Rutherford Hayes
Rutherford Birchard Hayes (ur. 4 października 1822 w Delaware, zm. 17 stycznia 1893 we Fremont) – amerykański polityk i prawnik, dziewiętnasty prezydent USA (1877–1881).
 Prezydent Rutherford Hayes w latach 70. XIX wieku | |
| Pełne imię i nazwisko |
Rutherford Birchard Hayes |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
4 października 1822 |
| Data i miejsce śmierci |
17 stycznia 1893 |
| 19. prezydent Stanów Zjednoczonych | |
| Okres |
od 4 marca 1877 |
| Przynależność polityczna | |
| Pierwsza dama | |
| Wiceprezydent | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Gubernator Ohio | |
| Okres |
od 10 stycznia 1876 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Okres |
od 13 stycznia 1868 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
Młodość i edukacja
edytujRutherford Birchard Hayes urodził się 4 października 1822 w Delaware jako syn szkockiego sklepikarza Rutherforda Hayesa seniora i jego żony Sophie[1]. Rutherford senior zmarł, gdy jego żona była w ciąży[1]. Przyszły prezydent miał czworo rodzeństwa, lecz tylko on i jego siostra Fanny dożyli wieku dorosłego[2]. Wychowaniem zajmował się jego wujek, Sardis Birchard[2]. Hayes uczęszczał do Methodist Academy w Ohio oraz do Webb Preparatory School w Connecticut[2]. W 1842 roku ukończył Kenyon College w Gambier[2], a trzy lata później nauki prawne na Uniwersytecie Harvarda i 10 marca 1845 uzyskał prawo do samodzielnej praktyki[3]. Własną praktykę prowadził w Lower Sandusky, gdzie mieszkał do 1849 roku[3].
Kariera polityczna
edytujHayes interesował się polityką i sprzyjał Partii Wigów, a następnie Partii Republikańskiej[3]. W 1858 wystartował w wyborach do rady miejskiej Cincinnati i wygrał[3]. Mimo że dbał o interesy miasta, jego partia została obarczona winą za rozpad kraju i w 1861 roku Hayes przegrał wybory[3].
Po wybuchu wojny secesyjnej wstąpił do wojska, gdzie otrzymał stopień majora[3]. Brał udział m.in. w bitwach pod South Mountain, Winchester, Fisher’s Hill i Cedar Creek[3]. Za swoją postawę został awansowany na pułkownika, a następnie generała brygady[4]. W 1864 roku, będąc nadal w czynnej służbie wojskowej, wystartował w wyborach do Izby Reprezentantów z Ohio[4]. Wybory wygrał i zasiadał w Izbie Niższej w latach 1865–1867[4]. Był zdecydowanym przeciwnikiem secesji, niewolnictwa i zwolennikiem impeachmentu prezydenta Johnsona oraz rozszerzenia praw dla czarnoskórych obywateli[4]. W 1867 roku zrezygnował z zasiadania w Kongresie, gdyż kandydował na urząd gubernatora stanu Ohio[4]. Wygrał wybory i pełnił swoje stanowisko przez dwie kadencje, od 1868 do 1872 roku[4]. Wówczas przegrał kolejne wybory i powrócił do Cincinnati, a następnie do Fremont[4]. Trzy lata później ponownie został kandydatem na gubernatora Ohio, którą to funkcję sprawował po raz trzeci w latach 1876–1877[5]. W czerwcu 1876 roku, na konwencji Partii Republikańskiej w Cincinnati, w siódmym głosowaniu otrzymał nominację prezydencką[5]. Kandydatem na wiceprezydenta został William Wheeler[5]. Nominatem Partii Demokratycznej na prezydenta był gubernator stanu Nowy Jork Samuel J. Tilden[5].
