Mleczaj czerwieniejący
Mleczaj czerwieniejący (Lactarius sanguifluus (Paulet) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj czerwieniejący |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius sanguifluus (Paulet) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 341 (1838) | |
| Zasięg | |
| |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1793 r. Jean-Jacques Paulet, nadając mu nazwę Hypophyllum sanguifluum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1838 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Lactarius[1]. Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Hypophyllum sanguifluum Paulet 1838
- Lactarius vinosus (Quél.) Bataille 1908
- Lactifluus sanguifluus (Paulet) Kuntze 1793
Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1998 r.[3]
Morfologia
edytujŚrednica 5–12 cm, za młodu łukowaty z podwiniętym brzegiem i wgłębionym środkiem, potem staje się spłaszczony, i płatowato pofalowany. Nie posiada garbka. Skórka gładka, jasnopomarańczowa z koncentrycznymi brązowoczerwonymi wybarwieniami w postaci krążków. Podczas wilgotnej pogody jest nieco lepka[4].
Dość gęste, szeroko przyrośnięte i nieco zbiegające po trzonie. U młodych okazów są bladoochrowe, u starszych czerwonawe. Po zgnieceniu zmieniają kolor; najpierw na winnoczerwony, później brudnozielony[4].
Wysokość 3–6 cm, grubość do 3 cm. Jest walcowaty, wyraźnie krótki i ma cieńszą podstawę. Początkowo jest pełny i twardy, później pusty i kruchy. Kolor mięsnoczerwony z fioletowym odcieniem, ochrowymi brodawkami, Po zgnieceniu zmienia kolor na zielony[4].
Gruby, białożółtawy, u młodych okazów twardy, u starszych kruchy. Ma korzenny smak i owocowy zapach. Po uszkodzeniu zmienia kolor na krwistoczerwony, później brudnozielony. Wydziela krwistoczerwone mleczko[4].
Początkowo wypływa obficie. Od samego początku jest winnoczerwone z liliowym odcieniem. W smaku jest ostre[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników jasnoochrowy. Zarodniki szerokoowalne o rozmiarach 7,1–9,1 × 6–7,5 μm. Na powierzchni posiadają dość duże brodawki połączone regularną siateczką o różnej wielkości oczkach. Podstawki mają rozmiar 40–45 × 4,5–7 μm. Wąskowrzecionowate cystydy mają rozmiar 45–55 × 4,5–7 μm i wystają prawie na 10 μm ponad hymenium[5].
- Gatunki podobne
Wśród grzybów o morfologicznie zbliżonych owocnikach wymienia się następujące gatunki[6]:
- mleczaj świerkowy (Lactarius deterrimus), występujący wyłącznie pod świerkami (Picea sp.), o mleczku po ok. 30 min. przebarwiającym się czerwonofioletowo;
- mleczaj jodłowy (Lactarius salmonicolor), występujący pod jodłami (Abies sp.) i jedlicami (Pseudotsuga sp.). Nigdy nie zielenieje po uszkodzeniu;
- mleczaj zmienny (Lactarius semisanguifluus), o bardziej oliwkowozielonym kapeluszu, o mleczku przebarwiającym się winnoczerwono przy wysychaniu;
- mleczaj rydz (Lactarius deliciosus), o mleczku pomarańczowym i długo nie zmieniającym barwy.
- mleczaj modrzewiowy (Lactarius porninsis), występujący wyłącznie pod modrzewiami (Larix sp.), o białym mleczku.
Przez grzybiarzy gatunki te zazwyczaj są nierozróżniane; rozróżnienie ich tylko na podstawie wyglądu jest bardzo trudne, a czasami niemożliwe. Należy brać pod uwagę jeszcze inne cechy; miejsce występowania, kolor mleczka i zmianę koloru miąższu po uszkodzeniu. Z punktu widzenia grzybiarzy rozróżnienie gatunków nie jest bardzo istotne; gatunki te są bowiem jadalne, chociaż dość znacznie różnią się smakiem[7]. Jedynie mleczaj modrzewiowy jest lekko trujący[6].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie i w Izraelu[8]. W Polsce jego rozprzestrzenienie i częstość występowania nie są znane. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. opisano tylko dwa jego stanowiska[3].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje późnym latem i jesienią, głównie w lasach iglastych, wyłącznie pod sosnami, głównie na podłożu wapiennym[4].
Znaczenie
edytujGrzyb jadalny[6][4]. Nadaje się do pieczenia i konserwowania. W przeciwieństwie do mleczaja rydza nie powoduje barwienia moczu na czerwono[5].
Jest często atakowany przez pasożytniczego grzyba Hypomyces lateritius, powodującego biały nalot i niedorozwój jego blaszek oraz stwardnienie miąższu. Porażone przez tego grzyba owocniki są niejadalne[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 382, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 372, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, s. 69–70, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 420, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 260, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Występowanie Lacatrius sanguifluus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-10-18] (ang.).
- ↑ Gigantische Askosporen bei Peckiella lateritia (Fr.) Maire, [w:] R.W. Arnold Günter, Hermann Jahn (Hrsg.): Westfälische Pilzbrief, t. 7, 1968.