Wikipedia

Ostrożeń (roślina)

rodzaj roślin

Ostrożeń (Cirsium Mill.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Obejmuje ok. 250[5][6] do 450[4] gatunków. Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą półkulę północną[4]. W Polsce rośnie 13 gatunków[7]. W polskiej taksonomii ludowej rośliny te często określane są mianem ostu. W tekstach poprawnościowych słowo ostrożeń jest odmieniane z e ruchomym (dopełniacz: ostrożnia), natomiast w literaturze botanicznej zwykle e jest zachowywane w odmianie (dopełniacz: ostrożenia)[8].

Ostrożeń
Ilustracja
Ostrożeń łąkowy
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Carduoideae

Rodzaj

ostrożeń

Nazwa systematyczna
Cirsium Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
Typ nomenklatoryczny

Cirsium heterophyllum (L.) Hill[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Ostrożeń krótkołodygowy
Ostrożeń polny
Ostrożeń lepki

Szereg gatunków to uciążliwe chwasty w uprawach i gatunki inwazyjne zawleczone poza swój pierwotny zasięg. Nieliczne wykorzystywane są jako rośliny ozdobne i jadalne. Rdzeń pędów różnych gatunków północnoamerykańskich był spożywany przez Indian. Młode pędy ostrożenia błotnego jadane były w sałatkach. Jadalne są także bulwiaste korzenie ostrożenia bulwiastego Cirsium tuberosum (przechowywane i spożywane zimą)[5].

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj
 
Ostrożeń siwy
 
Ostrożeń głowacz
 
Ostrożeń warzywny

Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europę (na Islandii występują tylko rośliny introdukowane), Azję (bez południowych krańców kontynentu), Amerykę Północną (na Antylach tylko rośliny introdukowane), północno-zachodnią Amerykę Południową (Kolumbię) oraz północną i wschodnią Afrykę[4]. Ponad 60 gatunków rośnie w Europie[5] oraz w Ameryce Północnej na północ od Meksyku[9]. Przedstawiciele rodzaju jako rośliny introdukowane rosną w południowej i zachodniej części Ameryki Południowej, w południowej Afryce oraz w Australii i Nowej Zelandii[4].

Gatunki flory Polski[7]

Morfologia

edytuj
 
Ostrożeń łąkowy

Kwiaty zebrane w koszyczek, przeważnie o walcowatej budowie i zwykle zwężony górą. W koszyczku wszystkie kwiaty rurkowate, o takiej samej, lub bardzo zbliżonej budowie. Przynajmniej część kwiatów jest obupłciowa. Poszczególne kwiaty w koszyczku nie posiadają własnej okrywy, u niektórych gatunków tylko szczeciniaste plewinki. Puch kielichowy składający się z pierzastych włosków. Okrywa koszyczka bez cierni, o łuskach kłująco zaostrzonych. W kwiatach pręciki o wolnych nitkach, ale zrośnięte pylnikami w rurkę. Rośliny o dużych liściach, u wielu gatunków kłujących.

Biologia i ekologia

edytuj
 
Ostrożeń lancetowaty

Rośliny roczne, dwuletnie i byliny[6][9]. Nie wytwarzają soku mlecznego.

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Carduinae, plemienia Cardueae z podrodziny Carduoideae z rodziny astrowatych Asteraceae[10].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-24].
  4. ↑ a b c d e f Cirsium Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-09].
  5. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 204, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b Zhu Shi, Werner Greuter: Cirsium Miller. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-09].
  7. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ Piotr Panek, Przepędzanie czarta z ostu, czyli co właściwie jadał Kłapouchy w Ponurym Zakątku [online], Pulsar, 15 maja 2022.
  9. ↑ a b David J. Keil: Cirsium Miller. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-09].
  10. ↑ Genus Cirsium Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-09].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ostrożeń_(roślina)&oldid=72186548”
  NODES
Chat 2