Samuel Scheidt

Samuel Scheidt
Data i miejsce urodzenia	ochrz. 3 listopada 1587 ; Halle
Pochodzenie	niemieckie
Data i miejsce śmierci	24 marca 1654 ; Halle
Instrumenty	organy
Gatunki	muzyka poważna, muzyka barokowa
Zawód	kompozytor, organista
	Multimedia w Wikimedia Commons

Samuel Scheidt (ochrz. 3 listopada 1587 w Halle, zm. 24 marca 1654 tamże)^[1]^[2] – niemiecki kompozytor i organista okresu wczesnego baroku.

Działał w Halle, przyczynił się do rozwoju muzyki wokalno-instrumentalnej oraz organowej.

Życiorys

Scheidt był najstarszym żyjącym synem Konrada Scheidta, szafarza win i piwa w Halle oraz Anny Achtmann, córki piekarza.^[3] Dwoje jego młodszych braci - Gottrfied i Christian również zostało organistami.^[3] Swoją karierę zaczął w 1603 jako pomocnik organisty w kościele Św. Maurycego. W latach 1608–1609 przebywał w Amsterdamie, gdzie był uczniem Jana Pieterszoona Sweelincka^[1]^[4]. Miało to wpływ na późniejszą twórczość Scheidta. Po powrocie do Halle w 1609 objął stanowisko nadwornego organisty u margrabiego Christiana Wilhelma Hohenzollerna^[5]. Prowadził wtedy intensywną działalność kompozytorską. Na przełomie lat 1619–1620 poszerzył skład orkiestry dworskiej do dziesięciu instrumentów i pięciu śpiewaków-solistów. W okresie tym komponował motety, dzieła instrumentalne oraz muzykę organową. Uzyskał opinię znawcy organów, przez co często był proszony o sprawdzanie stanu technicznego i jakości brzmienia nowych instrumentów^[5].

W 1625 na skutek wojny trzydziestoletniej margrabia Halle wyjechał do Danii. Scheidt został wówczas nauczycielem muzyki, a w 1628 dyrektorem muzycznym w Halle. Odpowiedzialny był wtedy za komponowanie utworów na rzecz kościoła Najświętszej Marii Panny^[5]. Związany był również z działalnością na rzecz kościoła Św. Maurycego oraz Św. Ulryka. W wieku 40 lat (1627) ożenił się z Heleną Magdaleną Keller. W 1630 stracił posadę dyrektora muzycznego w wyniku sporu z Christianem Geinzem, rektorem gimnazjum. W 1636 z powodu zarazy zmarło czworo jego dzieci. W tym samym roku wydał drukiem czwarty (ostatni) tom muzyki ludowej (Ludi musici). W latach 1631–1640 opublikował cztery tomy koncertów duchowych^[5].

W 1638 Scheidt objął stanowisko kapelmistrza na dworze księcia Augusta saskiego^[6]. W 1642 skomponował zbiór ponad 100 madrygałów sakralnych przeznaczonych na 5 głosów oraz Symfonie (Symphonien auff Concerten Manir)^[a]. Ostatnim wydanym przez Scheidta zbiorem jest księga tabulatur organowych (Görlitzer Tabulatur Buch) opublikowana w 1650. Zawiera ona 100 chorałów organowych w opracowaniu czterogłosowym.

Twórczość

Scheidt zasłynął jako doskonały twórca i wykonawca muzyki organowej. Pisał wariacje, tokaty, fugi, motety, magnificaty oraz utwory liturgiczne^[5]^[6]. W swojej twórczości rozwijał technikę wariacyjną, szczególnie w gatunku muzycznym jakim były wariacje chorałowe. Jego dzieła cechowały się niezwykłą dbałością o szczegóły, objawiającą się wykorzystywaniem urozmaiconych schematów rytmicznych i unikaniem prostych powtórzeń rytmu^[4]. Jego kompozycje mają charakter religijny.

