Quebec

Quebec
Québec
	prowincja
	; Kolaż zdjęć Quebecu
Herb	Flaga
	Dewiza: Je me souviens (Pamiętam)
Państwo	Kanada
Stolica	Quebec
Data powstania	1867; akces do Konfederacji Kanady jako 1. prowincja
Kod ISO 3166-2	CA-QC
Premier	François Legault
Gubernator porucznik	Michel Doyon(inne języki)
Powierzchnia	1 542 056 km²
Populacja (2014); • liczba ludności	; 8 214 700
• gęstość	6,02 os./km²
Numer kierunkowy	418, 450, 581, 367, 514 i 819
Kod pocztowy	QC
Strefa czasowa	UTC -5
Języki urzędowe	francuski
	Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba Senat	24
Liczba Izba Gmin	75
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Quebec (fr. Québec; wym. fr.: [keˈbɛk]; wym. ang.: [kwɨˈbɛk] lub [kɨˈbɛk]) – prowincja Kanady. Największa prowincja w Kanadzie pod względem powierzchni, a pod względem liczby ludności ustępuje jedynie Ontario. Na zachodzie graniczy z Ontario, na północy przez Zatokę Hudsona z terytorium Nunavut, na wschodzie z kontynentalną częścią Nowej Fundlandii i Labradoru oraz z Nowym Brunszwikiem. Od południa graniczy ze stanami USA: Nowy Jork, New Hampshire, Vermont i Maine. Największym miastem prowincji jest Montreal. Inne duże miasta: Quebec (stolica prowincji), Trois-Rivières i Sherbrooke.

Pionierem kolonizacji tego obszaru (zwanego pierwotnie Nową Francją) był na początku XVII wieku Samuel de Champlain^[1]. Do dziś dla zdecydowanej większości mieszkańców pierwszym językiem jest francuski, chociaż połowa z nich zna jednocześnie język angielski^[2]. Język francuski jest jedynym językiem urzędowym w prowincji – zgodnie z Ustawą nr 101 (Loi 101).

Geografia

Mapa prowincji

Ukształtowanie powierzchni

90% powierzchni prowincji leży na Tarczy Kanadyjskiej. Te polodowcowe, surowe, mocno pofałdowane, kamieniste, poprzecinane tysiącami strumieni i urozmaicone jeziorami tereny są bardzo słabo zaludnione. Oddzielną krainę geograficzną stanowi dolina Zatoki Hudsona – nizinny i bagnisty pas ziemi otaczający zatokę, mierzący od 50 do 150 km szerokości.

Niemal cała ludność Quebecu skupiona jest na żyznej Nizinie Laurentyńskiej, rozciągającej się wzdłuż Rzeki Świętego Wawrzyńca. Szeroka i wolno płynąca rzeka na długich odcinkach wyżłobiła głęboki wąwóz. Jedynym urozmaiceniem doliny jest pasmo Gór Laurentyńskich. Wschodnia część prowincji – półwysep Gaspésie – jest północnym krańcem Appalachów.

Wody śródlądowe

Quebec jest prowincją bardzo bogatą w wody śródlądowe. Obok olbrzymiej Rzeki Świętego Wawrzyńca przez Quebec przepływają tysiące rzek i strumieni, tworzących zlewiska Zatoki Św. Wawrzyńca, Morza Labradorskiego oraz Zatoki Hudsona. Na terenie prowincji znajdują się również tysiące większych i mniejszych jezior, a także sztucznych zbiorników wodnych, powstałych przez spiętrzanie wód w celach energetycznych. Do największych zaliczyć można^[3]:

Mistassini – wys. 372 m n.p.m., pow. 2335 km²,
Manicouagan – wys. 360 m n.p.m., pow. 1942 km²,
zbiornik Gouin – wys. 404 m n.p.m., pow. 1570 km²,
Lac à l’Eau Claire – wys. 241 m n.p.m., pow. 1383 km²,
Lac Bienville – wys. 426 m n.p.m., pow. 1249 km²,
Lac Saint-Jean – wys. 98 m n.p.m., pow. 1003 km²,
zbiornik Pipmuacan – wys. 396 m n.p.m., pow. 978 km²,
Minto – wys. 168 m n.p.m., pow. 761 km²,
zbiornik Cabonga – wys. 361 m n.p.m., pow. 677 km².

