Przeciążenie informacją
Przeciążenie informacją (ang. information overload) – nazywane również: niepokojem informacyjnym, nadmiarem informacyjnym lub szumem informacyjnym – jest to negatywne zjawisko związane z natłokiem informacji, w wyniku którego zdolność rozumienia przekazu i podejmowania racjonalnych decyzji zostaje ograniczona[1]. Termin przeciążenie informacją został po raz pierwszy użyty przez Bertrama Grossa w książce Zarządzanie organizacjami z 1964 roku[2]. Rozpowszechnił go natomiast Alvin Toffler w Szoku przyszłości z 1970 roku[3].
Często przyczyną przeciążenia informacjami jest nieumiejętność ich doboru oraz spędzanie zbyt wiele czasu w środowisku sieciowym[4]. Na przestrzeni dziejów zwiększała się liczba kanałów komunikacji. Pomimo napływu większej ilości informacji możliwości poznawcze człowieka się nie zwiększyły[5].
Przeciążenie informacją może dawać symptomy zarówno fizyczne, jak i psychiczne, są to np.: poczucie bezradności, lęku, niepokoju, chaosu, dezorientacji, a nawet zagrożenia. To z kolei może wydłużyć wyszukiwanie pożądanych informacji lub doprowadzić do depresji informacyjnej, w wyniku której użytkownik podaje w wątpliwość sens istnienia informacji, jej wiarygodność i wartość[6].
Przyczyny przeciążenia informacją
edytuj- niewiarygodność i wzajemne wykluczanie się informacji;
- powszechny dostęp do tworzenia, przekazywania i pozyskiwania informacji przez osoby nieposiadające odpowiednich kwalifikacji;
- fake newsy;
- manipulacja informacją;
- brak świadomości informacyjnej u użytkowników informacji[7].
Sposoby ochrony przed przeciążeniem informacją
edytuj- zmniejszenie liczby przychodzących informacji poprzez np. wypisanie się z subskrypcji;
- ograniczenie czasu spędzanego w sieci;
- zwiększenie świadomości informacyjnej poprzez lekturę publikacji poruszających kwestię ochrony infosfery;
- codzienne przygotowywanie planu zadań;
- odpoczynek od Internetu;
- regularny odpoczynek;
- unikanie wielozadaniowości[8].
Przeciążeniem informacją i sposobami ochrony ludzkiej infosfery zajmuje się ekologia informacji, będąca stosunkowo nową dyscypliną wiedzy, która bada wzajemne oddziaływanie informacji na ludzi i odwrotnie[9].
Historia
edytujWczesna historia
edytujChociaż przeciążenie informacją postrzegane jest często jako współczesny problem, okazuje się, że ludzie mierzyli się z nim już dawno. Każdorazowy postęp technologiczny wpływał na zwiększenie produkcji informacji. W IV wieku p.n.e. w Księdze Koheleta 12,12 padają słowa „(...) synu, przyjmij przestrogę: pisaniu wielu ksiąg nie ma końca, a nadmierne rozmyślanie męczy ciało”[10]. W podobnym tonie w I wieku n.e. wypowiedział się Seneka Starszy – „obfitość ksiąg jest rozproszeniem”. W XII wieku dominikanin Wincenty z Beauvais skarżył się na „mnogość książek, krótki czas i śliskość pamięci”[11].
Renesans
edytujWynalezienie w 1453 roku przez Gutenberga prasy drukarskiej było przełomowym odkryciem, które jednak wywarło także skutki na ludzką infosferę. Dzięki wynalezieniu druku możliwe stało się przyspieszenie i obniżenie kosztów produkcji[12]. Konrad Gessner – naukowiec pochodzący ze Szwajcarii stwierdził, że ilość informacji dostępnej po wynalezieniu prasy drukarskiej staje się niemożliwa do odpowiedniego zarządzania nią[13].
XX/XXI wiek
edytujZnaczący postęp w technologii komputerowej i powstanie w drugiej połowie XX wieku Internetu można uznać za główny powód wystąpienia zjawiska przeciążenia informacyjnego. Wpływ na jego globalizację ma również zwiększająca się z roku na rok dostępność do urządzeń teleinformatycznych, jak i Internetu. Rozproszeniu i trudnościom w zarządzaniu informacjami sprzyjają: tweety, wiadomości błyskawiczne, newslettery, spam, i wszelkiego rodzaju powiadomienia[14].
Badania
edytujOprócz wspominanej wcześniej ekologii informacji zjawisko przeciążenia informacją badają również specjaliści z następujących dziedzin: ekonomia, informatyka, inżyniera czy psychologia[15].
