Wikipedia

Public Universal Friend

The Public Universal Friend, tłum. Publiczny Uniwersalny Przyjaciel (ur. jako Jemima Wilkinson 29 listopada 1752[1][2] w Cumberland, zm. 1 lipca 1819[3][4] w Jerusalem) – kaznodziejka ze Stanów Zjednoczonych. Po przejściu ciężkiej choroby w 1776 twierdziła, że zmarła i została reinkarnowana jako Public Universal Friend, po czym przestała używać wskazujących na płeć ubrań i zaimków. Wygłaszała kazania w północnowschodnich Stanach Zjednoczonych, przyciągając wielu naśladowców, którzy zostali nazwani Society of Universal Friends (Stowarzyszenie Uniwersalnych Przyjaciół)[5].

Public Universal Friend
Ilustracja
Public Universal Friend, portret z biografii autorstwa Davida Hudsona z 1821
Imię i nazwisko urodzenia

Jemima Wilkinson

Data i miejsce urodzenia

29 listopada 1752
Cumberland, Rhode Island

Data i miejsce śmierci

1 lipca 1819
Jerusalem, Nowy Jork

Zawód, zajęcie

kaznodzieja

Narodowość

amerykańska

Multimedia w Wikimedia Commons

The Public Universal Friend było często opisywane jako kobieta, manipulacyjna oszustka, albo pionierka praw kobiet; inni postrzegają The Friend jako transpłciową lub niebinarną postać historyczną.

Choroba i odrodzenie

edytuj

W październiku 1776 Jemima Wilkinson zapadła na chorobę zakaźną, najprawdopodobniej tyfus. Miała wysoką gorączkę i była bliska śmierci[6][7]. Rodzina sprowadziła lekarza z odległego o 6 mil (ok. 10 km) Attleboro, a sąsiedzi nocami czuwali nad ciałem Jemimy[6][7]. Kilka dni później gorączka opadła[8][9]. Później The Friend ogłosiło, że Jemima Wilkinson umarła – objawiły się jej dwa archanioły, które ogłosiły, że jest Miejsce, Miejscem Miejsce, w wielu Posiadłościach wiecznej chwały dla Ciebie i dla wszystkich (ang. Room, Room, Room, in the many Mansions of eternal glory for Thee and for everyone)[8][9][10]. The Friend dodało potem, że dusza Wilkinson wstąpiła do Nieba, a jej ciało zostało ożywione nową duszą z nowym imieniem – Public Universal Friend[11][12][13], w odniesieniu do Księgi Izajasza (Iz 62, 2) ogłaszając to nowym imieniem, które usta Pana oznaczą (ang. a new name, which the mouth of the Lord hath named)[14].

W XVIII i XIX wieku niektórzy pisarze twierdzili, że Wilkinson faktycznie doświadczyła śmierci podczas choroby albo nawet była martwa przez dłuższy czas, po czym dramatycznie wstała z trumny. Inni mówią, że cała choroba była udawana. Zeznanie lekarzy i innych świadków przekonują, że choroba była prawdziwa, ale nikt z nich nie uważa, żeby Wilkinson umarła[6][7].

Imię i płeć

edytuj

Imię Public Universal Friend odnosiło się do Religijnego Towarzystwa Przyjaciół (ang. Religious Society of Friends), do którego należeli rodzice Wilkinson. Członkowie Religijnego Towarzystwa Przyjaciół, powszechnie zwani kwakrami, mianem Publicznych Przyjaciół (ang. Public Friends) określali tych przedstawicieli swojej społeczności, którzy podróżowali i głosili kazania. The Friend dodało do swego nowego imienia przymiotnik Universal (uniwersalny), sugerując szerszy zakres swojej misji[14].

Od czasu choroby osoba wcześniej znana jako Jemima Wilkinson przestała reagować na to imię, ignorując je lub upominając je używających. Biograf Public Universal Friend, David Hudson, pisze, że kiedy odwiedzający pytali, czy Jemima Wilkinson to imię osoby, do której mówią, The Friend cytowało Ewangelię Łukasza (Lk 23:3): To ty mówisz (ang. thou sayest it)[15]. Nie identyfikując się ani z płcią męską ani żeńską[11][12][13], the Friend nie życzyło sobie bycia określanym zaimkami sugerującymi płeć. Naśladowcy The Friend szanowali to życzenie i zwracali się do Public Universal Friend, czasem używając skróconych form jak The Friend albo P.U.F., a wielu z nich unikało zaimków sugerujących płeć nawet w osobistych dziennikach[16], choć niektórzy używali męskiego zaimka on[17]. The Friend, opowiadając na pytanie, czy jest mężczyzną, czy kobietą, odpowiadało: Jestem, który jestem (ang. I am who I am)[18][19]. To samo odpowiedziało mężczyźnie, który skrytykował jej sposób ubierania się[20][21].

Doktryna

edytuj
 
Znak Uniwersalnego Przyjaciela (ang. The "Seal of the Universal Friend")

Poglądy The Public Universal Friend pokrywały się z poglądami większości kwakrów. Odrzucały one idee predestynacji i powołania, utrzymując, że każdy, niezależnie od płci, może uzyskać dostęp do boskiego światła i że Bóg przemawia bezpośrednio do tych, którzy mają wolną wolę – wybór co do swoich postępowań i wierzeń. Obejmowały one także możliwość powszechnego zbawienia[22][23]. Nawołując do zniesienia niewolnictwa[24][25], The Friend nakłaniała swoich wyznawców, którzy posiadali niewolników, do uwalniania ich[26][27]. W Society of Universal Friends było kilkoro czarnoskórych wyznawców, którzy pełnili rolę świadków w procesie znoszenia niewolnictwa[26][27].

