Pederastia
Pederastia (stgr. παῖς chłopiec + stgr. ἐραστής – w przekładzie Witwickiego: miłośnik) – termin wywodzący się z języka greckiego (dosł. miłość do chłopców) – w języku polskim w węższym sensie oznacza specyficzną formę homoseksualizmu męskiego, polegającą na związkach erotycznych lub kontaktach seksualnych mężczyzn lub młodzieńców (erastesów, miłośników), z młodzieńcami lub chłopcami (eromenosami, lubymi, oblubieńcami), zazwyczaj opartych na różnicy wieku, występującą w kulturze starożytnej Grecji[3][4][5][6][7]. Chłopcy stawali się przedmiotem zainteresowania młodzieńców i dorosłych mężczyzn już około 12 lub 13 roku życia i pozostawali nim aż do momentu osiągnięcia wieku efeba, tj. do 18 roku życia[8][9]. Młodzieńcy w wieku od około 16-18 do około 20 lat mogli być zarówno miłośnikami rówieśników lub młodszych od siebie chłopców, jak i lubymi starszych mężczyzn[10].
W szerszym sensie termin ten w języku polskim jest także używany na oznaczenie homoseksualizmu męskiego w ogólności (lub wszelkich kontaktów seksualnych między mężczyznami)[11][12][13][14][15]. W starożytnej Grecji pederastia dotyczyła relacji homoseksualnych dorosłego mężczyzny z dojrzewającym chłopcem. Miała charakter przejściowy, jednak niektórzy mężczyźni pozostawali do końca życia w związkach z osobami tej samej płci. Zachowania seksualne nie były wyznacznikiem tożsamości[16].
W języku polskim termin ten może też oznaczać zjawisko związków erotycznych lub kontaktów seksualnych mężczyzn z młodzieńcami[17] lub dojrzewającymi chłopcami[18][19], opartych na różnicy wieku, występujące w wielu kulturach świata pod różnymi nazwami i określane w języku angielskim[20] i w angielskojęzycznej, międzynarodowej terminologii seksuologicznej[21][22][23] jako „pederasty”.
W antropologii kulturowej spotykane jest przedstawianie tej formy homoseksualności jako przykładu jednego z trzech rodzajów homoseksualności – „homoseksualności ze strukturą wiekową” (z ang. age structured homosexuality)[24][25].
Forma ta jest najmniej akceptowana we współczesnej kulturze Zachodu, spotykając się przeważnie z potępieniem. Bywa błędnie utożsamiana z homoseksualną pedofilią[26].
Termin ten bywa też używany w znaczeniu stosunków analnych między mężczyznami, co jest uważane za użycie nieprawidłowe[27][28], lub między dojrzałym mężczyzną a młodym chłopcem[27][29], co także jest uważane za znaczenie błędne[30].
Znaczenie pierwotne
edytujStarożytna Grecja
edytujPierwotne znaczenie terminu pederastia, obecne w grece klasycznej, określa jego etymologia: greckie paiderastía oznacza dosłownie miłość do chłopców wyrażaną seksualnie lub nie w starożytnej Grecji[28]. Jawne zachowania homoseksualne stały się powszechnym zjawiskiem w IV w. p.n.e. i poza przypadkami prostytucji były akceptowane u obywateli[3].
Temat pederastii był w starożytnej Grecji przedmiotem licznych dyskusji. Między innymi dyskutowano[3]:
- Czy pederastia jest dobra, czy zła?
- Jaką postać powinna przyjąć pederastia, czystą czy seksualną?
- Jakie rodzaje działań seksualnych są prawowite?
- Czy pederastia jest wyższa nad miłość do kobiet?
