Nur białodzioby

Nur białodzioby
	Gavia adamsii
	(G.R. Gray, 1859)
	; Szata godowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	nury
Rodzina	nury
Rodzaj	Gavia
Gatunek	nur białodzioby
Synonimy
	Colymbus adamsii G.R. Gray, 1859; Urinator adamsii (G.R. Gray, 1859);
	Colymbus adamsii G.R. Gray, 1859; Urinator adamsii (G.R. Gray, 1859);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	; lęgowiska zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Nur białodzioby^[5] (Gavia adamsii) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny nurów (Gaviidae). Bliski zagrożenia wyginięciem.

Systematyka

Gatunek ten opisał naukowo w 1859 roku George Robert Gray, nadając mu nazwę Colymbus adamsii. Jako miejsce typowe wskazał rosyjską Amerykę (tj. Alaskę)^[3]^[6]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Gavia – jedynym w monotypowej rodzinie nurów^[5]^[7].

Nur białodzioby jest blisko spokrewniony z nurem lodowcem (G. immer)^[2]. Nie wyróżnia się podgatunków^[2]^[7].

Zasięg występowania

Zamieszkuje tundrę w arktycznych rejonach Rosji, Alaski i Kanady. Wędrowny, zimuje na wodach przybrzeżnych północno-zachodniego i północno-wschodniego Pacyfiku, a także u północno-zachodnich wybrzeży Norwegii^[2]. Do Polski i na polskie wody terytorialne zalatuje sporadycznie (do 2021 roku stwierdzono go 36 razy)^[8].

Morfologia

Wygląd

Ubarwienie godowe: pstry, czarno-biały grzbiet. Głowa i górna część szyi czarne o zielonkawym połysku, poniżej czarna opaska i półopaska na tle podłużnego, biało-czarnego prążkowania. Ubarwienie spoczynkowe: wierzch szarobrunatny, spód biały. Bardzo podobny do nura lodowca, od którego różni go jasny, żółtobiaławy dziób.

Osobnik młodociany

Wymiary średnie

długość ciała ok. 77–90 cm^[9]
rozpiętość skrzydeł 135–150 cm^[9]
masa ciała ok. 4,05–6,4 kg^[2]

Ekologia

Środowisko

W sezonie lęgowym porośnięte tundrą brzegi jezior i stawów, rzadziej nisko położone arktyczne wybrzeża^[2]. Zimuje na otwartych morzach wzdłuż wybrzeży^[2]^[10].

Gniazdo

Niewielkie zagłębienie w stercie roślin, około 1 m od brzegu^[10].

Pożywienie

Głównie ryby, mięczaki, skorupiaki i morskie pierścienice^[2].

Status i ochrona

IUCN uznaje nura białodziobego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened) od 2010 roku (stan w 2021); wcześniej, od 1988 roku był on klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji szacuje się na 16–32 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[10]^[4].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[11].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Gavia adamsii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Carboneras, C., Christie, D.A. & Garcia, E.F.J.: Yellow-billed Loon (Gavia adamsii). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)].
↑ ^a ^b D. Lepage: Yellow-billed Loon Gavia adamsii. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).
↑ ^a ^b Gavia adamsii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Gaviidae Allen,JA, 1897 (1840) - nury - Divers/loons (wersja: 2015-09-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-18].
↑ G.R. Gray. Description of a New Species of Diver (Colymbus). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 27 (2), s. 167, 1859. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Kagu, Sunbittern, tropicbirds, loons, penguins. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-18]. (ang.).
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ ^a ^b Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. Warszawa: MULTICO, 2017, s. 62–63. ISBN 978-83-7763-406-6.
↑ ^a ^b ^c Species factsheet: Gavia adamsii. BirdLife International. [dostęp 2021-05-18].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Gavia adamsii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Carboneras, C., Christie, D.A. & Garcia, E.F.J.: Yellow-billed Loon (Gavia adamsii). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)].

[avibase-3] D. Lepage: Yellow-billed Loon Gavia adamsii. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).

[iucn-4] Gavia adamsii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Gaviidae Allen,JA, 1897 (1840) - nury - Divers/loons (wersja: 2015-09-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-18].

[oryg-6] G.R. Gray. Description of a New Species of Diver (Colymbus). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 27 (2), s. 167, 1859. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Kagu, Sunbittern, tropicbirds, loons, penguins. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-18]. (ang.).

[kf2021-8] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[collins-9] Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. Warszawa: MULTICO, 2017, s. 62–63. ISBN 978-83-7763-406-6.

[birdlife-10] Species factsheet: Gavia adamsii. BirdLife International. [dostęp 2021-05-18].

[rozp-11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]