Rurkonos wyspowy

Rurkonos wyspowy
	Nyctimene major
	(Dobson, 1877)
	; Głowa rurkonosa wyspowego na ilustracji z 1912 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	rudawkokształtne
Nadrodzina	Pteropodoidea
Rodzina	rudawkowate
Podrodzina	Nyctimeninae
Rodzaj	rurkonos
Gatunek	rurkonos wyspowy
Synonimy
	Harpyia major Dobson, 1877; Nyctymene major lullulae O. Thomas, 1904; Nyctimene geminus K. Andersen, 1910; Nyctimene scitulus K. Andersen, 1910; Nyctimene sanctacrucis Troughton, 1931;
	Harpyia major Dobson, 1877; Nyctymene major lullulae O. Thomas, 1904; Nyctimene geminus K. Andersen, 1910; Nyctimene scitulus K. Andersen, 1910; Nyctimene sanctacrucis Troughton, 1931;
Podgatunki
	N. m. major (Dobson, 1877); N. m. geminus K. Andersen, 1910; N. m. lullulae (O. Thomas, 1904); N. m. sanctacrucis Troughton, 1931; N. m. scitulus K. Andersen, 1910;
	N. m. major (Dobson, 1877); N. m. geminus K. Andersen, 1910; N. m. lullulae (O. Thomas, 1904); N. m. sanctacrucis Troughton, 1931; N. m. scitulus K. Andersen, 1910;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rurkonos wyspowy^[7] (Nyctimene major) – gatunek ssaka z podrodziny Nyctimeninae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1877 roku irlandzki zoolog George Edward Dobson nadając mu nazwę Harpyia major^[2]. Holotyp pochodził z Duke of York Islands, w Archipelagu Bismarcka, w Papui-Nowej Gwinei^[8].

Nyctimene major należy do grupy gatunkowej major^[9]. W obrębie N. major może istnieć wiele gatunków^[9]. Prawdopodobnie wymarły takson sanctacrucis z wyspy Wysp Santa Cruz jest powszechnie uznawany za odrębny gatunek, ale najprawdopodobniej jest to podgatunek N. major lub nawet jego synonim^[9]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków^[9]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe
N. m. geminus	Nyctimene geminus	K. Andersen, 1910	Na południe od zatoki Huon, Papua-Nowa Gwinea^[10].
N. m. lullulae	Nyctymene major lullulae	O. Thomas, 1904	wyspa Woodlark, Wyspy Trobrianda^[11].
N. m. sanctacrucis	Nyctimene sanctacrucis	Troughton, 1931	Wyspy Sancta Cruz, Prowincja Temotu, Wyspy Salomona^[12].
N. m. scitulus	Nyctimene scitulus	K. Andersen, 1910	Aola, Guadalcanal, Wyspy Salomona^[13].

Etymologia

Nyctimene: gr. νυκτι- nukti- „nocny”, od νυξ nux, νυκτος nuktos „noc”; μηνη mēnē „księżyc”^[14].
major: łac. maior, maioris „większy”, forma wyższa od magnus „wielki, potężny”^[15].
geminus: łac. geminus „bliźniak, podwójny”, być może od gignere „spłodzić”^[16].
lullulae: zdrobnienie francuskiej onomatopei Lulu, nadanej lerce (Lullula arborea) przez de Buffona w latach 1770–1783^[17]; okaz typowy pochodził z wyspy Woodlark, a w języku angielskim Woodlark to nazwa zwyczajowa lerki.
sanctacrucis: Wyspy Santa Cruz, Wyspy Salomona^[5].
scitulus: łac. scitulus „piękny”, od scitus „piękny, ładny”; przyrostek zdrabniający -ulus^[18].

Zasięg występowania

Rurkonos wyspowy występuje w Melanezji zamieszkując w zależności od podgatunku^[9]:

N. major major – Archipelag Bismarcka (Nowa Irlandia, Duke of York Islands, Nowa Brytania, Sakar, Bagabag i Karkar) i Wyspy Schoutena (Kadovar).
N. major geminus – Wyspy d’Entrecasteaux (Goodenough, Fergusson i Normanby), Luizjady (Rogeia, Sideia, Misima, Sudest i Rossel), Wyspy Trobrianda (Kiriwina) i Alcester.
N. major lullulae – Woodlark.
N. major sanctacrucis – rurkonos samotny^[7] – Wyspy Santa Cruz (Nendo), Wyspy Salomona (prawdopodobnie wymarły).
N. major scitulus – Wyspy Salomona (Wyspa Bougainville’a, Shortland, Choiseul, Kolombangara, Nowa Georgia, Rendova, Vangunu, Santa Isabel, Pavuvu, Nggela Sule, Guadalcanal i Malaita).

