Sójka syberyjska
Sójka syberyjska[7], sójka złowroga[3] (Perisoreus infaustus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny krukowatych (Corvidae), zamieszkujący północną Eurazję. Nie jest zagrożony.
| Perisoreus infaustus[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sójka syberyjska | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Występowanie
edytujZamieszkuje pas w północnej Eurazji od Sachalinu i wschodnich wybrzeży Rosji po północną część Półwyspu Skandynawskiego. Ptak osiadły.
Do Polski zalatuje wyjątkowo[8] (stwierdzona 5 razy, zwykle w kwietniu[9]).
Podgatunki
edytujAutorzy Handbook of the Birds of the World wyróżnili 9 podgatunków P. infaustus[2][10]:
- P. infaustus infaustus – Półwysep Skandynawski, Finlandia, Estonia i północno-zachodnia Rosja.
- P. infaustus ostjakorum (syn. P. i. rogosowi) – północno-wschodnia europejska część Rosji do północno-środkowej Syberii.
- P. infaustus yakutensis – północno-wschodnia Syberia.
- P. infaustus ruthenus – zachodnia Rosja.
- P. infaustus opicus – wschodni Kazachstan, północno-zachodnie Chiny i południowo-zachodnia Syberia.
- P. infaustus sibericus – środkowa Syberia i północna Mongolia.
- P. infaustus tkachenkoi – południowo-środkowa Syberia.
- P. infaustus caudatus – północno-środkowa Mongolia i środkowo-południowa Rosja (południowa Buriacja).
- P. infaustus maritimus – południowo-wschodnia Syberia, Sachalin i północno-wschodnie Chiny.
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia obecnie (2023) jedynie 5 podgatunków: infaustus, rogosowi, opicus, sibericus i maritimus; wlicza takson ruthenus do podgatunku nominatywnego, uznaje ostjakorum za synonim rogosowi, a yakutensis i tkachenkoi włącza do sibericus[5].
Charakterystyka
edytujCechy gatunku
edytujTo mała, ciemna sójka północnych lasów. Brak dymorfizmu płciowego. Upierzenie beżowoszare, na skrzydłach i kuprze jaskrawordzawe plamy. Na głowie brązowa czapeczka, nogi i dziób ciemne. Ma szary wierzch ciała, szyję i pierś. Ogon dłuższy niż u sójki, dziób krótszy i ostrzej zakończony. Pokrywy skrzydłowe duże, rdzawe skraje ogona i brzuch. Tryb życia przypomina trochę zachowania większej sójki zwyczajnej. Można ją od niej odróżnić po dłuższym schodkowatym ogonie, delikatniejszej budowie, prostym dziobie i braku niebieskiej barwy w upierzeniu. Jest nieco większa od kosa. W porównaniu ze sroką ma inne ubarwienie – dominuje czarnobrązowa tonacja z dodatkiem rdzawej barwy. W leśnym gąszczu wyróżnia się rdzawobrązowymi plamami po obu stronach skrzydeł, kupra i ogona. W trakcie obserwacji w terenie można określić wiek ptaka. Stare sójki syberyjskie mają bardziej zaokrąglone i mniej wytarte sterówki niż młode.
Ptak towarzyski i ciekawski, toteż często zbliża się blisko do ludzi. Czasem spotyka się ją w pobliżu leśnych obozowisk. W czasie lęgów staje się ruchliwa. W locie rozchyla wachlarzowato ogon. Zwinnie i żwawo porusza się pomiędzy drzewami. Gdy siedzi, zachowuje wyprostowaną postawę i nastrojone pióra na tułowiu.
Głos
edytuj
Sójka syberyjska jest ptakiem dość milczącym w odniesieniu do sójki zwyczajnej, która wydaje całą gamę własnych i zasłyszanych dźwięków. Gdy się jednak odzywa, to znacznie ciszej niż jej bliska kuzynka. Typowe skrzeczenie słychać przeważnie w stadach. W trakcie godów odgłosy przypominają „kuk kuk”.
Wymiary średnie
edytuj- długość ciała
- 25–31 cm[2]
- rozpiętość skrzydeł
- ok. 50 cm
Masa ciała
edytuj- 72–101 g[2]
Biotop
edytujTo ptak typowo północny – zamieszkuje tajgę. Typowy ptak starych i gęstych lasów i borów sosnowych, świerkowych i modrzewiowych. Życie spędza w głębi drzewostanów i rzadko je opuszcza. Swoim terenom lęgowym jest wierna cały rok, nawet w niesprzyjających warunkach. Jednak czasem zdarza się jej zapuszczać bardziej na południe lub na niżej położone tereny. Niektóre osobniki z północno-wschodniej Europy lub Skandynawii kierują się na północny zachód lub południe Starego Kontynentu. W nowym środowisku często giną, nim uda im się spotkać z przedstawicielami swojego rodzaju. Duże trudności sprawia im znalezienie drogi powrotnej, choć nieznany jest tego powód. Najczęściej swoją wędrówkę kończą w wyniku postrzelenia. Jest to efekt dużego zaufania wobec ludzi i sporej atrakcji dla myśliwych.
Okres lęgowy
edytuj
Rozpoczyna się już wczesną wiosną, gdy leży jeszcze śnieg.
Gniazdo
edytujNa drzewach iglastych i budynkach. Przypomina gniazdo sójki. To mocno zbudowana platforma umieszczona przy pniu, zbudowana z gałązek z wyścieleniem złożonym z mchu.
Jaja
edytuj
Jeden lęg w roku na przełomie marca i kwietnia. Składa 3 do 5 niebieskawych lub szarozielonych jaj z szarym nakrapianiem. Okres, w którym to robi, zależy od szerokości geograficznej. Później gnieżdżą się północne populacje.
Wysiadywanie, pisklęta
edytujWysiadywanie trwa około 19 dni i tylko samica zajmuje się wygrzewaniem jaj[2]. Pisklęta opuszczają gniazdo po 21–24 dniach i jeszcze przez co najmniej miesiąc są karmione przez rodziców; w pierwszym roku życia młode często nadal domagają się od rodziców jedzenia[2].
Pożywienie
edytuj
Jest wszystkożerna. Owady, drobne ptaki i drobne gryzonie leśne, uzupełnione pokarmem roślinnym – głównie nasiona roślin iglastych, różne części roślin i jagody. Najchętniej zjada nasiona sosny syberyjskiej, które w akrobatycznych pozach z gracją wybiera bezpośrednio z szyszek wiszących na końcach gałązek. Zdarza się, że opróżnia ptasie gniazda.
Status i ochrona
edytujIUCN uznaje sójkę syberyjską za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 4–8 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy[6].
W Polsce sójka syberyjska jest objęta ochroną gatunkową ścisłą[11].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Perisoreus infaustus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 590–591. ISBN 978-84-96553-50-7. (ang.).
- ↑ a b c K.T. Witczak, Rozważania nad genezą dwóch rosyjskich ornitonimów (ros. кукша oraz ронжа ‘sójka syberyjska’), „Studia Rossica Gedanensia”, 8, 2021, s. 27–46, DOI: 10.26881/srg.2021.8.01.
- ↑ D. Lepage: Siberian Jay Perisoreus infaustus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-10]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-10]. (ang.).
- ↑ a b Perisoreus infaustus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 - krukowate - Crows and jays (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-14].
- ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-10].
- ↑ Tomiałojć L., Stawarczyk T., 2003, Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław, s. 715.
- ↑ Siberian Jay (Perisoreus infaustus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-15)]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
edytuj- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
- Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).