Klimat

W południowej części Quebecu równoważą się wpływy klimatu atlantyckiego i kontynentalnego. Występują cztery pory roku: surowa i śnieżna zima, łagodna i krótka wiosna, upalne lato i „złota” jesień. W Montrealu średnia dzienna temperatura maksymalna w lipcu wynosi 22 °C .W północnej części prowincji panuje klimat subpolarny z temperaturami zimowymi osiągającymi –30 °C, a niekiedy nawet –50 °C

Zasoby naturalne

Woda, której spad wykorzystuje się w energetyce wodnej, jest największym naturalnym bogactwem Quebecu. Istotnym bogactwem prowincji są jej zasoby leśne, które pozwoliły na rozwój przemysłu drzewnego. W północnej części prowincji znajdują się także bogate złoża minerałów i metali, takich jak złoto, platyna, miedź, nikiel, niob, ruda żelaza i azbest.

Podział administracyjny

17 regionów administracyjnych Quebecu. Oznaczenia numeracji w tekście

Osobny artykuł: Lista jednostek samorządowych w Quebecu.

Québec podzielony jest na 17 regionów administracyjnych^[4]. Regiony charakteryzują się sporymi różnicami w obszarze. Zazwyczaj w najmniejszych regionach gęstość zaludnienia jest największa.

Język

Dla większości mieszkańców pierwszym językiem jest francuski. Wielu mieszkańców Quebecu nie zna angielskiego w ogóle lub posługuje się nim bardzo słabo. Język francuski jest jedynym językiem urzędowym w prowincji – zgodnie z Ustawą nr 101 (Loi 101)^[5]. Rząd byłej premier Pauline Marois z ramienia Partii Quebeckiej (2012–2014) dążył do dalszego umocnienia roli języka francuskiego w prowincji, co spotykało się z protestami ludności anglofońskiej^[6].

Gospodarka

Quebec ma prężnie rozwijającą się gospodarkę, która rocznie generuje ponad 240 miliardów dolarów i obok tradycyjnych sektorów obejmuje także przemysł wysokich technologii:

przemysł lotniczy i kosmiczny – w Quebecu znajdują się liczne ośrodki rodzimego przemysłu związanego z technologiami lotniczymi i kosmicznymi (m.in. zakłady firmy Bombardier Aerospace). Wiele międzynarodowych korporacji również otwiera tu zarówno swoje biura badawczo-konstrukcyjne, jak i wytwórnie – należą do nich m.in. Pratt & Whitney Canada, Rolls-Royce, Lockheed Martin Canada, Bell Helicopter Textron. Przemysł generuje 10,5 miliarda dolarów, a zatrudnia 391 tys. pracowników.
rolnictwo i przetwórstwo – wytwarza 6,8% produktu krajowego i zatrudnia ponad 400 tys. pracowników. 46% produkcji rolnej i spożywczej jest eksportowane, głównie do Stanów Zjednoczonych, Japonii i Unii Europejskiej.
przemysł farmaceutyczny(inne języki) – przemysł najwyższej technologii, rocznie przeznaczający ponad 420 milionów dolarów na badania naukowe. Tworzy go 168 przedsiębiorstw i instytucji badawczych, zatrudniających łącznie 15 600 pracowników.
biotechnologia – 175 instytucji, zatrudniających 3000 pracowników. Należy do nich największy w świecie instytut badawczy w dziedzinie technologii biologicznych L’Institut de recherche en biotechnologie (IRB) – The Biotechnology Research Institute (BRI). Przemysł ten łącznie przeznacza 337 milionów dolarów na badania i rozwój.
przemysł drzewny – generuje 18,9 miliarda dolarów (w tym 11,3 mld eksport), zatrudniając ponad 83 tysiące pracowników.
przemysł informatyczny i telekomunikacyjny – ponad 5 tysięcy firm zatrudnia łącznie 100 tysięcy pracowników, generuje 31 miliardów dolarów i rozwija się w tempie 9% rocznie.
energetyka – Quebec jest liderem nie tylko w produkcji energii elektrycznej, ale i w wykorzystaniu czystych technologii do jej produkcji. Wielki udział w produkcji prądu ma energetyka wodna.
przemysł metalurgiczny

Turystyka

Miasto Quebec

Turystyka to jeden z najbardziej dochodowych i tym samym ważniejszych sektorów gospodarki w Quebecu. W 2005 roku w branży turystycznej zatrudnionych było 133 271 osób^[7],

Szacuje się, że w 2005 Quebec odwiedziło 28,3 miliony turystów^[8], z tej liczby 75,7% pochodziło z Quebecu, 13% z pozostałych prowincji Kanady, 7,6% ze Stanów Zjednoczonych i 3,7% z innych krajów. Rocznie turyści pozostawiają więcej niż 7,5 miliarda dolarów w różnych sektorach przemysłu turystycznego.

