Prezydent Stanów Zjednoczonych
Prezydent Stanów Zjednoczonych (ang. President of the United States, skr. POTUS) – głowa państwa Stanów Zjednoczonych, na mocy artykułu II Konstytucji sprawuje władzę wykonawczą kraju, jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych, może też żądać pisemnych opinii od kierujących wszystkimi departamentami rządowymi w zakresie podległych im spraw. Prezydentowi przysługuje też prawo darowania bądź zawieszania kar, za wszystkie przestępstwa przeciw Stanom Zjednoczonym, z wyjątkiem kar wynikłych z nadużyć popełnionych w trakcie sprawowania urzędów. W porozumieniu z Senatem i za zgodą 2/3 obecnych na posiedzeniu Senatorów, ma prawo zawierania umów międzynarodowych, powoływania za zgodą Senatu ambasadorów, konsulów, sędziów Sądu Najwyższego i ministrów pełnomocnych oraz wszystkich urzędników federalnych, których sposób powoływania nie został inaczej ustanowiony konstytucją bądź ustawami.
 Pieczęć Prezydenta Stanów Zjednoczonych | |
| Obecny Prezydent | |
 Joe Biden (2021) | |
| Stanowisko | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia |
22 czerwca 1789 |
| Pierwszy Prezydent | |
| Długość kadencji |
4 lata |
| Obecny Prezydent | |
| Obecny od |
20 stycznia 2021 |
| Siedziba | |
| Strona internetowa | |
Funkcje i prerogatywy prezydenckie
Kierowanie administracją
Na podstawie konstytucji, prezydent jest szefem administracji Stanów Zjednoczonych. Rola ta obejmuje kierowanie pracami całego aparatu administracji federalnej[1]. Zapewnia wykonanie prawa, odbywa spotkania z ważnymi osobistościami, decyduje o zawieszeniach kar i ułaskawieniach, wydaje też akty wykonawcze oraz koordynuje pracę 150 departamentów i agencji rządowych[1]. W wykonywaniu tych zadań korzysta z pomocy 13 sekretarzy departamentów, tworzących jego gabinet oraz biura Białego Domu[1].
Dowódca sił zbrojnych
Prezydent jest najwyższym przełożonym amerykańskich sił zbrojnych. Nakłada to na niego odpowiedzialność za rozwój, szkolenie, nadzór oraz rozmieszczenie wszystkich sił zbrojnych państwa[1]. Dokonuje przeglądu wojsk, oraz przyznaje odznaczenia wojskowe. Ciąży też na nim obowiązek dbałości o bezpieczeństwo narodowe kraju, także w aspekcie militarnym. Korzysta w tym celu z doradców wojskowych oraz cywilnych doradców do spraw bezpieczeństwa[1].
Kierownik dyplomacji
Prezydent jest liderem, inicjatorem i kierującym polityką zagraniczną. Ustala kierunki polityki zagranicznej państwa, prowadzi rozmowy z liderami innych państw, spełnia funkcje ceremonialne wobec przedstawicieli innych państw oraz podejmuje decyzje w sprawach polityki zagranicznej. Jednymi z prerogatyw prezydenta są w tym zakresie[1]:
- ustanawianie ambasadorów państwa przy Organizacji Narodów Zjednoczonych;
- prowadzenie negocjacji oraz zawieranie umów z innymi państwami;
- podróże zagraniczne w imieniu państwa.
Funkcje legislacyjne
Głowa państwa jest w Stanach Zjednoczonych także liderem legislacji, który rekomenduje, doradza i w pewnym zakresie także kieruje Kongresem w procesie tworzenia prawa[1]. W styczniu każdego roku, jako lider legislacji, na połączonej sesji obu izb parlamentu prezydent wygłasza orędzie o stanie państwa. W mowie tej, przedstawia stan spraw państwa w zakresie stosunków wewnętrznych i zagranicznych, wraz z przedstawieniem swoich zamiarów na cały rok[1]. Po zakończeniu procesu legislacyjnego w Kongresie, dla wejścia w życie każdej ustawy niezbędna jest jej akceptacja przez prezydenta wyrażona w formie podpisu.
Prezydent ma też możliwość wydania rozporządzenia wykonawczego, które uzyskuje pełną moc prawną w momencie złożenia podpisu przez prezydenta i bez głosowania w kongresie. Może jednak zostać zniesione przez kongres w standardowym trybie postępowania lub unieważnione przez Sąd Najwyższy[2][3][4].
Przywództwo partii politycznej
Prezydent jest liderem swojej partii politycznej, tak długo jak długo piastuje swój urząd[1]. Partia prezydencka udziela mu pomocy w zakresie identyfikacji potrzeb społeczeństwa oraz reakcji obywateli na program prezydentury[1]. Przewodnictwo partii politycznej wiąże się też z pomocą udzielaną przez prezydenta w różnego rodzaju kampaniach wyborczych członków swojej partii[1].
