Sieja pospolita[3], sieja[4][5], głąbiel[4], brzona[6] (Coregonus lavaretus) – ryba z rodziny łososiowatych (Salmonidae), klasyfikowana jako grupa szeroko rozprzestrzenionych gatunków lub jako pojedynczy gatunek występujący w kilku jeziorach Europy Zachodniej.

Sieja pospolita
Coregonus lavaretus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Rząd

łososiokształtne

Rodzina

łososiowate

Podrodzina

siejowate

Rodzaj

Coregonus

Gatunek

sieja pospolita

Synonimy
  • Coregonus conorhynchus Valenciennes 1848
  • Coregonus dispersus cognatus Fatio, 1885
  • Coregonus lavaretus lavaretus (Linnaeus, 1758)
  • Coregonus lavaretus typica Thienemann 1928
  • Coregonus palea Valenciennes 1848
  • Coregonus pidshian mokschegor Ostroumov 1937
  • Coregonus polcur brachymystax Smitt, 1883
  • Coregonus rondeletii Valenciennes, 1848
  • Salmo lavaretus Linnaeus, 1758
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Budowa ciała

edytuj

Ciało śledziowate, zależnie od lokalnej rasy mniej lub bardziej wysmukłe. Głowa mała, o spiczastym, często nawet wyciągniętym w kształcie nosa pysku. Łuski większe niż u łososiowatych, linia boczna pełna. Wąsko wycięty otwór gębowy sięga do przedniej krawędzi oka; w zależności od rasy ma on położenie końcowe bądź dolne. Na pierwszym łuku skrzelowym 25-39 (najczęściej 30-34)długich, gęsto osadzonych wyrostków filtracyjnych. Grzbiet niebieskawozielony do ciemnozielonego. Boki i brzuch białe lub srebrzyście lśniące. W jeziorach ubogich w pokarm występują karłowate formy osiągające długość 10–20 cm[7], średnia długość wynosi 30–50 cm, maksymalnie około 60 cm. Ryba ta może ważyć maksymalnie 6 kg., jednak najczęściej łowione są osobniki ważące 1-2 kg[7]. Nieoficjalnym rekordem Polski w połowie na wędkę jest sieja o wadze 5,0 kg złowiona w kwietniu 2022 r. na Jeziorze Miłoszewskim na Pojezierzu Kaszubskim[8].

Systematyka

edytuj

Do niedawna pod nazwą Coregonus lavaretus opisywana była większość euroazjatyckich oraz część północnoamerykańskich siejowatych. Obecnie przyjmuje się, że populacje wyjściowe pochodzą z jezior Bourget i Aiguebelette (Francja) oraz Jeziora Genewskiego[2]. Dalsza część artykułu dotyczy ujęcia tradycyjnego.

Tryb życia

edytuj

Cykl życiowy i biologia wędrówek

edytuj

Forma wędrowna (np. w Bałtyku), wchodzi na tarło do zalewów i dolnego biegu rzek. Pora tarła, zależnie od typu wód, bardzo różna, najczęściej jednak od września do grudnia. Również populacje zamieszkujące jeziora podejmować mogą wędrówki tarłowe do wpadających do nich rzek. Z drugiej strony sieja z Jeziora Bodeńskiego trze się około połowy grudnia w strefie wolnej wody na dużych głębokościach. Z syberyjskich rzek znane są osiadłe, karłowate formy tego gatunku.

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Europejskie populacje siei występują między innymi w wodach Wielkiej Brytanii, rejonie zlewiska Morza Bałtyckiego (głównie zatoka Gdańska i zalewy) i w głębokich jeziorach mazurskich i pojezierza suwalskiego ( jezioro Wigry i inne). Silne populacje obserwuje się w jeziorze Wdzydze. Zasiedla jezioro Łebsko (sieja łebska - gatunek endemiczny). W Azji zasiedla zlewiska Oceanu Arktycznego, w tym Morza Barentsa oraz Morza Białego. Występuje także w Ameryce Północnej zasiedlając przede wszystkim tereny Alaski i Kanady[7].

Ekologia

edytuj

W jeziorach odżywiają się głównie skorupiakami, przemieszczającymi się ku powierzchni wody larwami owadów i ich poczwarkami, oraz także wylęgiem ryb i ich ikrą. W płytkich jeziorach i rzekach zjadają również organizmy denne.

Siedlisko

edytuj

Występuje zazwyczaj w chłodnych, głębokich, rozległych jeziorach. Zamieszkuje wody słodkie, a także wysłodzone części mórz. Sieja jest wrażliwa na zmiany parametrów wody, takie jak zawartość rozpuszczonego w wodzie tlenu czy wahania temperatury. Wykazuje niską tolerancję na zanieczyszczenia[7].

Zagrożenia i ochrona

edytuj
Wymiar ochronny 35 cm
Okres ochronny 15 X – 31 XII

Przypisy

edytuj
  1. Coregonus lavaretus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b Coregonus lavaretus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970, s. 206.
  4. a b Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
  5. Fritz Terofal, Claus Militz, Ryby słodkowodne, Henryk Garbarczyk (tłum.), Eligiusz Nowakowski (tłum.), Jacek Wagner (tłum.), Warszawa: „Świat Książki”, 1997, ISBN 83-7129-441-7, OCLC 830128659.
  6. Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
  7. a b c d Roman Kujawa, Sieja pospolita, „Przyroda Polska”, ZG Ligi Ochrony Przyrody, 1 kwietnia 2022.
  8. Maciej Frąckiewicz: To już graniczy z cudem. Na Jeziorze Miłoszewskim padł nieoficjalny rekord Polski, 13 kwietnia 2022 [1]

Bibliografia

edytuj
  • Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
  • Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
  • Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
  • Coregonus lavaretus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 5 września 2009]
  • Michał Osewski: SIELAWA i SIEJA słynne ryby wigierskie. Wigierski Park Narodowy. [dostęp 2009-09-05].
  NODES
INTERN 1