Religia

Statystyka religijna prowincji Quebec
Religia	%
Chrześcijanie (łącznie)	82,2%
Katolicy ¹	74,7%
Protestanci	4,0%
Prawosławni	1,7%
Inni chrześcijanie ²	1,8%
Muzułmanie	3,1%
Żydzi	1,1%
Pozostali	1,5%
Brak przynależności religijnej	12,1%
Źródło: Biuro statystyczne Kanady, 2011^[9].
¹ Włączając Kościół rzymskokatolicki, Kościół polskokatolicki i Kościół starokatolicki. ² 1,4% bliżej nieokreśleni + 0,4% inne wyznania.

Kościół zielonoświątkowy w centrum Montrealu.

Kościół katolicki był przez wiele lat ostoją kultury francuskiej i języka francuskiego, o mieszkańcach Quebecu mówiono, że są „naturaliter catholicae”, tzn. „z natury katoliccy”. W latach trzydziestych XX wieku w Quebecu zaczęły zachodzić gwałtowne zmiany społeczno-ekonomiczne. Narodowo-katolicki rząd wspierał Kościół, finansował religię w szkołach, strzegł cenzury w sprawach religijnych, jednocześnie kraj ulegał industrializacji i urbanizacji, zaczął zmieniać się model rodziny: z wielodzietnej, utrzymującej się z rolnictwa, na nowoczesną. Tzw. „spokojna rewolucja” nastąpiła tam w latach 60. XX wieku. Gdy Quebec osiągnął wysoki poziom rozwoju gospodarczego i skolaryzacji, kościoły zaczęły się wyludniać; w latach 80. lewicowa, separatystyczna Partia Quebecu zaczęła odbierać Kościołowi przywileje. Od 2008 roku religia nie jest już nauczana w tamtejszych szkołach państwowych; religię katolicką zastąpiło religioznawstwo^[10].

Struktura polityczna

Gubernator porucznik

Gubernator porucznik jest przedstawicielem monarchy (głowy państwa) w prowincji. Mianuje go Gubernator Generalny na wniosek premiera Kanady złożony zwyczajowo w uzgodnieniu z premierem prowincji. Gubernator posiada szerokie uprawnienia, z których korzysta co do zasady za radą premiera prowincji. W sytuacji kryzysu konstytucyjnego Gubernator ma prawo samodzielnie podjąć wszelkie decyzje niezbędne dla przywrócenia stabilności rządu.

Premier

Premier Quebecu jest szefem rządu prowincji. Posiada bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w parlamencie. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w parlamencie. Jeśli z jakichś powodów w czasie trwania kadencji parlamentu przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, następuje automatyczna zmiana na stanowisku premiera prowincji.

Parlament

Osobny artykuł: Zgromadzenie Narodowe Quebecu.

Parlament Quebecu Assemblée nationale du Québec (Zgromadzenie Narodowe Quebecu) liczy obecnie 125 deputowanych (les députés). Wybierani są oni w 125 jednomandatowych okręgach wyborczych. Partia, która zdobędzie większość w parlamencie, tworzy rząd prowincjonalny, a jej przewodniczący zostaje premierem prowincji. Druga co do liczebności partia w parlamencie otrzymuje status oficjalnej opozycji. W obecnej 55. kadencji parlamentu najwięcej, bo 54 miejsca w parlamencie zdobyła Partia Quebecka, 50 miejsc przyznano Liberalnej Partii Quebecu, 19 miejsc zdobyła Koalicja Przyszłość Quebecu, a dwa miejsca przypadły partii Solidarny Quebec.

Przedterminowe wybory w dniu 7 kwietnia 2014 przyniosły zdecydowane zwycięstwo Liberalnej Partii Quebecu, która utworzyła rząd większościowy, zaprzysiężony 23 kwietnia 2014. Na czele rządu stanął szef Liberalnej Partii Quebecu Philippe Couillard, wicepremierem i ministrem bezpieczeństwa publicznego została Lise Thériault^[11]^[12].