Rzym i starożytna Grecja w czasach rzymskich
edytujW czasach rzymskich pederastia w głównej mierze straciła status rytualnej części edukacji. Proces ten postępował u coraz bardziej kosmopolitycznych Greków i w przeciwieństwie do wcześniejszych czasów zaczęto postrzegać pederastię raczej jako aktywność kierowaną pożądaniami człowieka i rywalizującą z pożądaniem kobiet. Konserwatywni myśliciele rzymscy potępiali pederastię razem z innymi formami oddawania się przyjemności. Tacyt piętnował zwyczaje greckie: „gymnasia et otia et turpes amores” – palaestrę, bezczynność oraz bezwstydnych kochanków[31]. Także niektórzy filozofowie stoiccy wypowiadali się o tym zjawisku niepochlebnie. Mimo to relacje pederastyczne występowały dość popularnie także w Rzymie, choć nigdy nie uzyskały powszechnego uznania. Społeczna akceptacja związków pederastycznych zmalała pod wpływem kultury judeochrześcijańskiej, która zezwalała jedynie na stosunki seksualne w związku małżeńskim. W świecie, w którym od większości mężczyzn wymagano ożenku, homoseksualizm kojarzył się z cudzołóstwem, a także z rytualnymi praktykami seksualnymi typowymi dla niektórych kultów pogańskich. Postępująca chrystianizacja Europy odbywająca się kosztem kultury hellenistycznej spowodowała upadek wzorców wypracowanych w starożytnej Grecji – dotyczyło to także związków pederastycznych. Cesarz Teodozjusz I, który ogłosił chrześcijaństwo religią państwową Imperium Rzymskiego i zakazał oddawania czci pogańskim bóstwom, nakazał także ściganie homoseksualizmu jako zbrodni.
Ewolucja znaczenia terminu
edytujTermin pederastia zaczął być stosowany w szerszym znaczeniu w kontekście kultury judeochrześcijańskiej, w której homoseksualizm był piętnowany. Wraz z rozwojem kultury judeochrześcijańskiej pederastią zaczęto nazywać jakiekolwiek kontakty seksualne między mężczyznami bez rozróżniania intencji czy wieku partycypujących w nich osób (analogicznie do sodomii). Jednocześnie, wprowadzenie nowego wzorca kulturowego, wiążącego się m.in. z potępieniem homoseksualizmu, spowodowało, że termin pederastia nabrał charakteru pejoratywnego. W potocznym języku polskim już w połowie XIX w. słownik języka polskiego Orgelbranda notuje termin pederasta, definiując go jako: gwałciciel, hańbiciel chłopców[32]. Jednak już w roku 1908 Słownik języka polskiego Kryńskiego i Niedźwiedzkiego, podając obok znaczenia terminu pederastia: „spółkowanie mężczyzny z mężczyzną, samcołóstwo”, także „chłopcołóstwo”, nie cechuje go ujemnie[33]. Nowsze słowniki (Doroszewskiego[34], Skorupki[35], Szymczaka[36]) notują już wyłącznie znaczenie szerokie – męskie kontakty homoseksualne (bez wskazania różnicy wieku partnerów i odniesienia do starożytnej Grecji), nie podając rodzaju nacechowania.
Nacechowanie terminu w języku polskim
edytujUżycie określenia „pederasta” było przedmiotem sporu sądowego. W 2006 roku Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił złożony w trybie wyborczym pozew w sprawie znieważenia przez użycie słowa „pederasta”, uzasadniając to tym, że oznacza ono właśnie męskiego homoseksualistę[37]. Zdaniem powoda, który jest osobą homoseksualną, słowo to „jest kojarzone w opinii publicznej obraźliwie, jako określenie osoby, odczuwającej pociąg seksualny do małoletnich chłopców”, co w stosunku do jego osoby jest nieprawdziwe, i dlatego domagał się przeprosin. Pozwany tłumaczył, że znaczenie wyrazu „pederasta” jako synonimu homoseksualisty potwierdzają słowniki, w tym słownik języka polskiego i słownik wyrazów obcych. Wskazał również publiczne wypowiedzi burmistrza Berlina, a także szefa Kampanii Przeciw Homofobii Roberta Biedronia, w których określają się jako pederaści[38]. Sąd uznał, że „nie sposób jest przyjąć tak daleko idącej interpretacji, że pederastia to kontakty seksualne z małoletnimi chłopcami”[39].
