Niemen

Niemen (biał. Нёман – Nioman, lit. Nemunas^ⓘNemunas, ros. Неман – Nieman, niem. Memel) – rzeka płynąca przez Białoruś, Litwę i Rosję (obwód królewiecki) o długości 937 km. Wypływa z okolic Mińska. W górnym biegu ma kręty, meandrujący przebieg, w dolnym tworzy zakola i progi. Dzieli się na dwa ramiona (Matrosowkę i Rusnė), uchodzi ośmioramienną deltą do Zalewu Kurońskiego (Morze Bałtyckie).

Niemen

Niemen w okolicach Jurborku (2009)
Kontynent	Europa
Państwo	Białoruś Litwa Rosja
Rzeka
Długość	937 km
Powierzchnia zlewni	98,2 tys. km²
Średni przepływ	616 m³/s przy ujściu
Źródło
Miejsce	okolice Mińska
Wysokość	177 m n.p.m.
Współrzędne	53°28′12,4″N 27°21′56,9″E
Ujście
Recypient	Zalew Kuroński
Współrzędne	55°20′12,8″N 21°14′57,1″E
Mapa
Położenie na mapie Europy źródło ujście

Niemen koło Olity

Niemen na trasie Mińsk – Nowogródek

Największe miasta położone nad Niemnem to Grodno, Druskieniki, Olita, Kowno i Sowieck. Niegdyś rzeka była żeglowna na odcinku 670 km, od Bielicy do ujścia, ale wybudowana w latach 1955−1959 zapora wodna w Kownie, tworząca Zbiornik Kowieński, przerwała żeglowność Niemna - przy zaporze nie ma śluzy. Dzięki systemowi kanałów górna część Niemna (powyżej Zbiornika Kowieńskiego) ma połączenie z dorzeczem Dniepru (przez Kanał Ogińskiego z Prypecią) i dorzeczem Wisły (przez Kanał Augustowski), natomiast dolna część z Kłajpedą (Kanał Kłajpedzki) i przez Kanał Polesski z rzeką Pregołą.

Ważniejsze dopływy prawe:

• Usa (górna)
• Usa (dolna)
• Berezyna
• Mereczanka
• Wilia
• Niewiaża
• Dubissa
• Mitwa
• Minia
• Dzitwa

lewe:

• Łosośna
• Szczara
• Czarna Hańcza
• Szeszupa
• Świsłocz

Historia

Niemen stanowił główną rzekę Wielkiego Księstwa Litewskiego, jednak jego dolny bieg i ujście znajdowało się w granicach państwa krzyżackiego oraz kolejnych państw w Prusach.

Po III rozbiorze Polski stanowił rzekę graniczną między zaborem pruskim, a rosyjskim. Od 1807 roku, gdy na terenie części zaboru pruskiego utworzono Księstwo Warszawskie, a później Królestwo Polskie (kongresowe), na Niemnie biegła granica z ziemiami włączonymi do Rosji, tzw. ziemiami zabranymi.

W dniach 23–28 września 1920 roku w rejonie Niemna miała miejsce jedna z największych bitew wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) między jednostkami Wojska Polskiego pod dowództwem Józefa Piłsudskiego a wojskami sowieckimi pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego, zakończona zwycięstwem Polaków i wycofaniem się Rosjan.

Niemen w sztuce

Niemen często stanowił motyw w malarstwie, literaturze i poezji. Zobacz np.:

• Konrad Wallenrod – poemat historyczny Adama Mickiewicza z czasów walk litewsko-krzyżackich
• Pan Tadeusz – poemat Adama Mickiewicza, którego akcja umieszczona jest w roku 1812, gdy wojska Napoleona przekraczają Niemen, by wyzwolić mieszkających tam Polaków
• Rozłączenie (Za Niemen hen precz... lub Za Niemen nam precz) – pieśń autorstwa Augusta Bielowskiego
• Nad Niemnem – powieść Elizy Orzeszkowej opisująca życie polskiej arystokracji i szlachty zagrodowej pod koniec XIX wieku, około 20 lat po powstaniu styczniowym (1863–1864).
• Hymn Niemiec – hymn Niemiec zawiera słowa opisujące terytorium Niemiec jako Von der Maas bis an die Memel, czyli: Od Mozy aż po Niemen.
• ZNAD ŻEJMIANY (...) – DO NIEMNA - w twórczości Andrzeja Strumiłły.

Zobacz też

• Park Regionalny Delty Niemna
• Park Regionalny Zakola Niemna
• rzeki Europy

Linki zewnętrzne

• Niemen, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 82 .
• Rzeka Niemen. neman-online.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-17)].
• Podróż Niemnem Zygmunta Glogera – Artykuł historyczno – krajoznawczy z 1903 r.