Kompozycje

Katalog tematyczny dzieł Scheidta Samuel-Scheidt-Werke-Verzeichnis (SSWV), opracował niemiecki muzykolog Klaus-Peter Koch.^[7]

Samuel Scheidt: Tabulatura nova III

Utwory wydane drukiem

(Tytuł zbioru, Numer w katalogu SSWV, data wydania)

Cantiones sacrae, SSWV 1-38 (1620)
Ludi musici I, SSWV 39-70 (1621)
Concertus sacri, SSWV 71-84 (1622)
Ludi musici II, SSWV 85-101 (1622)
Tabulatura nova I, SSWV 102-126 (1624)
Tabulatura nova II, SSWV 127-138 (1624)
Tabulatura nova III, SSWV 139-158 (1624)
Ludi musici IV, SSWV 159-180 (1627)
Hochzeitsgesang „Freue dich des Weibes deiner Jugendˮ, SSWV 181 (1628)
Geistliche Konzerte I, SSWV 182-212 (1631)
Geistliche Konzerte II, SSWV 213-262 (1634)
Grabgesang „Der Gerechte, ob er gleich zu zeitlich stirbtˮ, SSWV 263 (1635)
Liebliche Kraftblümlein, SSWV 264-276 (1635)
Geistliche Konzerte III, SSWV 277-326 (1635)
Trostgesang „Ich gläub und weiß dies führwahrˮ, SSWV 327 (1637)
Dankgesang „Wohlan, so kommet her, ihr Frommenˮ, SSWV 328 (1637)
Geistliche Konzerte IV, SSWV 329-369 (1640)
Hochzeitsgesang „Drei schöne Dinge sindˮ, SSWV 370 (1641)
Siebzig Symphonien, SSWV 371-440 (1644)
Görlitzer Tabulatur-Buch, SSWV 441-540 (1650)

Utwory zachowane w rękopisach

Kanon „In te Domine , speraviˮ, SSWV 541
Kanon „Der Herr ist mein Hirtˮ, SSWV 542
Kanon „Mein Schafe hören meine Stimmeˮ, SSWV 543
Gesang „Wer Gott vertraut, hat wohl gebautˮ, SSWV 544
Kanon „Ach, mein herzliebes Jesuleinˮ, SSWV 545
Kanon „Christum liebhaben ist viel besserˮ, SSWV 546
„Ich bin die Auferstehung und das Lebenˮ, SSWV 547
Kanon „Laudate Dominumˮ, SSWV 548
„Psallite unigenitoˮ, SSWV 549
„Wie schön leuchtet der Morgensternˮ, SSWV 550
„Christo, dem Osterlämmeleinˮ, SSWV 551-552
„Ist nicht Ephraim mein teurer Sohnˮ, SSWV 553
„Warum betrübst du dich, mein Herzˮ, SSWV 554
„Nun lob, mein Seel, den Herrenˮ, SSWV 555-557
Alamanda, SSWV 558
Choralvariationen „Allein Gott in der Höh sei Ehrˮ, SSWV 559
Bergamasca, SSWV 560
(por. SSWV 573), SSWV 560.5
Galliarda, SSWV 561
Galliarda Dulenti, SSWV 562
Choralversetten „Herr Gott, dich loben wirˮ, SSWV 563
vacat, SSWV 564
Pavana hispanica, SSWV 565 (Sweelinck i Scheidt)
(por. SSWV 576), SSWV 565.5
vacat, SSWV 567
(por. SSWV 575), SSWV 567.5
Toccata, SSWV 568
(por. SSWV 574), SSWV 568.5
Choralvariationen „Wie schön leucht’t uns der Morgensternˮ, SSWV 569
Intavolierung einer sibenstimmigen Canzona „An Wasserflüssen Babylonˮ, SSWV 570
Intrada, SSWV 571
Paduana, SSWV 572

Pozostałe dzieła

Fuga, SSWV 573 (SSWV 560.5)
Cantilena anglica „Von der Fortuna werd ich getriebenˮ, SSWV 574 (SSWV 568.5) (Sweelinck i Scheidt)
Toccata, SSWV 575 (SSWV 567.5)
Praeludium, SSWV 576 (SSWV 565.5)