Podczas wyborów obie partie obawiały się fałszerstw z przeciwnej strony[6]. W głosowaniu powszechnym Tilden zdobył niespełna 300 tys. głosów więcej niż Hayes, jednak wiążący był wynik głosowania Kolegium Elektorów, gdzie wymagana większość wynosiła 185 głosów[6]. Po podliczeniu głosów z większości stanów okazało się, że Tilden uzyskał 184 głosy, podczas gdy Hayes – 166, zatem kandydatowi demokratów brakowało jednego głosu[6]. W USA panowała zasada, że jeśli w głosowaniu powszechnym w danym stanie kandydat uzyska większość, to przejmuje 100% głosów elektorskich z tego stanu[6]. Do zakończenia głosowania potrzebowano jeszcze głosów z Florydy, Karoliny Południowej i Luizjany, czyli stanów, sprzyjających Partii Demokratycznej[6]. W tych stanach czarnoskórzy obywatele byli zastraszani przez Ku Klux Klan, by nie głosowali na republikanów, i musieli być eskortowani do urn przez żołnierzy federalnych[6]. Elektorzy popierający demokratów odmówili uznania wyników wyborów i przesłali Izbie Reprezentantów własne sprawozdanie do przeliczenia głosów[6]. Dodatkowo stwierdzili, że jeden z republikańskich elektorów z Oregonu nie miał kwalifikacji, więc żądali zastąpienia go własnym nominatem[6]. Spór został przedstawiony w Kongresie, gdzie przewodniczący Senatu miał dokonać przeliczenia głosów[7]. Przewodniczącym był republikanin Thomas W. Ferry, jednak większość w połączonych izbach Kongresu mieli demokraci, dlatego postanowiono powołać specjalną komisję, w skład której weszło pięciu parlamentarzystów republikańskich i pięciu demokratycznych, dwóch sędziów Sądu Najwyższego z nominacji Partii Republikańskiej i dwóch z nominacji Partii Demokratycznej[7]. Piętnastym członkiem został niezależny sędzia Sądu Najwyższego, David Davis, który jednak przed rozpoczęciem obrad został wybrany przez demokratów do legislatury stanu Illinois[7]. Ponieważ w składzie Sądu Najwyższego nie było więcej reprezentantów demokratów ani sędziów niezależnych, miejsce Davisa w komisji zajął republikanin Joseph P. Bradley[7]. Kiedy na obradach połączonych izb, przeliczano głosy, komisja przegłosowała stosunkiem 8:7 kontrowersyjne głosy Luizjany, Karoliny Południowej, Florydy i Oregonu na korzyść Hayesa[7]. Wówczas demokraci postanowili wygłaszać bardzo długie przemówienia, aby opóźnić przeliczanie głosów na tyle, by nowo wybrany prezydent nie zdołał objąć urzędu w konstytucyjnym terminie[8]. W odpowiedzi republikanie obiecali, że Hayes poprawi stosunki z Południem i doprowadzi do jego odbudowy, a także powoła jednego demokratycznego polityka do swojego gabinetu[8]. Obietnice te złagodziły stanowisko Partii Demokratycznej i 2 marca przewodniczący Senatu ogłosił, że Rutherford Hayes uzyskał 185 głosów elektorskich, wobec 184 głosów dla Tildena[8]. Badacze historii amerykańskiej uznali, że Hayesowi słusznie przyznano głosy Karoliny Południowej i Luizjany, lecz niesłusznie otrzymał głosy Florydy, zatem prezydentem powinien zostać Samuel J. Tilden[8].
Prezydentura
edytujHayes dowiedział się o zwycięstwie 3 marca 1877 roku, czyli na dzień przed terminem objęcia urzędu[8]. Przysięgę złożył jeszcze tego samego dnia wieczorem, w Białym Domu[8]. Do swojego gabinetu starał się powoływać fachowców – sekretarzem stanu został prawnik William Evarts, natomiast sekretarzem skarbu – ekonomista John Sherman, co rozzłościło liderów Partii Republikańskiej[9]. Próbując ograniczyć system łupów politycznych, 22 czerwca zakazał pracownikom administracji państwowej angażowania się w kampanie wyborcze czy uczestnictwa w zjazdach partii politycznych[9]. Kiedy dowiedział się, że dwaj poborcy ceł, Chester Arthur i Alonzo Cornell, są działaczami Partii Republikańskiej, zwrócił się do nich, by wybrali albo stanowisko, albo działalność polityczną[9]. Wobec odmowy Hayes skierował sprawę do Senatu, który odrzucił wniosek prezydenta, a bossowie partyjni republikanów jeszcze bardziej odsunęli się od Hayesa[9]. Chociaż prezydentowi ostatecznie udało się zastąpić Arthura i Cornella, nie udało mu się dokonać większych reform administracji państwowej[9].