Związki pederastyczne, rozumiane jako związki erotyczne lub kontakty seksualne między dojrzałym mężczyzną a dojrzewającym chłopcem budzą „wielką niechęć społeczną”, są uważane za „uwodzenie młodych chłopców”, „burzenie norm społecznych” i „sprzeciwianie się ogólnie uznawanym wartościom”[40]. Pederaści spotykają się też przeważnie z potępieniem i dyskryminacją ze strony środowiska gejowskiego, uważającego ich związki z „młodymi chłopakami” za „wyjątkowo perwersyjne i obrzydliwe”[40]. Tomasz Stankiewicz uważa, że geje mają prawo protestować, w tym na drodze sądowej, przeciwko określaniu ich słowem pederaści[40].
Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz Kochanowski uznał, że określenie „wstrętni pederaści” przynależy do mowy nienawiści używanej w celu dyskryminacji jednostek lub grup społecznych, i że posługiwanie się nim nie respektuje wymogu poszanowania godności przynależnej każdemu człowiekowi[41].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Dane muzealne dzieła. mlahanas.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-28)]..
- ↑ Biogram Malarza Bryzeidy.
- ↑ a b c Kenneth James Dover, Janusz Margański: Homoseksualizm grecki. Kraków: Wydawnictwo Homini s.c., 2004. ISBN 83-89598-25-6.
- ↑ Paweł Fijałkowski, W kręgu miłośników i lubych.
- ↑ Guy Rachet, Słownik cywilizacji greckiej, 1998, s. 289–290.
- ↑ Carola Reinsberg, Obyczaje seksualne starożytnych Greków, 1998, s. 124–125.
- ↑ Rafał Matuszewski, Eros and sophrosyne. Morality, social behaviour and paiderastia in 4th-century B.C. Athens, Warszawa 2011.
- ↑ Paweł Fijałkowski, W kręgu miłośników i lubych, s. 1.
- ↑ Carola Reinsberg, Obyczaje seksualne starożytnych Greków, 1998, s. 126.
- ↑ Paweł Fijałkowski, W kręgu miłośników i lubych, s. 3.
- ↑ sjp pwn pederastia.
- ↑ pederastia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2008-12-14].
- ↑ „Słownik Encyklopedyczny Miłość i Seks” Lew Starowicz. Wydawnictwa Europa, 1999. ISBN 83-87977-17-9.
- ↑ „Słownik Wyrazów Obcych” – Władysław Kopaliński, Wydawnictwo Rytm, 2007, ISBN 978-83-7399-222-1.
- ↑ „Słownik języka polskiego” PWN, 2007, ISBN 978-83-01-14984-0.
- ↑ Beata Raczkiewicz: Zjawisko homoseksualizmu w dyskursach naukowych i społecznych (rozdział: Zachowania homoseksualne w wybranych kręgach kulturowych. Kultura starożytnej Grecji.). UMK Toruń. [dostęp 2011-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-13)]. (pol.). „Najczęstszą formą relacji homoseksualnej była tzw. pederastia, czyli związek opierający się na stosunkach erotycznych dorosłego mężczyzny z chłopcem w wieku dojrzewania. (...) W kulturze greckiej nie było jednak podziałów i kategorii takich jak homoseksualista czy heteroseksualista. Mimo to, że pederastia miała charakter przejściowy i była pewnego rodzaju etapem w życiu greckich mężczyzn, niektórzy z nich do końca życia pozostawali jedynie w związkach z przedstawicielami własnej płci, lecz nie uznawano ich wtedy za jakąś odrębną kategorię ludzi. Nie wszyscy też poddawali się praktykom homoerotycznym, jednak wtedy także pozostawiano ich bez przypięcia etykiety w odniesieniu do tego, z kim odbywają stosunki seksualne. Zachowania seksualne nie były również wyznacznikiem tożsamości danego człowieka, tak jak jest to w czasach dzisiejszych.”.
- ↑ Za takim użyciem terminu przemawia definicja autorstwa prof. Imielińskiego (Seksuologia Zarys encyklopedyczny, pod red. K. Imielińskiego, PWN, Warszawa, 1985, s. 261.), nie ograniczająca występowania zjawiska do starożytnej Grecji: „Pederastia (...) oznacza: 1. męski homoseksualizm, a szczególnie praktyki między mężczyzną a młodzieńcem; (...).”.