Wybór prezydenta
Kadencja prezydenta
Prezydent Stanów Zjednoczonych jest wybierany na cztery lata; wybory zawsze odbywają się w pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku listopada (czyli pomiędzy 2 a 8 listopada) roku podzielnego przez cztery. Od 1937 roku zaprzysiężenie odbywa się 20 stycznia (w przypadku gdy 20 stycznia wypada w niedzielę to oficjalna ceremonia zaprzysiężenia odbywa się 21 stycznia – ostatnia jak do tej pory taka sytuacja nastąpiła w 2013 roku) następnego roku, o godzinie 12:00 czasu waszyngtońskiego (18:00 czasu polskiego), do 1933 roku miało to miejsce 4 marca. Liczba kadencji jest konstytucyjnie ograniczona do dwóch. Jeżeli jednak wiceprezydent obejmuje opróżniony urząd w trakcie trwania kadencji dotychczasowego prezydenta przez okres dłuższy niż dwa lata, wtedy może być wybrany tylko jeden raz. W 1951 roku weszła w życie XXII poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych regulująca ten problem. Przedtem istniało prawo zwyczajowe ograniczające liczbę kadencji do dwóch, które złamał jedynie Franklin Delano Roosevelt (wybrany w 1940 roku na trzecią i w 1944 roku na czwartą kadencję). W przypadku śmierci, zrzeczenia się lub usunięcia z urzędu dotychczasowej głowy państwa, prezydentem zostaje wiceprezydent, który jest wybierany wspólnie z prezydentem. Dotychczas w historii Stanów Zjednoczonych działo się tak dziewięć razy: po raz pierwszy w 1841 roku kiedy wiceprezydent John Tyler został prezydentem po śmierci Williama Henry’ego Harrisona, a po raz ostatni w 1974 roku, kiedy Gerald Rudolph Ford wstąpił do Białego Domu po rezygnacji Richarda Milhousa Nixona. Wiceprezydent „dokańcza” wtedy kadencję swego poprzednika.
Sposób wyboru
Prezydent Stanów Zjednoczonych jest wybierany w wyborach pośrednich. W dniu głosowania wybiera się teoretycznie, elektorów, tworzących Kolegium Elektorów. Ciało to nigdy nie konstytuuje się, a jego członkowie są – dla większości wyborców – anonimowi; elektorzy z każdego stanu zbierają się w pierwszy poniedziałek po drugiej środzie grudnia w siedzibie władz stanowych i tam oddają głosy. Zgodnie z art. II Konstytucji Stanów Zjednoczonych o sposobie doboru elektorów decyduje stanowa legislatura (a zatem wcale nie musieliby oni być wybierani w głosowaniu powszechnym, zresztą w XIX wieku wiele stanów praktykowało wybór elektorów przez stanowe legislatywy). System ten (liczba miejsc w kolegium zależy od liczby reprezentantów + 2 senatorów danego stanu) zakłada, że kandydat, który uzyskał choćby jeden głos przewagi w danym stanie uzyskuje cały pakiet jego głosów; system ten (który nie obowiązuje w Nebrasce i Maine, które umożliwiają wybór elektorów z różnych partii) ma swoje wady. Zdarza się bowiem, że kandydat, który uzyskał mniejszość w głosowaniu powszechnym, uzyskuje przewagę w kolegium elektorskim i zostaje prezydentem. Taka sytuacja miała miejsce w latach: 1824, 1876, 1888, 2000 i ostatnio w 2016 roku.
Od początku istnienia Stanów Zjednoczonych istnieją dwie główne partie polityczne, które praktycznie zduopolizowały władzę w tym kraju. Najstarszą z nich jest powstała w końcu XVIII wieku Partia Demokratyczna (wcześniej znana jako partia Republikańska i Republikańsko-Demokratyczna), której przeciwnikiem było początkowo stronnictwo Federalistów, potem Partia Wigów a obecnie powstała w latach 50. XIX wieku Partia Republikańska. Obecnie w Białym Domu zasiada demokrata Joseph R. Biden wybrany w wyborach prezydenckich w 2020 roku.
Nigdy w historii Stanów Zjednoczonych nie zdarzyło się (oprócz pierwszych wyborów, które wygrał bezpartyjny George Washington), aby wybory wygrał kandydat niezależny lub reprezentujący tzw. „trzecie partie”[5]. Jednak udawało im się niekiedy uzyskać poważne poparcie, jak w roku 1912, kiedy kandydat Partii Postępowej i były prezydent Theodore Roosevelt zajął drugie miejsce przed oficjalnym kandydatem republikanów (w tych samych wyborach socjalista Eugene Victor Debs uzyskał około miliona głosów), w roku 1968 kiedy gubernator Alabamy George Wallace uzyskał około 10 milionów głosów i 46 w kolegium elektorskim, co umożliwiło wobec podziału w obozie demokratów zwycięstwo Richardowi Milhousowi Nixonowi oraz w latach 1992 i 1996, kiedy kandydat Partii Reform Ross Perot uzyskał kolejno 19 milionów i osiem milionów głosów, co dało zwycięstwo Williamowi Jeffersonowi Billowi Clintonowi.
Prezydenci Stanów Zjednoczonych
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k George Bush Presidential Library: Roles of the president of the United States.
- ↑ John Contrubis: Executive Orders and Proclamations. Wikiźródła, 1999-03-09. [dostęp 2017-01-26]. (ang.).
- ↑ Jonathan D. Mott: What is an Executive Order?. www.thisnation.com. [dostęp 2017-01-26]. (ang.).
- ↑ Jessicah Lahitou: Can Executive Orders Be Overturned? Donald Trump’s Presidency Could Look Like A Few From The Past. 2017-01-26. [dostęp 2017-01-26]. (ang.).
- ↑ Przede wszystkim dlatego, że istnieje system preferencyjny uzależniający uzyskanie dotacji federalnych od osiągnięcia pułapu 3 procent w prawyborach.
Bibliografia
- Dominik Kasprzak: Prezydent Stanów Zjednoczonych. Historia i specyfika amerykańskiego systemu wyborczego. Nowa Politologia. [dostęp 2012-08-24].
- Dominik Kasprzak: Mechanizm i funkcjonowanie instytucji prawyborów w amerykańskim systemie politycznym na przykładzie elekcji prezydenckich. Nowa Politologia. [dostęp 2011-09-30].
- Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki. Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych w Łodzi. [dostęp 2011-09-30].
- Roles of the president of the United States. George Bush Presidential Library and Museum. [dostęp 2011-09-30]. (ang.).