Jedną z jego pierwszych decyzji było wycofanie wojsk z Południa, będące spełnieniem obietnicy z obrad komisji podliczającej głosy elektorów w Kongresie[9]. Działanie to doprowadziło do objęcia tam władzy przez demokratów i dyskryminacji rasowej czarnoskórych mieszkańców przez Ku Klux Klan[9]. Ponadto demokraci w Kongresie blokowali ustawy zakazujące dyskryminacji rasowej na Południu[10].
W połowie 1877 roku prezydent musiał stanąć przed problemem masowych strajków pracowników kolei[10]. Wobec próśb gubernatorów stanów Hayes wysłał wojsko, aby opanować protestujące tłumy, co tylko zaostrzyło demonstracje, ponieważ opinia publiczna stała po stronie kolejarzy[10]. Prezydent zastanawiał się nawet nad wprowadzeniem stanu wojennego w Pensylwanii, lecz odstąpił od tego pomysłu, a następnie odwołał żołnierzy[10]. Między innymi te wydarzenia zapoczątkowały powstanie organizacji związkowych w Stanach Zjednoczonych, takich jak np. Międzynarodowy Związek Robotniczy utworzony w 1878 roku[10].
W dziedzinie polityki zagranicznej Hayes podjął inicjatywę, by mający powstać kanał międzyoceaniczny był pod wyłączną kontrolą Stanów Zjednoczonych[11]. Jego budowę w Panamie rozpoczął Francuz Ferdinand de Lesseps, który zwrócił się do rządu amerykańskiego o wsparcie finansowe[11]. Powołując się na doktrynę Monroego, Hayes zaprotestował przeciw kontrolowaniu kanału przez jakiekolwiek państwo europejskie[11]. Dlatego też Izba Reprezentantów zobowiązała prezydenta do unieważnienia układu Claytona-Bulwera[12]. Francuzi oświadczyli, że jest to prywatna inicjatywa Lessepsa i nie zamierzają w nią ingerować ani jej finansować[12].
W czasie kadencji Hayesa do Stanów Zjednoczonych przybyło wielu Chińczyków[12]. Spowodowało to protesty i antyimigracyjne nastroje, zwłaszcza w zachodniej części kraju[12]. Na gabinet i prezydenta wywierano presję, by podjął kroki w celu zmniejszenia napływu Chińczyków do Stanów Zjednoczonych, odwołując się nierzadko do rasistowskich uprzedzeń[12]. Wówczas Kongres powołał specjalną komisję do opracowania raportu, na podstawie którego przyjęto antychińską ustawę „Fifteen Passenger Bill”[13]. Mówiła ona, że statki amerykańskie mogą zabrać na swój pokład maksymalnie 15 obywateli chińskich[13]. Hayes zawetował tę ustawę i wysłał do Chin specjalną delegację, na której czele stanął James Burrill Angell, rektor Uniwersytetu Michigan[13]. Celem misji było opracowanie nowej polityki imigracyjnej obu państw[13]. Porozumienie, zawarte 18 listopada 1880 roku, zezwalało na ograniczanie migracji chińskiej siły roboczej do USA, jednocześnie zakazując obywatelom Stanów Zjednoczonych eksportu do Chin opium[13].
Emerytura i śmierć
edytujPo zakończeniu kadencji prezydenckiej Hayes nie starał się o reelekcję i wycofał się z życia publicznego[14]. Interesował się sprawami oświatowymi i społecznymi[14]. Zmarł 17 stycznia 1893 we Fremont[15].
Życie prywatne
edytujRutherford Hayes poznał swoją przyszłą żonę, córkę lekarza, Lucy Ware Webb, w Cincinnati[3]. Ich ślub odbył się 3 grudnia 1852 roku[3]. Para miała siedmiu synów i jedną córkę[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 395.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 396.
- ↑ a b c d e f g h i j Pastusiak 1999 ↓, s. 397.
- ↑ a b c d e f g Pastusiak 1999 ↓, s. 398.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 399.
- ↑ a b c d e f g h Pastusiak 1999 ↓, s. 400.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 401.
- ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 402.
- ↑ a b c d e f g Pastusiak 1999 ↓, s. 403.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 404.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 405.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 406.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 407.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 408.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 409.
Bibliografia
edytuj- Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)