- ↑ Igor Primoratz, Filozofia seksu, WN PWN, Warszawa, 2012, s. 190, Cytat: „Pederastią nazywa się pociąg seksualny dorosłego mężczyzny do chłopców i seks między dorosłym mężczyzną a chłopcem we wczesnym wieku nastoletnim.”.
- ↑ Tomasz Stankiewicz, My, pederaści [online], polgej.com, 24 listopada 2009 [zarchiwizowane z adresu 2013-04-27]. Cytat: „Pederastia to wąski ułamek homoseksualizmu, dotykający jedynie stosunków pomiędzy dojrzałymi mężczyznami oraz dojrzewającymi chłopcami.”.
- ↑ The Free Dictionary; Webster’s Online Dictionary; Urbandictionary.com; wordwebonline.com; dictionary.reverso.net.
- ↑ prof. Vern Bullough, Pederasty.
- ↑ Encyclopedia of Homosexuality, pederasty.
- ↑ MHAMic Terminology Attraction to adolescent boys, pederasty.
- ↑ Janssen, D. F. (Oct., 2002). Growing Up Sexually. Volume II: The Sexual Curriculum: The Manufacture and Performance of Pre-Adult Sexualities. Interim Report. Amsterdam, The Netherlands Chapter 14.
- ↑ Chapter Five: Types of Homosexualities / Age-Structured [online], banap.net [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Tomasz Stankiewicz, My, pederaści, artykuł w portalu polgej.pl Cytat: „Twierdzą, że społeczność gejowska jest wobec nich wyjątkowo niesprawiedliwa i stosuje brutalne praktyki dyskryminacyjne. Jako przykład podają określenia, którymi sexagarianie [tzn. według autora artykułu pederaści] są obrzucani w gejowskich klubach: pedofile, (...).”. „(...) określanie starszych sexagarian mianem pedofili jest przesadzone i nie ma prawnych uzasadnień, bo przecież swoje związki tworzą oni z osobami pełnoletnimi.” – twierdzi autor artykułu.
- ↑ a b Reber A. S., Reber E. S., Słownik psychologii, s. 517, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2005, ISBN 83-7383-119-3.
- ↑ a b Humboldt University Archive for Sexology, pederasty. www2.hu-berlin.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-03)]..
- ↑ pederasty | Definition of pederasty in English by Oxford Dictionaries [online], www.oxforddictionaries.com [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Seksuologia Zarys encyklopedyczny, pod red. K. Imielińskiego, PWN, Warszawa, 1985, s. 261: „Pederastia (...) oznacza: (...) 2. stosunki doodbytnicze mężczyzny z młodzieńcem. To drugie znaczenie jest wprawdzie dość rozpowszechnione, lecz niesłusznie, (...).”.
- ↑ Tacitus, Annales, 14.20.
- ↑ Słownik języka polskiego Orgelbranda, Wilno, 1861, reprint WAiF, 1986, cz. II, s. 982.
- ↑ Słownik języka polskiego Kryńskiego i Niedźwiedzkiego, Warszawa, 1908, reprint PIW, 1952, t. IV, s. 103.
- ↑ Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, PWN, Warszawa, 1964, t. 6, s. 214.
- ↑ Mały słownik języka polskiego pod red. S. Skorupki, PWN, Warszawa, 1968, s. 545.
- ↑ Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka, PWN, Warszawa, 1995, t. II, s. 601.
- ↑ „Główny pederasta” nieobraźliwy [online], 24 października 2006 [zarchiwizowane z adresu 2012-07-08].
- ↑ Sąd: pederasta to męski homoseksualista. 2006-10-24. [dostęp 2012-05-02].
- ↑ homiki.pl – Pederasta dozwolony.
- ↑ a b c Tomasz Stankiewicz, My, pederaści, artykuł w portalu polgej.pl.
- ↑ http://www.rpo.gov.pl/pliki/1180526741.pdf