Partia Libertariańska (Stany Zjednoczone)
Partia Libertariańska (Libertarian Party) – amerykańska partia polityczna. Przypisuje sobie bycie trzecią co do wielkości partią w USA (za Partią Republikańską i Partią Demokratyczną), ale pozostałe ugrupowania uważają, iż jest to twierdzenie dyskusyjne.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
LP |
| Lider | |
| Data założenia | |
| Adres siedziby |
2600 Virginia Avenue NW, Suite 200 Washington, D. C. 20037 |
| Ideologia polityczna | |
| Poglądy gospodarcze | |
| Liczba członków |
500 tys.[5] |
| Członkostwo międzynarodowe |
Interlibertarians[6], Międzynarodowy Sojusz Partii Libertariańskich[7] |
| Młodzieżówka | |
| Barwy | |
| Obecni posłowie |
0/435
|
| Obecni senatorowie |
0/100
|
| Strona internetowa | |
Partia Libertariańska ma głównie swoich przedstawicieli we władzach stanowych, wśród szefów lokalnych władz wykonawczych i innych organach niższego szczebla – najwięcej ze wszystkich mniejszych partii. W maju 2014 r. posiadała ich 147[8], a w 2019 182[9].
Partia Libertariańska została założona 11 grudnia 1971 w Colorado Springs z inicjatywy Davida Nolana oraz jego siedmiu znajomych. Zadecydowano o tym po paru spotkaniach w domu Davida.
Pierwszy ogólnokrajowy zjazd partii, czyli Libertarian National Convention, odbył się w roku 1972 w Denver. Podczas zjazdu wybrano pierwszego w historii partii kandydata na stanowisko Prezydenta Stanów Zjednoczonych. Został nim John Hospers, profesor filozofii na University of Southern California. Jako kandydat na wiceprezydenta, została wybrana Theodora Nathan. Uzyskali jeden głos w kolegium elektorskim. Stanowił on pierwszy (i jak dotychczas jedyny) głos w kolegium oddany na Partię Libertariańską, a także pierwszy głos oddany na kobietę[11]. Hosper otrzymał w wyborach powszechnych 3 674 głosy[12].
W 1978 partia zdobyła swojego pierwszego przedstawiciela w stanowej legislaturze. Był nim Dick Randolph, który został wybrany do legislatury Alaski. W tym samym roku, Ed Clark startował na stanowisko gubernatora Kalifornii. Zdobył 5,5% głosów, czym przegrał z Jerrym Brownem.
Podczas wyborów na skarbnika stanu Kalifornia w 1986, kandydat partii, Ray Cullen otrzymał 570 000 głosów. Stanowi to największy w historii wynik stanowych wyborów wśród mniejszych partii, tzw. trzecich (ang. „third party”).
Podczas wyborów prezydenckich w 1988 z ramienia partii startował Ron Paul. Zdobył wtedy ponad 430 000 głosów, co stanowiło trzeci wynik w kraju[13].
W 1998 do partii przyłączył się znany afroamerykański aktywista Roy Innis, były przewodniczący Congress of Racial Equality oraz członek Partii Demokratycznej[14].
Podczas wyborów do Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych w 2002 r. kandydaci Partii Libertariańskiej otrzymali ponad milion głosów. Dotychczas, wynik powyżej miliona udało się jedynie osiągnąć Republikanom i Demokratom. W tym samym roku libertarianie wystawili w wyborach na różne wyższe urzędy 1 642 kandydatów - najwięcej ze wszystkich mniejszych partii od czasów II wojny światowej.
W czasie 2012 Libertarian National Convention odbywającego się w Las Vegas, członkowie partii wyznaczyli Gary’ego Johnsona jako oficjalnego kandydata w wyborach prezydenckich 2012. Gary otrzymał 419 głosów. Na drugim miejscu znalazł się R. Lee Wrights, zdobywając 152 głosy[15]. W wyborach powszechnych zdobył 1 275 951 (0.99%), co stanowiło jak dotąd największy ilościowy wynik partii. Rok później, Robert Sarvis, były republikański polityk, wystartował w wyborach na gubernatora stanu Wirginia. Otrzymał 6.5% głosów.
W kwietniu 2020 kongresmen z Michigan, Justin Amash, dołączył do Partii Libertariańskiej, stając się jej pierwszym reprezentantem w Kongresie Stanów Zjednoczonych w historii[16].
Założenia programowe i działalność
edytujZałożenia programowe
edytujStałymi ideami Partii Libertariańskiej są libertarianizm, leseferyzm, zachowanie pełnych swobód obywatelskich.