Niepodległość

Partia Quebecka, zgodnie ze swoją misją, doprowadziła do przeprowadzenia referendum na temat odłączenia się prowincji od Kanady w 1980 roku, w którym 60% głosujących opowiedziało się przeciw suwerenności. Pomimo tej przegranej, partia wygrała wybory rok później i rządziła do następnych wyborów (1985), w których większość zdobyła Partia Liberalna pod przewodnictwem Roberta Bourassy. Partia Quebecka pod kierownictwem Jacques’a Parizeau ponownie wygrała wybory w 1994 roku i wezwała do przeprowadzenia kolejnego referendum, które odbyło się rok później. Referendum zostało przegrane przez separatystów marginesem mniej niż jednego procenta. Parizeau wynik ten skomentował w swej słynnej wypowiedzi, jakoby spowodowany był „przez kapitał i głosy etniczne”. Po przegranym referendum Parizeau podał się do dymisji.

Referendum w roku 1995 różniło się od pierwszego. Pierwsze z nich na celu miało zdecydować o tym, czy Quebec będzie w stosunku do reszty Kanady niezależnym stanem, ale dwie mające powstać w wyniku tego referendum części nadal miała łączyć silna więź przemysłowo-gospodarcza i polityczna. Drugie referendum proponowało całkowite oddzielenie Quebecu.

Po przejęciu władzy w Prowincji w 2012 roku^[13] przez Partię Quebecką walka polityczna o uzyskanie przez Quebec suwerenności znów stanęła na porządku dziennym^[14]. Premier Prowincji Pauline Marois stanęła w kwietniu 2013 na czele nowej kampanii propagującej suwerenność Prowincji^[15]. Za suwerennością opowiada się także partia Solidarny Quebec^[16].

Przedterminowe wybory powszechne w dniu 7 kwietnia 2014 odsunęły od władzy Pauline Marois i Partię Quebecką i tym samym nastąpiło przesunięcie priorytetów z kwestii niepodległości Prowincji na zagadnienia ekonomiczne i zmniejszenie bezrobocia^[17].

Demografia

Mapa językowa Quebecu (spis powszechny 2006)

Francuskojęzyczna większość, mniej niż 33% anglojęzycznych

Francuskojęzyczna większość, ponad 33% anglojęzycznych

Anglojęzyczna większość, mniej niż 33% francuskojęzycznych

Anglojęzyczna większość, ponad 33% francuskojęzycznych

Języki miejscowe

Brak danych

Największe miasta (według granic administracyjnych)^[18]
Miasto	Liczba ludności 2021
Montreal	1 762 949
Quebec	549 459
Laval	438 366
Gatineau	291 041
Longueuil	254 483
Sherbrooke	172 950
Lévis	149 683
Saguenay	144 723
Trois-Rivières	139 163
Terrebonne	119 944

Największe skupiska ludności (*population centres*/*centres de population*)^[a]^[19]
Miasto	Liczba ludności 2021
Montreal	3 675 219
Quebec	733 156
Ottawa-Gatineau^[b]	271 569
Sherbrooke	151 157
Trois-Rivières	128 057
Chicoutimi-Jonquière	103 934
Saint-Jérôme	100 859
Saint-Jean-sur-Richelieu	88 083
Châteauguay	75 891
Drummondville	72 089

Uwagi

↑ Kanadyjski urząd statystyczny definiuje „skupisko ludności” (population centre/centre de population) jako zwarty obszar zamieszkany przez co najmniej 1000 osób, o gęstości zaludnienia co najmniej 400 os./km² ([1]).
↑ Liczba mieszkańców w granicach prowincji Quebec. Większa część aglomeracji znajduje się na terytorium prowincji Ontario. Łączna liczba mieszkańców aglomeracji – 1 068 821.

