go skrótem „Miś Uszatek” i ten tytuł funkcjonuje w świadomości społecznej w Polsce.

Miś Uszatek

Przygody misia Uszatka

Gatunek	animowany, lalkowy
Kraj produkcji	Polska
Oryginalny język	polski
Liczba odcinków	104
Liczba serii	9
Produkcja
Produkcja	Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for dla Telewizji Polskiej
Reżyseria	Lucjan Dembiński, Marian Kiełbaszczak, Dariusz Zawilski, Eugeniusz Ignaciuk, Jadwiga Kudrzycka, Eugeniusz Strus, Teresa Puchowska-Sturlis, Janusz Galewicz, Krystyna Kulczycka, Janina Hartwig
Scenariusz	Janusz Galewicz (Łukasz Czerwiec), Jadwiga Kudrzycka, Janina Hartwig, Eugeniusz Ignaciuk, Marian Kiełbaszczak, Eugeniusz Strus
Narracja	Mieczysław Czechowicz
Muzyka	Piotr Hertel
Zdjęcia	Eugeniusz Ignaciuk, Stanisław Kucner, Leszek Nartowski, Piotr Jaworski, Bogdan Malicki
Czas trwania odcinka	8–10 min.
Pierwsza emisja
Kraj oryginalnej emisji	Polska
Data premiery	1 stycznia 1975 – pierwsze odcinki 1 stycznia 1987 – ostatnie odcinki
Stacja telewizyjna	Telewizja Polska (TVP1 i TVP2)
Lata emisji	1975–1987
Status	zakończony
Format obrazu	4:3
Format dźwięku	Mono
Chronologia
Powiązane	Miś Uszatek (film) (2019)

Pomnik Misia Uszatka w Łodzi

Rodowód tytułowego bohatera

Główną postacią serialu jest Miś Uszatek. Postać ta znana była wcześniej z książek dla dzieci, powstała 6 marca 1957 roku jako dzieło pisarza Czesława Janczarskiego oraz ilustratora Zbigniewa Rychlickiego.

Początkowo Miś Uszatek gościł głównie w pisemku dla dzieci „Miś”, którego był patronem, później stał się bohaterem książek, przetłumaczonych również na obce języki.

Informacje o serialu

W 1962 powstał pierwszy indywidualny film, według scenariusza napisanego przez Czesława Janczarskiego pod tytułem Miś Uszatek. Prawdziwa eksplozja popularności misia nastąpiła jednak dopiero w 1975 roku, kiedy to Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for w Łodzi, na zlecenie Telewizji Polskiej rozpoczęło produkcję lalkowego serialu z Uszatkiem, któremu głosu użyczył Mieczysław Czechowicz. Czesław Janczarski w tym czasie już nie żył i dlatego tematy do scenariuszy, czerpiąc pomysły z opowiadań Janczarskiego, wymyślał najczęściej Janusz Galewicz, występujący też pod pseudonimem Łukasz Czerwiec.

Miś Uszatek był bohaterem popularnym głównie wśród dzieci w wieku przedszkolnym – takim dzieciom łatwo się było identyfikować z Uszatkiem, bo z jednej strony przypominał on dostępną wszystkim pluszową zabawkę, a z drugiej strony był poważnym partnerem, kolegą z przedszkola. Na dodatek okazał się bohaterem na wskroś współczesnym, nie tylko w zachowaniu czy języku, ale i w ubiorze, o co zawsze dbał projektant Zbigniew Rychlicki.

W szybkim tempie powstawały filmy na wszystkie możliwe okazje i wszystkie pory roku. Popularność napędziła produkcję i w efekcie do 1987 roku powstały 104 odcinki serialu, co pozwoliło mu zająć drugie miejsce w rankingu produkcji ówczesnych filmów animowanych (pierwsze miejsce należało do Bolka i Lolka, którzy byli bohaterami 150 odcinków i dwóch filmów pełnometrażowych pod tym samym tytułem). 104 odcinki z Misiem Uszatkiem w roli głównej stanowiły materiał na pełne dwa lata cotygodniowej emisji dobranocek w TVP. Potem nadawany był także na innych stacjach, m.in. MiniMini+ i Kino Polska.

