Poemat o katastrofie w Lizbonie
Poemat o katastrofie w Lizbonie (franc. Poème sur le désastre de Lisbonne) – poemat w języku francuskim napisany przez Woltera w grudniu 1755 roku, a opublikowany w 1756 roku. Poemat był odpowiedzią na trzęsienie ziemi w Lizbonie.
Historia
edytuj1 listopada 1755 roku o godzinie 9:40 rano w Lizbonie miało miejsce trzęsienie ziemi, które spowodowało zniszczenie niemal całego miasta. Bezpośrednio po nim nastąpiło tsunami. W wyniku katastrofy zginęło około 20 tysięcy mieszkańców miasta[1][2]. Pod wpływem tego wydarzenia w grudniu 1755 roku Voltaire napisał Poème sur le désastre de Lisbonne. Do tej tematyki nawiązuje również w Kandydzie. W obu tekstach Voltaire atakuje optymistycznych filozofów, którzy katastrofę, w wyniku której zginęło tysiące ludzi i która spowodowała ogromne straty materialne, tłumaczyli jako interwencję sprawiedliwego i dobrotliwego Boga[3]. Jean-Jacques’a Rousseau po przeczytaniu Poematu o zniszczeniu Lizbony napisał w 1756 roku do Volteaire'a tzw. List o Opatrzności[4].
Tłumaczenia na język polski
edytujW 1779 roku utwór został przetłumaczony przez Stanisława Staszica, który nadal mu tytuł Poema o zapadnieniu Lizbony, czyli nad fałszywym tym axioma. Został on wydany w Księgarni Gebethnera i Wolfa razem z poematem Racine’a Religia[5]. W XVIII wieku ukazały się jeszcze kolejne dwa tłumaczenia utworu. W 1780 roku utwór przetłumaczył Jacek Idzi Przybylski i nadał mu tytuł Rymopismo Woltera nad losem zawistnym Lizbony. Tłumaczenie Wiersz nad nieszczęściem Lizbony Jana Kantego Kaliksta Chodaniego powstało w 1795 roku[6]. W 1979 r. w „Literatura na Świecie”, nr. 4, ukazał się przekład A. Wołowskiego Poemat o zagładzie Lizbony[7].
Przypisy
edytuj- ↑ O terramoto de Lisboa de 1755 [online], O terramoto de Lisboa de 1755 [dostęp 2022-02-27].
- ↑ Terramoto de 1755 terá sido de menor magnitude do que se pensava [online], dn.pt [dostęp 2022-02-27] (port.).
- ↑ Rocío PEÑALTA CATALÁN, Voltaire: una reflexión filosófico-literaria sobre el terremoto de Lisboa de 1755 [online] [dostęp 2022-02-27].
- ↑ Kalendarium życia i twórczości Jean-Jacques’a Rousseau [online] [dostęp 2022-02-27].
- ↑ Stanisław Staszic : życie i dzieła : (z portretem Staszica), Warszawa: skł. gł. w Księgarni Gebethnera i Wolffa, 1926, s. 14.
- ↑ Voltaire, Počme sur le désastre de Lisbonne. Poema o zapadnieniu Lizbony. [online] [dostęp 2022-02-27].
- ↑ Mateusz Niedziela, "Poemat o zagładzie Lizbony" (1755) i "Kandyd" (1759) czyli Wolter wobec Leibniza [online], UWM Olsztyn Acta Neophilologica, XXIII (2), 2021.