Stwierdzenie z samej Nowej Gwinei okazało się prawie na pewno błędne^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 90–138 mm, długość ogona 18–32,6 mm, długość ucha 12–18 mm, długość tylnej stopy 15–24 mm, długość przedramienia 65,2–86,7 mm; masa ciała 52–100 g^[19]. Nietoperz ten ma nozdrza umieszczone na silnie wydłużonych, rurkowatych wyrostkach nosa. Rola takiej budowy nosa nie jest jeszcze znana, ale być może taki „sterenos” służy jako wskaźnik do lepszego wyszukiwania świeżych owoców.

Ekologia

Tryb życia

W skład pożywienia rurkonosa wyspowego wchodzą gruszle właściwe, figi, a nawet miąższ młodych orzechów kokosowych. Dzieje się tak dzięki zębom, które odgryzają kawałek owocu, które następnie przeżuwa i rozciera na brzuchu i piersiach. W ten sposób dostaje się do soku, który wysysa, a resztę owocu odrzuca. Rurkonosy wyspowe nie są grupowymi zwierzętami, jak inne nietoperze. W ciągu dnia śpi samotnie. Zawiesza się tuż przy pniu drzewa, przy czym jego plamiasta błona lotna dobrze maskuje go przed wrogami.

Rozmnażanie

Okres godowy przypada na wrzesień i październik. Samica rodzi 1 młode.

Przypisy

↑ Nyctimene major, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b G.E. Dobson. On a collection of Chiroptera from Duke-Of-York Island and adjacent parts of New Ireland and New Britain. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1877 (1), s. 117, 1877. (ang.).
↑ O. Thomas. New bats and rodents from West Africa, the Malay Peninsula and Papuasia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 14 (81), s. 197, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b K.C. Andersen. Ten new fruit-bats of the genera Nyctimene, Cynopterus, and Eonycteris. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 6 (36), s. 623, 1910. (ang.).
↑ ^a ^b E.L.G. Troughton. Three new bats of the genera Pteropus, Nyctimene, and Chaerephon from. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 56 (3), s. 206, 1931. (ang.).
↑ J.J. Lamoreux J.J., Nyctimene major, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-3 [dostęp 2022-05-11] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 82. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Nyctimene major. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ Zijlstra ↓, s. N#19659.
↑ Zijlstra ↓, s. N#19660.
↑ Zijlstra ↓, s. N#19669.
↑ Zijlstra ↓, s. N#19661.
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 466, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, major [dostęp 2022-05-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, geminus [dostęp 2022-05-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, lullula [dostęp 2022-05-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, scitulus [dostęp 2022-05-11] .
↑ N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 120–121. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

Bibliografia

J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-05-10]. (ang.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[itis-1] Nyctimene major, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Dobson-2] G.E. Dobson. On a collection of Chiroptera from Duke-Of-York Island and adjacent parts of New Ireland and New Britain. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1877 (1), s. 117, 1877. (ang.).

[Thomas-3] O. Thomas. New bats and rodents from West Africa, the Malay Peninsula and Papuasia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 14 (81), s. 197, 1904. (ang.).

[Andersen-4] K.C. Andersen. Ten new fruit-bats of the genera Nyctimene, Cynopterus, and Eonycteris. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 6 (36), s. 623, 1910. (ang.).

[Troughton-5] E.L.G. Troughton. Three new bats of the genera Pteropus, Nyctimene, and Chaerephon from. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 56 (3), s. 206, 1931. (ang.).

[iucn-6] J.J. Lamoreux J.J., Nyctimene major, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-3 [dostęp 2022-05-11] (ang.).

[miiz-7] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 82. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Nyctimene major. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-10].

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[CITEREFZijlstra[http://hesperomys.com/n/19659_N#19659]-10] Zijlstra ↓, s. N#19659.

[CITEREFZijlstra[http://hesperomys.com/n/19660_N#19660]-11] Zijlstra ↓, s. N#19660.

[CITEREFZijlstra[http://hesperomys.com/n/19669_N#19669]-12] Zijlstra ↓, s. N#19669.

[CITEREFZijlstra[http://hesperomys.com/n/19661_N#19661]-13] Zijlstra ↓, s. N#19661.

[Palmer-14] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 466, 1904. (ang.).

[15] The Key to Scientific Names ↓, major [dostęp 2022-05-11] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, geminus [dostęp 2022-05-11] .

[17] The Key to Scientific Names ↓, lullula [dostęp 2022-05-11] .

[18] The Key to Scientific Names ↓, scitulus [dostęp 2022-05-11] .

[Giannini&inni-19] N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 120–121. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]