Piwniczna-Zdrój (gmina)

Piwniczna-Zdrój
	gmina miejsko-wiejska
	; Urząd Miasta i Gminy w Piwnicznej-Zdroju
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
TERC	1210133
Siedziba	Piwniczna-Zdrój
Burmistrz	Tomasz Michałowski; (od 2024)
Powierzchnia	126,7 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 10 666
• gęstość	84,3 os./km²
Nr kierunkowy	18
Tablice rejestracyjne	KNS
	Adres urzędu:Rynek 20; 33-350 Piwniczna-Zdrój
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	7
Liczba miejscowości	8
	Położenie na mapie powiatu;
	49°26′07″N 20°42′41″E/49,435278 20,711389
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Piwniczna-Zdrój (do końca 2001 gmina Piwniczna) – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Siedzibą gminy jest Piwniczna-Zdrój.

Sąsiaduje z gminami Łabowa, Muszyna, Nawojowa, Rytro, Szczawnica oraz ze Słowacją.

Geografia

Gmina Piwniczna-Zdrój leży w południowej części powiatu, wzdłuż rzeki Poprad.

Gmina posiada obszar 126,7 km², w tym: użytki rolne 30%, użytki leśne 65%. Stanowi to 8,17% powierzchni powiatu.

Sołectwa

Głębokie, Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka, Zubrzyk oraz miasto Piwniczna-Zdrój.

Historia

Miasto Piwniczna zostało lokowane w dniu 1 lipca 1348 roku na prawie magdeburskim przez Kazimierza Wielkiego „na surowym korzeniu” po obu stronach rzeki Poprad w miejscu zwanym „Piwniczną Szyją”. Organizacją nowego miasta zajął się mieszczanin nowosądecki Hanko, który równocześnie był pierwszym dziedzicznym wójtem Piwnicznej. Nadawca praw miejskich nie określił dokładnie obszaru przeznaczonego na lokalizację i nie wymienił ilości łanów, wspomniał tylko, że oddaje do dyspozycji zasadźcy przestrzeń leżącą między wioskami: Młodowem, Głębokiem, Łomnicą i Nartem (nazwa obecnie nie funkcjonująca, przypuszczalnie jest to teren w okolicy Mniszka).

Zobacz więcej w artykule Piwniczna-Zdrój, w sekcji Historia Piwnicznej-Zdroju.

Gmina zbiorowa Piwniczna została utworzona 1 sierpnia 1934 w powiecie nowosądeckim w woj. krakowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Rytro, Sucha Struga, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka i Zubrzyk^[2].

W 1939 roku do gminy wcielono anektowany w 1938 roku fragment czechosłowackiej doliny Popradu, obejmującej skrawek wsi Mniszek nad Popradem^[3].

W czasie II wojny światowej w GG, w dystrykcie krakowskim.

Po wojnie powrócono do stanu sprzed wojny. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 10 gromad: Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Rytro, Sucha Struga, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka i Zubrzyk^[4]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[5], a jej obszar podzielono na gromady^[6]:

Łomnica Zdrój (Łomnica Zdrój, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka),
Piwniczna (Kokuszka, Młodów).
Rytro (Rytro, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Sucha Struga).
Żegiestów (Zubrzyk).

Gminę Piwniczna reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w powiecie nowosądeckim w woj. krakowskim o identycznym obszarze (11 sołectw = 10 gromad sprzed 1954 + Głębokie, do 1954 w granicach Piwnicznej^[7])^[8]^[9].

1 czerwca 1975 gmina znalazła się w nowo utworzonym woj. nowosądeckim^[10].

1 stycznia miasto i gminę wiejską Piwniczna połączono w jedną gminę miejsko-wiejską Piwniczna^[11].

30 grudnia 1994 z gminy Piwniczna wyodrębniono nową gminę Rytro (Rytro, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Sucha Struga) w granicach dawnej gromady Rytro^[12].

1 stycznia 2002 nazwę zarówno gminy jak i miasta zmieniono z Piwniczna na Piwniczna-Zdrój^[13].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców gminy Piwniczna-Zdrój w 2014 roku^[1].

Zabytki

Zabytki Piwnicznej-Zdroju.
Drewniana, greckokatolicka cerkiew w Wierchomli zbudowana w 1821 roku. Obecnie nosi wezwanie Michała Archanioła. Posiada konstrukcję zrębową i jest obita gontem. Dach kryty blachą wieńczą cebulaste wieżyczki. Wewnątrz ikonostas z drugiej połowy XIX wieku.
Murowana greckokatolicka cerkiew pw. Św. Łukasza w Zubrzyku z 1875 roku. Wyposażenie cerkwi pochodzi z XVIII i XIX wieku. Nad nawą, prezbiterium i wieżą umieszczone są blaszane sygnaturki i hełmy z pozornymi latarniami. Obecnie jest użytkowana jako kościół rzymskokatolicki.

Kultura

Zespoły artystyczne:

Zespoły taneczne „Walentynki” i „Biało-Czarne” z Piwnicznej,
Grupa Śpiewacza Kobiet z Młodowa,
Kwintet mandolinowy z Piwnicznej,
Regionalny Zespół „Dolina Popradu”,
Orkiestra Dęta OSP z Piwnicznej.

Turystyka

Najbardziej rozpowszechnioną dyscypliną sportów zimowych na terenie gminy jest narciarstwo. Działa tutaj wiele wyciągów narciarskich (10 w Wierchomli Małej i 10 w Suchej Dolinie-Kosarzyskach).

W Wierchomli organizowane są cykliczne imprezy sportowe – narciarskie, rowerowe oraz wyścigi psich zaprzęgów. Jest tam też – zbudowana jako pierwsza w Polsce – profesjonalna trasa downhillowa.

Amatorom pieszych wędrówek gmina proponuje się gęstą sieć szlaków turystycznych. Popularna staje się górska turystyka konna i kajakarstwo górskie. Atrakcją turystyczną jest też spływ łodziami Doliną Popradu do Rytra.

Uzdrowisko

Największym bogactwem naturalnym regionu są wody mineralne. W okolicach Piwnicznej-Zdroju występują szczawy wodorowowęglanowo-wapniowo-magnezowo-sodowe, w Wierchomli szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowo-żelaziste. Źródła wód mineralnych występują także w Młodowie. Wykorzystywane są one w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadkwaśnym nieżycie żołądka i stanach zapalnych jelit. Wspomagają też leczenie cukrzycy i stanów zapalnych trzustki.

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Piwniczna-Zdrój w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 642
↑ Dz.U. z 1938 r. nr 87, poz. 585
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Uchwała Nr 27/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu nowotarskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
↑ Uchwała Nr 16/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 grudnia 1972 Nr 18, poz. 268).
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671
↑ Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241

[populacja2016-1] Gmina Piwniczna-Zdrój w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 642

[3] Dz.U. z 1938 r. nr 87, poz. 585

[wykaz-4] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[5] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[6] Uchwała Nr 27/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu nowotarskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)

[7] Uchwała Nr 16/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)

[8] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[9] Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 grudnia 1972 Nr 18, poz. 268).

[10] Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92

[11] Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397

[12] Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671

[13] Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]