Telewizja Polska, finansująca serial zdecydowała o zakończeniu realizacji I części serialu w 1979 r. W tym czasie w studio przygotowano produkcję czterech kolejnych odcinków. Zostały one ukończone w 1980 roku pod ogólnym tytułem Nowe przygody Misia Uszatka z przeznaczeniem do kin na seanse „porankowe” dla dzieci. W filmach tych Miś nie żegnał dzieci w piżamce i nie było końcowej, dobranockowej piosenki. W piosence początkowej zamiast słów „Na dobranoc, dobry wieczór, miś pluszowy śpiewa wam” widzowie mogli usłyszeć „Kto pamięta moje imię? Kto zapomniał? Powiem wam”.

Produkcja została sfinansowana z pieniędzy otrzymanych przez Studio z Ministerstwa Kultury. Później kontynuowano produkcję serialu telewizyjnego do roku 1987.

Oryginalne lalki Misia Uszatka znajdują się między innymi w ekspozycji: Muzeum Dobranocek w Rzeszowie; Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach i Muzeum Kinematografii w Łodzi. Były też w Se-ma-for Muzeum Animacji w Łodzi. Do realizacji jednego odcinka wykonywano dwie lub nawet trzy lalki Misia. W trakcie animowania lalki się brudziły, uszkadzały i nie nadawały do dalszych zdjęć. Te zużyte wykorzystywano często jako prezenty dla redaktorów TVP lub urzędników Ministerstwa Kultury decydujących o dalszej produkcji serialu.

Postacie serialu

Główne

• Miś Uszatek – tytułowy bohater serialu. Pluszowy miś z oklapniętym lewym uszkiem. Zazwyczaj stateczny i odpowiedzialny, choć trafiają mu się też poczynania nieprzemyślane. Występuje każdorazowo w dwóch rolach – narratora (na początku każdego odcinka, gdy podczas wieczornego układania się do snu wspomina jedną ze swych przygód i na końcu, gdy podsumowuje ją krótkim morałem) oraz bezpośredniego uczestnika akcji (środkowa część odcinka).
• Zajączek – najlepszy przyjaciel Uszatka. Druga co do ważności postać serialu, występuje w 97 na 104 odcinki pierwszej serii i wszystkich czterech drugiej. Roztrzepany, impulsywny i zapominalski, nieraz popada w kłopoty przez swe gapiostwo. W odcinku 2. jest co prawda podane, że Zajączek ma brata Szaraczka (w kilku innych odcinkach rzeczywiście występują dwa zajączki), ale przebieg akcji wskazuje, że bohaterem jest cały czas jeden i ten sam Zajączek.
• Prosiaczek – przyjaciel Uszatka i Zajączka; trochę łasuch, spokojny i przyjacielski, choć niekiedy przejawia cechy sobka, lekceważy uczucia i potrzeby innych. Często wtrąca ulubione powiedzonka ma się rozumieć, eee, co tam.
• Króliczki – para bliźniaków, najmłodsi bohaterowie serialu. Dziecinne i kompletnie nieodpowiedzialne, co i rusz pakują się przez swe poczynania w kłopoty. Jednak w dwóch odcinkach, gdy bohaterowie zostają zaczepieni przez barany i wywiązuje się bójka to króliczki pokazują, że potrafią pokonać silniejszego osobnika w obronie przyjaciół.