Autorstwo wątpliwe

Vokalkanon „Dic nobis, Mariaˮ, SSWV i1
Vokalkanon „In te Domine, speraviˮ, SSWV i2
Vokalkanon „Eia, wär’n wir daˮ, SSWV i3
Vokalkanon „Ein hörend Ohrˮ, SSWV i4
Vokalkanon „Gott, der Vater, wohn uns beiˮ, SSWV i5
Vokalkanon „Lieblich und schöne seinˮ, SSWV i6
„Nun danket alle gottˮ, SSWV i7
Ballo del Granduca, SSWV i8
Franzosisch Liedlein „J’aime un racomodementˮ, SSWV i9
Galliarda („Ich fuhr mich ubern Rheinˮ / „Ik voer al. over de Rhijnˮ), SSWV i10
Galliarda, SSWV i11
„Helft mir Gottes Güte preisenˮ, SSWV i12
Choralbearbeitung „Herzlich lieb hab ich dich, o Herrˮ, SSWV i13
Niederländisch Liedchen („Windecken daer het bosch af driltˮ), SSWV i14
Choralbearbeitung „Nun freut euch, lieben Christen g’meinˮ, SSWV i15
Choralbearbeitung „Nun komm, der Heiden Heilandˮ, SSWV i16
Passamezzo, SSWV i17
Intavolierung einer fünfstimmigen „Sarabandaˮ, SSWV i18
Toccata, SSWV i19
Toccata, SSWV i20
Choralbearbeitung „Vater unser im Himmelreichˮ, SSWV i21

Dzieła zaginione

Ludi musici III (1625)
Tabulatura (Sweelinck i Scheidt) (1630)
Geistliche Konzerte V
Geistliche Konzerte VI

Pisma muzyczne

Tractatus de Compostione w dwóch częściach - zaginione

Zobacz też

Uwagi

↑ W Symphonien auff Concerten Manir kompozytor użył określenia symfonie, choć w rzeczywistości chodzi o sinfonie^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b Chodkowski 1995 ↓, s. 792.
↑ Snyder 2004 ↓.
↑ ^a ^b The New Dictionary of Music and Musicians, Oxford University Press, 2001, vol.22, s.451.
↑ ^a ^b Gwizdalanka 2006 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Samuel Scheidt. [w:] Hoasm [on-line]. [dostęp 2018-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-01)]. (ang.).
↑ ^a ^b Samuel Scheidt. [w:] Naxos. Classical Music [on-line]. [dostęp 2018-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-06)]. (ang.).
↑ Klaus-Peter Koch - Samuel-Scheidt-Werke-Verzeichnis (SSWV), Breitkopf & Härtel, Wiesbaden, Leipzig und Paris 2000, ISBN 3-7651-0332-2.

Bibliografia

Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Kerala J. Snyder: Scheidt, Samuel. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. B. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
Danuta Gwizdalanka: Historia Muzyki, cz. 2. Warszawa: PWM, 2006, s. 39–40. ISBN 978-83-224-0860-5. (pol.).

Linki zewnętrzne

Samuel Scheidt – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
Samuel Scheidt – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej Choral Public Domain Library (ChoralWiki)

[u1-7] W Symphonien auff Concerten Manir kompozytor użył określenia symfonie, choć w rzeczywistości chodzi o sinfonie^[5].

[CITEREFChodkowski1995792-1] Chodkowski 1995 ↓, s. 792.

[CITEREFSnyder2004-2] Snyder 2004 ↓.

[autonazwa1-3] The New Dictionary of Music and Musicians, Oxford University Press, 2001, vol.22, s.451.

[CITEREFGwizdalanka2006-4] Gwizdalanka 2006 ↓.

[Hoasm-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Samuel Scheidt. [w:] Hoasm [on-line]. [dostęp 2018-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-01)]. (ang.).

[Naxos-6] Samuel Scheidt. [w:] Naxos. Classical Music [on-line]. [dostęp 2018-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-06)]. (ang.).

[8] Klaus-Peter Koch - Samuel-Scheidt-Werke-Verzeichnis (SSWV), Breitkopf & Härtel, Wiesbaden, Leipzig und Paris 2000, ISBN 3-7651-0332-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[7]