Nieznośna lekkość bytu

Nieznośna lekkość bytu (cz. Nesnesitelná lehkost bytí, fr. L'Insoutenable Légèreté de l'être) – powieść czeskiego pisarza Milana Kundery z 1982, wydana w tłumaczeniu na język francuski w 1984 we Francji i w 1985 w Kanadzie. Pierwsze wydanie w języku czeskim było także w 1985 w Kanadzie (w emigracyjnym wydawnictwie '68 Publishers). W tym samym roku ukazało się pierwsze polskie wydanie, w przekładzie Agnieszki Holland. W Czechach książka została wydana w 2006.

Nieznośna lekkość bytu

Nesnesitelná lehkost bytí

Autor	Milan Kundera
Tematyka	egzystencjalizm
Typ utworu	realizm magiczny, powieść filozoficzna
Data powstania	1982
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Francja
Język	czeski
Data wydania	1984 (wydanie francuskie) 1985 (wydanie czeskie)
Wydawca	Gallimard (Francja) 68 publishers (język czeski, wydawnictwo emigracyjne w Kanadzie)
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1985
Wydawca	Państwowy Instytut Wydawniczy
Przekład	Agnieszka Holland

Kundera uważa, że egzystencja pozbawiona głębszych emocji jest pozbawiona sensu, życie codzienne, codzienne sprawy są lekkie, mimo to nie przynoszą satysfakcji. Przyjemności życia, powtarzalność, przewidywalność powodują w człowieku dyskomfort. Każdy z nas ma tylko jedno życie do przeżycia, a to życie właściwie niezauważenie przelatuje przez palce: Einmal ist Keinmal („raz to tyle, co nic”). Jednocześnie, każde życie jest nieznaczące; pojedyncze decyzje nie mają znaczenia. Są lekkie, ponieważ nie są w stanie, w pojedynkę, pociągnąć nas w dół. Ten brak znaczenia, ta lekkość staje się przez to nie do zniesienia.

Książka porusza problemy: lekkości i ciężaru, ciała i duszy, miłości i seksu.

Opis fabuły

Książka ta opowiada o zmaganiach czeskich intelektualistów z trudnościami dnia codziennego w Pradze po praskiej wiośnie w 1968. Głównym bohaterem jest Tomasz, chirurg, prowadzący niezwykle bogate życie erotyczne. Pewnego dnia los stawia na jego drodze Teresę – miłość jego życia. Tomasz nie rezygnuje jednak z licznego grona kochanek, gdyż według niego miłość i seks to dwie odrębne sprawy. Wkrótce po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 Tomasz wraz z Teresą wyjeżdżają do Szwajcarii. Nie zabawili tutaj długo, bo Teresa nie wytrzymuje ciągłego romansu Tomasza z przebywającą na emigracji malarką Sabiną. W kilka dni później do Pragi powraca Tomasz.

Komunistyczne represje sprawiają, że Tomasz zostaje zdegradowany do roli lekarza w przychodni. Ponieważ nie zgodził się odwołać swojego artykułu krytykującego komunistów, musi porzucić praktykę i zaczyna pracę przy myciu okien. Dzięki temu zajęciu może „mieć jeden, a czasem nawet dwa stosunki dziennie”. Pracująca w barze Teresa początkowo znosi to bez słowa, ale na pytanie Tomasza, co ją tak gnębi, odpowiada, że zapach kobiecego krocza w jego włosach. Tomasz i Teresa przeprowadzają się na wieś, gdzie pracują w miejscowej spółdzielni. Tomasz zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna stała się dla niego Teresa i stwierdza, że nie mógłby już żyć u boku innej kobiety na stałe i mimo tego, iż Teresę poznał przez przypadek, to odcisnęła ona na nim swe piętno. Oboje giną w wypadku samochodowym.

Równocześnie toczy się historia Sabiny, która swe życie opiera na ciągłej zdradzie, i jej kochanka Franza. Franz, intelektualista, decyduje się pewnego dnia ujawnić żonie swój romans i wyprowadzić się do Sabiny. Tego samego dnia Sabina porzuca go. Franz wiąże się ze studentką. Umiera na skutek pobicia. Sabina przeprowadza się do Stanów Zjednoczonych. W obawie przed pochówkiem w amerykańskiej ziemi pragnie być po śmierci skremowana, a jej prochy mają być rozrzucone.

Film

Powieść została zekranizowana w 1988 przez Philipa Kaufmana. Główne role zagrali Daniel Day-Lewis i Juliette Binoche.