Psychoterapia behawioralna

Psychoterapia behawioralna – rodzaj psychoterapii, metoda leczenia zaburzeń psychicznych opracowana na podstawie zasady behawioryzmu (uczenie się dzięki warunkowaniu).

Psychoterapia behawioralna skupia się wyłącznie na zachowaniu człowieka, jako jego naturalnej reakcji na bodźce z otoczenia (reakcje naturalne uważa się za efekt warunkowania). Ważne jest tu i teraz, natomiast mniej ważne są wydarzenia z przeszłości (przyczyny leczonych zaburzeń).

Pomoc w zmianie niepożądanego zachowania odbywa się bez analizy nieświadomych przyczyn, których istnienia behawioryzm nie uznaje. Terapeuta w tym rodzaju psychoterapii pełni funkcję aktywną i dyrektywną – wyjaśnia, proponuje, doradza, wspiera, motywuje i wyznacza zadania. Pacjent natomiast jest kimś w rodzaju ucznia – oczekuje się od niego przede wszystkim gotowości do aktywnych zmian.

Terapia opiera się na technikach treningowych, takich jak m.in. trening relaksacji, wykorzystywany w systematycznej desensytyzacji (odwrażliwianiu) pomocnej w leczeniu fobii czy trening asertywności i wielu innych.

W procesie terapii behawioralnej niezależnie od rodzaju leczonych zaburzeń wyodrębnia się cztery fazy:

1. diagnostyczną – przeprowadzenie wywiadu, zidentyfikowanie zaburzenia, ustalenie sposobu ukształtowania się zaburzenia oraz poziomu motywacji pacjenta do zmiany;
2. wzbudzania motywacji – wzbudzeniu w pacjencie pozytywnych oczekiwań wobec leczenia, a także doprowadzenie pacjenta do przejęcia odpowiedzialności za psychoterapię;
3. zastosowania określonej procedury terapeutycznej;
4. utrwalania zmian powstałych podczas psychoterapii – ustalenie zadań, które pacjent wykonuje sam bądź przy pomocy członków rodziny mające utrwalić pożądane zachowania.

Psychoterapia tego rodzaju zawsze ogranicza się do konkretnych problemów (np. klaustrofobia) i zwykle obejmuje 10 spotkań odbywających się raz w tygodniu.

Czasy współczesne

Psychoterapia behawioralna, wraz z psychoterapią poznawczą dały początek stosowanej obecnie psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT), łączącej techniki behawioralne z restrukturyzacją poznawczą oraz technikami tzw. „III fali CBT” nastawionymi na uważność (mindfulness), rolę relacji terapeutycznej, związków emocjonalnych oraz wartości.

Największą organizacją zrzeszającą psychoterapeutów poznawczo-behawioralnych w Polsce jest Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej.

Zobacz też

• Burrhus Frederic Skinner
• Edward Tolman
• Edward Thorndike
• eksperymentalna analiza zachowania
• psychologia eksperymentalna
• warunkowanie instrumentalne

Bibliografia

• Bąbel Przemysław, Ostaszewski Paweł, Suchowierska Monika: Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne / GWP, 2014. ISBN 978-83-7489-386-2. Brak numerów stron w książce
• Przemysław Bąbel, Monika Suchowierska, Paweł Ostaszewski: Analiza Zachowania od A do Z. [w:] serwis internetowy (prezentacja książki o tym samym tytule) [on-line]. 21 lipca 2010. [dostęp 2017-12-02].