Obserwatorium Brorfelde
Obserwatorium Brorfelde (duń. Brorfelde Observatoriet) – duńskie obserwatorium astronomiczne położone na wyspie Zelandia w miejscowości Brorfelde, około 10 km na południe od miasta Holbæk. W latach 1953–1996 stanowiło oddział Uniwersytetu Kopenhaskiego i było największym duńskim obserwatorium astronomicznym[1]. Obecnie jest własnością gminy Holbæk i pełni funkcję edukacyjną jako centrum nauki.
 Kopuły teleskopów w obserwatorium: po lewej teleskopu południkowego, w centrum teleskopu Cassegraina, po prawej 0,77 m teleskopu Schmidta | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie |
Brorfelde, gmina Holbæk, wyspa Zelandia |
| Wysokość |
~ 90 m n.p.m. |
| Zarządzający |
gmina Holbæk, wcześniej Uniwersytet Kopenhaski |
| Kod obserwatorium |
054 |
| Teleskopy | |
| |
Położenie na mapie Danii  | |
 55°37′29″N 11°39′53″E/55,624722 11,664722
| |
| Strona internetowa | |
Zgodnie z nomenklaturą Międzynarodowej Unii Astronomicznej obserwatorium to otrzymało kod 054[2].
Historia obserwatorium
edytujW latach 40. XX wieku Bengt Strömgren, dyrektor należącego do Uniwersytetu Kopenhaskiego Obserwatorium Østervold w Kopenhadze, podjął decyzję o budowie nowego obserwatorium, gdyż wartościowe obserwacje ze starego obserwatorium były już od dawna niemożliwe z powodu zanieczyszczenia świetlnego, pyłu i wibracji[3][4]. Po przeprowadzeniu testów obserwacyjnych na miejsce budowy wybrano niewielką wioskę Brorfelde, położoną około 50 km na zachód od Kopenhagi[3]. W 1947 roku uniwersytet zakupił 39-hektarową działkę usytuowaną na wzgórzu o wysokości 90 m n.p.m. i budowa mogła się rozpocząć[3]. Pierwsze budynki obserwatorium zostały oddane do użytku w 1953 roku[1][4][5]. Pierwszym instrumentem astronomicznym był, ufundowany przez Fundację Carlsberga, Carlsberski Teleskop Południkowy[3][6], pełniący funkcję koła południkowego, który był wówczas najdokładniejszym instrumentem tego typu na świecie[7]. Rozbudowa obserwatorium trwała aż do 1964 roku[1], a oprócz teleskopów i ich kopuł w jego skład ostatecznie weszły: budynek główny z biurami i warsztatami elektryczno-optycznymi, duży warsztat mechaniczny oraz pięć domów mieszkalnych[5].
Obserwatorium było wykorzystywane przede wszystkim do pomiarów astrometrycznych gwiazd oraz planetoid. W latach 80. odkryto tu około 100 planetoid, prawie wszystkie z nich odkrył Poul Jensen, niekiedy przy współudziale Karla Augustesena i Hansa Jørna Fogh Olsena[8]. Pierwsza z odkrytych planetoid otrzymała nazwę (3309) Brorfelde na cześć obserwatorium, z okazji 40. rocznicy jego powołania[9].
W połowie lat 90. w obserwatorium działały cztery teleskopy[10]:
- teleskop Schmidta zainstalowany w 1966 roku. Pierwsze jego zwierciadło miało średnicę 0,75 m, jednak sprawiało kłopoty i w pierwszej połowie lat 70. wymieniono je na lepsze o średnicy 0,77 m[11].
- dwa teleskopy Cassegraina o średnicy zwierciadeł 0,40 i 0,25 m
- stary teleskop południkowy. Zastąpił on Carlsberski Teleskop Południkowy przeniesiony w 1983 do obserwatorium na wyspie La Palma.
1 stycznia 1996 roku Uniwersytet Kopenhaski zlikwidował swój oddział w Brorfelde, a personel naukowy i techniczny został przeniesiony do Rockefeller Complekset w Kopenhadze[10]. Właścicielem obserwatorium pozostał uniwersytet[10], zaś jego użytkownikami byli odtąd studenci oraz dwa amatorskie stowarzyszenia astronomiczne[1]. W 2009 roku obserwatorium przejęła państwowa firma Freja Ejendomme i wystawiła je na sprzedaż[1].
Współcześnie
edytujW 2013 roku obserwatorium nabyła gmina Holbæk[4]. W latach 2015–2016 przeszło ono gruntowną renowację, modernizację i przystosowano je do nowych zadań – pełni ono teraz funkcję publicznego centrum nauki[12] – urządzono tu wystawy, prowadzone są wykłady z astronomii i innych dziedzin nauki, organizowane są warsztaty naukowe, nocne obserwacje nieba itp.[13] Obserwatorium jest udostępnione odpłatnie dla zwiedzających w soboty i niedziele[13].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Julie K.L. Bouchet, Mia B. Olsen: Brorfelde Observatorium åbner som oplevelsescenter. [w:] KVANT [on-line]. grudzień 2014. [dostęp 2018-08-26]. (duń.).
- ↑ List Of Observatory Codes. [w:] Minor Planet Center [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna. [dostęp 2018-08-26]. (ang.).
- ↑ a b c d Erik Høg: Young astronomer in Denmark 1946 to 1958. 2015. [dostęp 2018-08-26]. (ang.).
- ↑ a b c Johannes Andersen: Brorfelde-observatoriet. [w:] Den Store Danske, Gyldendal [on-line]. [dostęp 2018-08-26]. (duń.).
- ↑ a b History of the Observatory. Wydział Astronomii Uniwersytetu Kopenhaskiego. [dostęp 2018-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-10-23)]. (ang.).
- ↑ Obserwatorium Roque de los Muchachos w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
- ↑ Leif Helmer: Carlsberg Meridiankreds. [w:] Den Store Danske, Gyldendal [on-line]. [dostęp 2018-08-26]. (duń.).
- ↑ Discovery Circumstances: Numbered Minor Planets. [w:] Minor Planet Center [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna. [dostęp 2018-08-26].
- ↑ (3309) Brorfelde w bazie Minor Planet Center (ang.)
- ↑ a b c Michael J.D. Linden-Vørnle: Telescopes at the Brorfelde Observatory. 1999. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-14)]. (ang.).
- ↑ Michael J.D. Linden-Vørnle: The schmidt telescope of the Copenhagen University Observatory at Brorfelde. 2000. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-09)]. (ang.).
- ↑ Brorfelde Observatorium. [w:] RENOVER [on-line]. [dostęp 2018-08-26]. (duń.).
- ↑ a b Åbningstider og priser. [w:] Oficjalna strona Obserwatorium Brorfelde [on-line]. [dostęp 2018-08-26]. (duń.).