Wielu naukowców[16] wskazuje również, że przeciążenie informacyjne może mieć związek z propagandą. Emma Briant stwierdza, że zbyt duża ilość informacji może mieć taki sam efekt jak jej utajnienie, i być skutecznym narzędziem propagandowym dla dzisiejszych demokracji w krótkoterminowej perspektywie[16]. Podobnie uważa Rainer Mausfeld, według którego istnieje związek między przeciążeniem informacyjnym a szybkim rozprzestrzenianiem się fake newsów[17]. Propaganda polega także na dostarczeniu odbiorcy wielu sprzecznych, niejasnych, a nawet zmyślonych informacji[18].
Richard Sennett uważa z kolei, że zwiększenie liczby dostępnych informacji prowadzić może do bierności adresatów i zakłóceń w komunikacji[19].
Niektórzy naukowcy, odwołując się do pojęcia wielowarstwowych sieci złożonych sugerują, że zjawisko przeciążenia informacyjnego może mieć odmienny charakter na różnych poziomach: indywidualnym, grupowym czy całego społeczeństwa (wielopoziomowe przeciążenie informacyjne, ang. multilevel information overload), a także, że występujące pomiędzy tymi poziomami oddziaływania mogą prowadzić do gwałtownych zmian, opisywanych przez teorię przejść fazowych[20].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ W. Fyrmanek, Zagrożenia wynikające z rozwoju technologii informacyjnych, w: Dydaktyka Informatyki, T. 9 (2014), s. 30.
- ↑ B. Gross, The Managing Organizations: The Administrative Struggle, New York 1964.
- ↑ A. Toffler, Future Shock, New York 1970.
- ↑ W. Czerski, Przeciążenie informacyjne wyzwaniem dla edukacji doby cyfrowej, „Przegląd Pedagogiczny” 2020, nr 2, s. 74–84.
- ↑ W. Czerski, Przeciążenie informacyjne wyzwaniem dla edukacji doby cyfrowej, „Przegląd Pedagogiczny” 2020, nr 2, s. 74–84.
- ↑ Zarządzanie informacją i komunikacją. Zagadnienia wybrane w świetle studiów i badań empirycznych, red. Z. Martyniak. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków 2000, s. 421.
- ↑ J. Światowiec-Szczepańska, Zjawisko przeciążenia informacyjnego w procesach decyzyjnych menedżerów, „Studia Oeconomica Posnaniensia” 2018, Vol. 6, nr 11, s. 64.
- ↑ W. Babik, Ekologia informacji, Kraków 2014.
- ↑ W. Babik, Ekologia informacji, „Zagadnienia Informacji Naukowej” nr 2, 2001, s. 64–70.
- ↑ Koh 12, 12.
- ↑ A. Blair, Information Overload’s 2300-Year Old History [artykuł internetowy], https://hbr.org/2011/03/information-overloads-2300-yea.html [dostęp 2022-01-24].
- ↑ A. Blair, Information Overload’s 2300-Year Old History [artykuł internetowy], https://hbr.org/2011/03/information-overloads-2300-yea.html [dostęp 2022-01-24].
- ↑ V. Bell, Don’t Touch That Dial! [artykuł internetowy], https://slate.com/technology/2010/02/a-history-of-media-technology-scares-from-the-printing-press-to-facebook.html [dostęp 2022-01-24].
- ↑ P. Hemp, Death by Information Overload [artykuł internetowy], https://hbr.org/2009/09/death-by-information-overload [dostęp 2022-01-24].
- ↑ A. Piecha, W. Hacker, Informationsflut am Arbeitsplatz – Umgang mit großen Informationsmengen vermittelt durch elektronische Medien, Dortmund 2020.
- ↑ a b E. Briant, Propaganda and counter-terrorism: Strategies for global change, Manchester 2014.
- ↑ R. Klepka, H. Batorowska, O. Wasiuta, Media jako instrument wpływu informacyjnego i manipulacji społeczeństwem, Kraków 2019.
- ↑ R. Mausfeld, Warum schweigen die Lämmer? Wie Elitendemokratie und Neoliberalismus unsere Gesellschaft und unsere Lebensgrundlagen zerstören, Frankfurt 2018, s. 32–42.
- ↑ R. Sennett, Die Kultur des neuen Kapitalismus, Berlin 2005, s. 136.
- ↑ Janusz A. Hołyst i inni, Protect our environment from information overload, „Nature Human Behaviour”, 2024, s. 1–2, DOI: 10.1038/s41562-024-01833-8, ISSN 2397-3374 (ang.).