Drugoplanowe

• Kot – szary kocur. Często doradza Uszatkowi, który go nie słucha i zawsze kończy się to źle. Jest przyjacielski, mądry i zawsze gotowy do pomocy, choć też trochę leniwy. Mieszka po sąsiedzku z Uszatkiem i Kruczkiem. Po raz pierwszy pojawia się w odcinku Nauczka. Występuje tylko w serii 2. Pojawia się też w odcinkach: Deszczyk, Gniazdko, Ja czy nie ja..., Prosty sposób oraz po raz ostatni w odcinku Saneczki.
• Kruczek – piesek, przyjaciel Misia Uszatka, Zajączka i Prosiaczka. Wesoły, choć zwykle zachowujący się jeszcze bardziej odpowiedzialnie od Uszatka. Postać animowana niekonsekwentnie – w niektórych odcinkach porusza się, jak inni, na dwóch nogach, a w niektórych na czterech łapach. W pierwszej połowie pierwszej serii występuje bardzo często i jest ważną dla akcji postacią, w drugiej stopniowo schodzi na dalszy plan i pojawia się coraz rzadziej. Postać została usunięta z serialu po interwencji cenzury lat 70. ubiegłego wieku, której nie spodobało się to, że w odcinku Huśtawka, w wersji kolaudacyjnej, po popsuciu się huśtawki źle zrobionej przez Prosiaczka, Kruczek zawołał do przyjaciół „pomożecie Prosiaczkowi”. Skojarzono to z hasłem gierkowskim „pomożecie”, a w dodatku wśród sekretarzy PZPR ważną postacią był Władysław Kruczek.
• Ciocia Chrum-Chrum – ciocia i opiekunka Prosiaczka, jedna z nielicznych „dorosłych” postaci w serialu. Młodsi bohaterowie uwielbiają wypieki i dania serwowane przez ciocię. Występuje jako bohater drugoplanowy.
• Mama Królików – druga z „dorosłych” postaci w serialu. Postać drugoplanowa, zajmuje się bliźniakami – małymi króliczkami, które często przysparzają jej nie lada kłopotu.

Pozostałe

• Alina, Róża, Kajtek – trójka lalek, mieszkających opodal Uszatka. Pojawiają się ok. 15. odcinka, lecz występują dość rzadko. Dobrze zaprzyjaźnione z Uszatkiem, Zajączkiem, Prosiaczkiem.
• Sroczka – trochę złośliwa i plotkarka, niekiedy występuje w roli listonosza. Często dokucza bohaterom i lubi kiedy zdarza się im coś nieprzyjemnego. Zawsze wszystko wie pierwsza.
• Kotka – przedszkolanka, zajmuje się bohaterami, gdy przebywają w przedszkolu. Trzecia „dorosła” postać. Rozsądna i opiekuńcza, lecz konsekwentna wychowawczyni.

Ponadto: dwa Koguciki, Jeż, Wiewiórki, Wróble, Osiołek, Sarenka, Sójka, Mopsik, Strach na wróble, rodzina Kaczek, Jamnik, Baranki, Koziołek, rodzina Bobrów, Sowa, Myszy, Koza-woźna, Pies-hydraulik, Lis.

Piosenki Misia Uszatka

Słowa do piosenek z czołówki i końcówki napisał Janusz Galewicz. Muzykę skomponował Piotr Hertel. Śpiewał Mieczysław Czechowicz. W czteroodcinkowej serii Nowe przygody Misia Uszatka każdy odcinek otwierany był inną niż w poprzedniej serii piosenką.

Realizatorzy serialu

• Reżyseria: Lucjan Dembiński, Marian Kiełbaszczak, Dariusz Zawilski, Eugeniusz Ignaciuk, Jadwiga Kudrzycka, Eugeniusz Strus, Teresa Puchowska-Sturlis, Janusz Galewicz, Krystyna Kulczycka, Janina Hartwig
• Scenariusze według opowiadań Czesława Janczarskiego: Janusz Galewicz (też jako Łukasz Czerwiec), Jadwiga Kudrzycka, Janina Hartwig, Eugeniusz Ignaciuk, Marian Kiełbaszczak, Eugeniusz Strus
• Teksty komentarza: Sławomir Grabowski
• Zdjęcia: Eugeniusz Ignaciuk, Stanisław Kucner, Leszek Nartowski, Piotr Jaworski, Bogdan Malicki
• Muzyka: Piotr Hertel
• Narrator: Mieczysław Czechowicz
• Scenografia: Zbigniew Rychlicki

