Pierwiosnek Hallera

Pierwiosnek Hallera
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	pierwiosnkowate
Rodzaj	pierwiosnek
Gatunek	pierwiosnek Hallera
	Nazwa systematyczna
	Primula halleri J.F.Gmel.; Onomat. Bot. Compl. 7: 407 1775
Synonimy
	Primula longiflora All.;
	Primula longiflora All.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pierwiosnek Hallera, pierwiosnka Hallera, pierwiosnek długokwiatowy, pierwiosnka długokwiatowa^[4] (Primula halleri J.F.Gmel.) – gatunek rośliny z rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae Vent.). Występował na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego, uznany w Polsce za wymarły^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie w górach Europy i Azji: Alpach, Karpatach (Tatry Bielskie, Bieszczady, Świdowiec, Czarnohora, Góry Rodniańskie, Giurgeului, Bucegi, Karpaty Siedmiogrodzkie), na Półwyspie Bałkańskim, w Małym Kaukazie i Armenii. W Polsce występował tylko na jednym stanowisku na Kopie Bukowskiej^[5].

Morfologia

Łodyga: Głąbik o wysokości 10–30 cm^[6].
Liście: Skupione w różyczkę, z krótkim ogonkiem, podługowato odwrotnie jajowate lub eliptyczne, z białym nalotem od spodu^[5]. Są całobrzegie lub krótkoząbkowane. Przysadki nieco dłuższe od szypułek^[6].
Kwiaty: Fioletowopurpurowe, zebrane w baldaszkowaty kwiatostan. Kielich o długości 7–14 mm i lancetowateych działkach. Korona talerzykowata o średnicy 15–25 mm. Rurka korony o długości 15–30 mm, 2-3 razy dłuższa od kielicha^[6].
Owoc: Zawierająca liczne nasiona elipsoidalna torebka^[5].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, oreofit. Rośnie w murawach naskalnych. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Liczba chromosomów 2n=36^[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta była w Polsce ścisłą ochroną gatunkową w latach 2012-2014. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:

Polskiej Czerwonej Księgi Roślin – gatunek wymarły (kategoria zagrożenia EX)^[7]^[8].
Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006) – gatunek wymarły (kategoria zagrożenia Ex)^[9]; 2016: RE (wymarły na obszarze Polski)^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-01].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[7] K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[8] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[9] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]