Partia Libertariańska opowiada się m.in. za[17]:
- wolnością słowa, zgromadzeń i stowarzyszeń
- nieingerencją rządu w życie prywatne obywateli, w tym wolnością seksualną człowieka
- prawami osób LGBT (prawem do zawierania małżeństw osób tej samej płci i prawem do adopcji dzieci przez pary LGBT) z wyłączeniem praw antydyskryminacyjnych
- legalizacją narkotyków
- legalizacją prostytucji
- gospodarką opartą na zasadach samoregulującego się wolnego rynku
- prywatyzacją wszystkich sektorów gospodarki
- łatwiejszym dostępem do broni palnej
- wycofaniem wojsk z misji zagranicznych i dążeniem do państwa neutralnego, na wzór Szwajcarii
- zniesieniem kary śmierci
W niektórych sprawach członkowie partii są podzieleni, np. w sprawie aborcji; Ron Paul, kandydat na prezydenta w 1988 jest zdecydowanym przeciwnikiem aborcji, a Gary Johnson, kandydat w 2012 i 2016 jest jej zwolennikiem. Program partii utrzymuje, iż aborcja to "wrażliwa kwestia" i ludzie mogą być zarówno jej zwolennikami i przeciwnikami w "dobrej wierze"[18].
W Stanach Zjednoczonych, podobnie jak w Europie, panuje powszechny podział sceny politycznej na lewicę i prawicę, gdzie Partia Republikańska reprezentuje centroprawicę, a Partia Demokratyczna – centrolewicę. Partia Libertariańska odrzuca ten podział.
Partia opowiada się również za swobodnym przepływem ludzi, a także polityką wolnego handlu. Popiera zniesienie umów NAFTA, CAFTA i tym podobnych porozumień handlowych, podobnie jak wyjście USA z Światowej Organizacji Handlu oraz NATO[19].
Działalność
edytujPartia posiada swoje oddziały we wszystkich pięćdziesięciu stanach, a także w Dystrykcie Kolumbii[20].
W latach 1997–1999 istniała filia w Portoryko. Jej założycielami byli Jose Julio Diaz, oraz także prezenter radiowy Frank Worley, który został pierwszym i jedynym przewodniczącym oddziału. W roku 2012 powstała na wyspie strona internetowa, mająca na celu propagować idee głoszone przez Partię Libertariańską[21][22].
Po zamachach 11 września, partyjni aktywiści postanowili o zorganizowaniu akcji o nazwie „Libertarians for Peace”. Jej celem jest utrzymanie anty-wojennego podejścia partii, a także promowanie tej idei wśród społeczeństwa[23][24].
Nazwa i symbole
edytuj
Nazwę partii wybrano w 1972 roku. Zastanawiano się pomiędzy „New Liberty Party” a aktualną nazwą[25].
Pierwszą oficjalną dewizą było zdanie Miltona Friedmana, „There ain't no such thing as a free lunch” (często pisane jako skrótowiec „TANSTAAFL”), spopularyzowane przez pisarza Roberta A Heinleina. Aktualna dewiza partii to „The Party of Principle”[26].
Początkowym logiem partii, wybranym w 1972, była czarna strzałka przecinająca skrótowiec TANSTAAFL. Nazwano ją „Libersign”. Z czasem jednak zastąpiono to logo wizerunkiem Statuy Wolności, która stała się maskotką oraz symbolem partii[27].
Innym nieoficjalnym symbolem partii jest jeżozwierz. Stworzony w 2006 przez Kevina Breena, jednego z członków grupy do spraw mediów społecznościowych Partii Libertariańskiej. Nowa maskotka ma na celu być łatwiejszą do zrozumienia i rozpoznania dla społeczeństwa. Stanowi ona alternatywę dla Statuy Wolności, którą większość ludzi kojarzy bardziej z ikoną patriotyzmu niż wolności[28].
Struktura i działacze
edytuj- 1974–1977: Ed Crane[30]
- 1977–1981: David Bergland
- 1981–1983: Alicia Clark
- 1983–1985: Paul K. Grant
- maj-sierpień 1985: Randy VerHagen
- 1985-1988: Jim Turney
- 1988-1991: Dave Walter
- 1991–1993: Mary Gingell
- 1993-1998: Steve Dasbach
- 1998–2000: David Bergland
- 2000–2002: Jim Lark
- 2002–2004: Geoff Neale
- 2004–2006: Michael Dixon
- 2006–2010: Bill Redpath
- 2010-2012: Mark Hinkle
- 2012–2014: Geoff Neale
- od 2014-: Nicholas Sarwark
Kandydaci na stanowisko Prezydenta Stanów Zjednoczonych z ramienia Partii Libertariańskiej
edytuj- 1972: John Hospers[31]
- 1976: Roger MacBride[32]
- 1980: Ed Clark[33]
- 1984: David Bergland[34]
- 1988: Ron Paul[35][36]
- 1992: Andre V. Marrou[37]
- 1996: Harry Browne[38]
- 2000: Harry Browne[39], L. Neil Smith[40]
- 2004: Michael Badnarik[41]
- 2008: Bob Barr[42][43]
- 2012: Gary Johnson[44]
- 2016: Gary Johnson[45]
- 2020: Jo Jorgensen[46]
Związani z Partią Libertariańską
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Libertarian National Committee (LNC) | Libertarian Party [online], www.lp.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ For a new liberty : the libertarian manifesto [online] [dostęp 2012-07-02] (ang.).