Lista odcinków

Serial liczy 104 odcinki emitowane w TVP pod tytułem Przygody Misia Uszatka i 4 odcinki pod tytułem Nowe przygody Misia Uszatka. Nakręcono także serię 38 krótkich filmów z Misiem Uszatkiem zapowiadających programy dobranockowe w TV oraz dwa filmy indywidualne Miś Uszatek w 1962 roku (scenariusz Czesław Janczarski i Lucjan Dembiński) i Zaproszenie w 1968 roku (scenariusz Lucjan Dembiński i Leszek Nartowski) – oba w reżyserii Lucjana Dembińskiego. Muzykę do pierwszego napisał Jerzy Matuszkiewicz, a do drugiego Janusz Sławiński. Projekty plastyczne postaci Zbigniewa Rychlickiego znacznie się różniły od późniejszych, serialowych. Między innymi Miś był szczuplejszy i miał klapnięte prawe uszko, a nie lewe jak w dobranockach. Zbigniew Rychlicki na nowo opracował projekty plastyczne lalek do serialu. Dbał też o to aby w każdym odcinku Miś Uszatek żegnał dzieci w innym kostiumie.

Charakter wychowawczo-dydaktyczny serialu

Serial animowany opowiada o przygodach Misia Uszatka i jego przyjaciół, którym przytrafiają się różne często niespodziewane przygody. Każdy odcinek kończy się morałem skierowanym do dzieci, który jest podsumowaniem danej historii.

Uszatek za granicą

Serial o Uszatku jest najlepiej sprzedającym się za granicą produktem Telewizji Polskiej. W dwóch krajach – Słowenii i Finlandii – licencje na emisję filmu odnawiane są co dwa lata, co oznacza, że serial jest nadawany bez przerwy od wielu lat. Co tydzień dzieci z tych krajów mogą obejrzeć jeden odcinek. W Finlandii Uszatek nazywa się „Nalle Luppakorva”, w Słowenii „Medvedek Uhec”, w Katalonii „L’osset Faluc”, w Macedonii „Meczeto Uszko”, w Holandii „Teddy Hangoor”, na Słowacji „Macko Uško”, na Węgrzech „Füles Mackó”, a w Portugalii „O Urso Teddy”. Miś Uszatek zagościł także na ekranach japońskich jako „Oyasumi Kuma-chan” (おやすみクマちゃん).

Program emitowano także w języku białoruskim na antenie Biełsat TV, stacji telewizyjnej TVP skierowanej na rynek białoruski.

Film kinowy

W marcu 2016 roku zapowiedziano realizację pełnometrażowego filmu o przygodach Misia Uszatka, który miał przedstawiać losy Misia zanim ten zaczął opowiadać dzieciom bajki na dobranoc. Scenariusz pisał Piotr Jasek. Z realizacji filmu jednak nic nie wyszło ze względów finansowych pomimo zapowiadanej gwiazdorskiej obsady w dialogach.

Pomnik i monety z Uszatkiem

24 października 2009, w ramach projektu Łódź Bajkowa, przy ulicy Piotrkowskiej w Łodzi odsłonięto pomnik Misia Uszatka oraz wyemitowano dukata „Łódkę”, którego głównym motywem graficznym jest Uszatek.

W czerwcu 2010 roku Mennica Polska na zlecenie wyspy Niue, terytorium stowarzyszonego z Nową Zelandią, wybiła 8000 sztuk monet jednodolarowych z wizerunkiem Misia Uszatka i jego przyjaciół. Moneta wchodzi w skład serii Bohaterowie kreskówek emitowanej na wyspie Niue. Wykonano ją ze stopu srebra.

Zobacz też

• Colargol

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia z filmu Miś Uszatek w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Miś Uszatek na stronie nostalgia.pl
• Sala Misia Uszatka w Muzeum Dobranocek
• Se-ma-for Muzeum Animacji w Łodzi. muzeum.se-ma-for.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-04)].