The Friend nakazywała pokorę[28] i gościnność względem wszystkich[29], utrzymywała spotkania religijne otwarte dla ogólnego społeczeństwa, zapewniała dach nad głową i jedzenie odwiedzającym – także tym, którzy przychodzili jedynie z ciekawości[29] – i ludności rdzennej, z którymi kaznodziejka miała serdeczne relacje[30][31].

Society of Universal Friends

edytuj

Najbardziej oddanymi członkami Society of Universal Friends były niezamężne kobiety, które sprawowały naczelne role w swoich gospodarstwach i społecznościach.

W latach 90. XVIII wieku członkowie Stowarzyszenia zyskali ziemię w zachodnim Nowym Jorku, gdzie w pobliżu Penn Yan utworzyli miejscowość Jerusalem.

Society of Universal Friends przestało istnieć w latach 60. XIX wieku.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 3, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-18].
  2. ↑ Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 13, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-18].
  3. ↑ Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 163, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-18].
  4. ↑ Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 243, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-18].
  5. ↑ Peg A. Lamphier, Rosanne Welch, Women in American history : a social, political, and cultural encyclopedia and document collection, Santa Barbara, California 2017, s. 331, ISBN 978-1-61069-602-9, OCLC 955778637 [dostęp 2022-10-18].
  6. ↑ a b c Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 7-14, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-18].
  7. ↑ a b c Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 18, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-18].
  8. ↑ a b Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 10-12, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-19].
  9. ↑ a b Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 12, 18, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-19].
  10. ↑ Catherine A. Brekus, Strangers & pilgrims : female preaching in America, 1740-1845, Chapel Hill, NC: University of North Carolina Press, 1998, s. 82, ISBN 0-8078-6654-7, OCLC 45843967 [dostęp 2022-10-19].
  11. ↑ a b Michael Bronski, A queer history of the United States, Boston 2011, s. 50, ISBN 978-0-8070-4439-1, OCLC 662402765 [dostęp 2022-10-19].
  12. ↑ a b Douglas Leo Winiarski, Darkness falls on the land of light : experiencing religious awakenings in eighteenth-century New England, Chapel Hill 2017, s. 430, ISBN 978-1-4696-2828-8, OCLC 972307192 [dostęp 2022-10-19].
  13. ↑ a b James L. Roark, The American promise : a history of the United States, wyd. 5th ed, Boston: Bedford/St. Martins, 2012, s. 307, ISBN 978-0-312-66312-4, OCLC 793231566 [dostęp 2022-10-19].
  14. ↑ a b Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 34, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-19].
  15. ↑ Hudson, David, 1782-1860., History of Jemima Wilkinson, a preacheress of the eighteenth century : containing an authentic narrative of her life and character, and of the rise, progress and conclusion of her ministry ..., Printed by S.P. Hull, 1821, s. 118, OCLC 5001126 [dostęp 2022-10-19].
  16. ↑ Catherine A. Brekus, Strangers & pilgrims : female preaching in America, 1740-1845, Chapel Hill, NC: University of North Carolina Press, 1998, s. 85, ISBN 0-8078-6654-7, OCLC 45843967 [dostęp 2022-10-19].
  17. ↑ Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 100, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-20].
  18. ↑ A genderless prophet drew hundreds of followers long before the age of nonbinary pronouns, „The Washington Post”, ISSN 0190-8286 [dostęp 2022-10-20] (ang.).
  19. ↑ Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 24, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-20].
  20. ↑ Susan Juster, Doomsayers : Anglo-American prophecy in the age of Revolution, wyd. 1st paperback ed, Philadelphia, Pa.: University of Pennsylvania Press, 2006, s. 228, ISBN 978-0-8122-0238-0, OCLC 859161123 [dostęp 2022-10-20].
  21. ↑ Adam Joseph. Jortner, Blood from the sky : miracles and politics in the early American republic, University of Virginia Press, 2017, s. 192, ISBN 978-0-8139-3958-2, OCLC 1269412819 [dostęp 2022-10-20].
  22. ↑ Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 34-35, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-20].
  23. ↑ Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 57-60, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-20].
  24. ↑ Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 201, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-20].
  25. ↑ Charles. Rappleye, Sons of Providence : the Brown brothers, the slave trade, and the American Revolution, Simon & Schuster Paperbacks, 2007, s. 187, ISBN 0-7432-6688-9, OCLC 988673637 [dostęp 2022-10-20].
  26. ↑ a b Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 46, 207, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-20].
  27. ↑ a b Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 35-37, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-20].
  28. ↑ Paul Benjamin Moyer, The Public Universal Friend : Jemima Wilkinson and religious enthusiasm in revolutionary America, Ithaca 2015, s. 49, ISBN 978-0-8014-5413-4, OCLC 919921421 [dostęp 2022-10-20].
  29. ↑ a b Herbert A. Wisbey, Pioneer prophetess : Jemima Wilkinson, the Publick Universal Friend, Ithaca 1964, s. 131, ISBN 978-1-5017-1153-4, OCLC 1037272658 [dostęp 2022-10-20].
  30. ↑ Edward T. James i inni, Notable American women, 1607-1950; a biographical dictionary., Cambridge, Mass.,: Belknap Press of Harvard University Press, 1971, s. 610, ISBN 0-674-62731-8, OCLC 167545 [dostęp 2022-10-20].
  31. ↑ Mary S. Benson i inni, Notable American Women, 1607-1950: A Biographical Dictionary, „The Journal of American History”, 59 (4), 1973, s. 253, DOI: 10.2307/1918375, ISSN 0021-8723, JSTOR: 1918375 [dostęp 2022-10-20].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Public_Universal_Friend&oldid=71751389”
  NODES
INTERN 1