- ↑ Ideological Third Parties and Splinter Parties [online] [dostęp 2017-06-03] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-16] (ang.).
- ↑ http://www.lp.org/issues/current-issues
- ↑ http://ballot-access.org/2017/07/27/new-registration-data-for-the-united-states/ New Voter Registration Nation Totals
- ↑ INTERLIBERTARIANS Together in freedom [online], interlibertarian.altervista.org [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-26] (wł.).
- ↑ IALP MEMBERS. ialp.com. [dostęp 2019-01-13]. (ang.).
- ↑ [1] (dostęp 15.05.2014)
- ↑ [2] (dostęp 09.08.2018)
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)].
- ↑ RIP Tonie Nathan, the First Woman to Receive an Electoral Vote | Cato @ Liberty [online], www.cato.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ 1972 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Dave Leip's Atlas of U.S. Presidential Elections [online], uselectionatlas.org [dostęp 2020-07-09].
- ↑ Meet The NRA | National Running Association [online], www.meetthenra.org [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-07] (ang.).
- ↑ Gary Johnson Nominated by Libertarian Party on First Ballot | Ballot Access News [online], www.ballot-access.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Justin Amash Becomes the First Libertarian Member of Congress. 2018-06. [dostęp 2020-04-29]. (ang.).
- ↑ 2018 Platform | Libertarian Party. 2018-06. [dostęp 2019-09-21]. (ang.).
- ↑ 2018 Platform; 1,5. 2018-06. [dostęp 2019-09-21]. (ang.).
- ↑ Backgrounder: Libertarian Party CCTV News - CNTV English [online], english.cntv.cn [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-10].
- ↑ State Affiliates | Libertarian Party [online], www.lp.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Libertarian Party of Puerto Rico - LPedia [online], www.lpedia.org [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-29] (ang.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-01)].
- ↑ News 2001 - Libertarians for Peace [online], www.libertarians4peace.net [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-25].
- ↑ Libertarians for Peace – Libertarians against military intervention, war and imperialism [online], www.libertarians4peace.net [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-13] (ang.).
- ↑ Constitutional Patriots Opposing Prohibition [online], groups.yahoo.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-25] (ang.).
- ↑ HugeDomains.com - Facefwd.com is for sale (Facefwd) [online], facefwd.com [dostęp 2017-11-25].
- ↑ http://www.lp.org/files/footer-logo.png
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-17)].
- ↑ Michał Kozera: Libertarianizm: teoria, praktyka, interpretacje. Lublin: UMCS, 2010, s. 165. ISBN 978-83-227-3104-8.
- ↑ Free Radical; Libertarian - and Contrarian - Ed Crane Has Run the Cato Institute for 25 Years. His Way. | Cato Institute [online], www.cato.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ 1972 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ 1976 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ 1980 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ 1984 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ 1988 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Ron Paul - U.S. Representative, Doctor - Biography.com [online], www.biography.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-08] (ang.).
- ↑ 1992 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ 1996 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ 2000 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Our Campaigns - AZ US President Race - Nov 07, 2000 [online], www.ourcampaigns.com [dostęp 2017-11-25].
- ↑ 2004 Presidential General Election Results [online], uselectionatlas.org [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Our Campaigns - US President - Popular Vote Race - Nov 04, 2008 [online], www.ourcampaigns.com [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Election and voting information [online], www.fec.gov [dostęp 2020-07-09] (ang.).
- ↑ Our Campaigns - US President - Popular Vote Race - Nov 06, 2012 [online], www.ourcampaigns.com [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Wybory w USA. Rośnie poparcie dla G. Johnsona [online], 4 sierpnia 2016 [dostęp 2016-08-04] (pol.).
- ↑ Jo Jorgensen for President | Libertarian Candidate [online], Jo Jorgensen for President [dostęp 2020-08-25] (ang.).
- ↑ Emma Brockes meets Clint Eastwood, one of the last American heroes, to talk about films, politics and ageing | Film | The Guardian [online], www.theguardian.com [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Peter Thiel [online], www.nndb.com [dostęp 2017-11-25].
- ↑ http://mises.org/page/1469/Biography-of-Murray-N-Rothbard-19261995
- ↑ Kochs v. Soros: A Partial Backstory - LRC Blog
- ↑ The Advocates for Self-Government Karl Hess » The Advocates for Self-Government. [dostęp 2014-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-21)].
- ↑ Libertarian Wrestler "Kane" Might Be Contemplating a Primary Run Against Sen. Lamar Alexander in 2014 - Hit & Run : Reason.com [online], reason.com [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Wrestling With Libertarianism - Hit & Run : Reason.com [online], reason.com [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Innovation Group » Blog Archive » Richard Stallman, Free Software, and Copyleft [online], innovate.ucsb.edu [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-24].
- ↑ Official Tickets and Your Source for Live Entertainment | AXS.com [online], www.examiner.com [dostęp 2018-01-27] (ang.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-02)].
- ↑ Penn Jillette | The Libertarian Party of Maryland [online], lpmaryland.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Official Website of the Libertarian National Committee [online], www.lp.org [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-05].