Przypisy

↑ Zbigniew Wójcik, Historia powszechna: Wiek XVI–XVII, Warszawa 2004.
↑ Statistics Canada, 25 sierpnia 2016.
↑ Kanadyjski Urząd Statystyczny – największe jeziora Kanady. [dostęp 2011-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-06)].
↑ Regiony administracyjne w Quebecu (2001).
↑ Charter of the French language. [dostęp 2014-08-26]. (ang.).
↑ Hundreds protest at Marois’ office against Bill 14, The Suburban, Quebec’s Largest English Weekly Newspaper, February 20, 2013.
↑ Québec. Ministerstwo turystyki (2006). Le tourisme, une industrie importante pour le Québec – Édition 2006. ISBN 2-550-48481-9. p. 11.
↑ Québec. Institut de la statistique du Québec. Le Québec chiffres en main, édition 2007 – Tourisme. Page consultée le 16 aou^t 2007.
↑ 2011 National Household Survey: Data tables [online], Statistics Canada [dostęp 2020-06-28] .
↑ Ks. Andrzej Draguła, Scenariusz: Quebec.
↑ Le PLQ majoritaire. [dostęp 2014-04-08].
↑ Le conseil des ministres de Philippe Couillard. „Le Devoir”, 23 kwietnia 2014.
↑ Wyniki wyborów powszechnych do Zgromadzenia Narodowego.
↑ Program Partii Quebeckiej.
↑ Mathieu Simard. Le PQ lance une campagne pour promouvoir l’indépendance. „Le Devoir”, s. A3, 22 kwietnia 2013.
↑ Program partii Solidarny Quebec.
↑ Ludovic Hirtzmann. Revers électoral pour les indépendantistes au Québec. „Le Figaro”, Publié le 08/04/2014 à 18:15.
↑ Population and dwelling counts: Canada, provinces and territories, and census subdivisions (municipalities). Statistics Canada. [dostęp 2022-10-11]. (ang.).
↑ Population and dwelling counts: Canada and population centres. Statistics Canada. [dostęp 2022-10-11]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Mapa fizyczna Quebecu
Mapa hipsometryczna Quebecu
Quebec – informacje i zdjęcia z kanadyjskiej prowincji

[19] Kanadyjski urząd statystyczny definiuje „skupisko ludności” (population centre/centre de population) jako zwarty obszar zamieszkany przez co najmniej 1000 osób, o gęstości zaludnienia co najmniej 400 os./km² ([1]).

[21] Liczba mieszkańców w granicach prowincji Quebec. Większa część aglomeracji znajduje się na terytorium prowincji Ontario. Łączna liczba mieszkańców aglomeracji – 1 068 821.

[1] Zbigniew Wójcik, Historia powszechna: Wiek XVI–XVII, Warszawa 2004.

[2] Statistics Canada, 25 sierpnia 2016.

[3] Kanadyjski Urząd Statystyczny – największe jeziora Kanady. [dostęp 2011-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-06)].

[4] Regiony administracyjne w Quebecu (2001).

[5] Charter of the French language. [dostęp 2014-08-26]. (ang.).

[6] Hundreds protest at Marois’ office against Bill 14, The Suburban, Quebec’s Largest English Weekly Newspaper, February 20, 2013.

[7] Québec. Ministerstwo turystyki (2006). Le tourisme, une industrie importante pour le Québec – Édition 2006. ISBN 2-550-48481-9. p. 11.

[isq-tourisme-8] Québec. Institut de la statistique du Québec. Le Québec chiffres en main, édition 2007 – Tourisme. Page consultée le 16 aou^t 2007.

[9] 2011 National Household Survey: Data tables [online], Statistics Canada [dostęp 2020-06-28] .

[10] Ks. Andrzej Draguła, Scenariusz: Quebec.

[plq-11] Le PLQ majoritaire. [dostęp 2014-04-08].

[ld-12] Le conseil des ministres de Philippe Couillard. „Le Devoir”, 23 kwietnia 2014.

[13] Wyniki wyborów powszechnych do Zgromadzenia Narodowego.

[14] Program Partii Quebeckiej.

[mathieu-15] Mathieu Simard. Le PQ lance une campagne pour promouvoir l’indépendance. „Le Devoir”, s. A3, 22 kwietnia 2013.

[16] Program partii Solidarny Quebec.

[lf-17] Ludovic Hirtzmann. Revers électoral pour les indépendantistes au Québec. „Le Figaro”, Publié le 08/04/2014 à 18:15.

[18] Population and dwelling counts: Canada, provinces and territories, and census subdivisions (municipalities). Statistics Canada. [dostęp 2022-10-11]. (ang.).

[20] Population and dwelling counts: Canada and population centres. Statistics Canada. [dostęp 2022-10-11]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[a]

[19]

[b]