Sobór Trójcy Świętej w Łucku

sobór Trójcy Świętej
Свято-Троїцький кафедральний собор
	nr rej. 07-101-0007
	sobór katedralny
	; Widok od bramy wejściowej
Państwo	Ukraina
Obwód	wołyński
Miejscowość	Łuck
Wyznanie	prawosławne
Kościół	autokefaliczny Kościół Prawosławny Ukrainy
Eparchia	wołyńska
Wezwanie	Świętej Trójcy
Wspomnienie liturgiczne	Święto Trójcy Świętej (niedziela Pięćdziesiątnicy)
Historia
Data zakończenia budowy	1752
Data poświęcenia	4 września 1880
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni
Architekt	Paweł Giżycki SJ
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
Liczba naw	3
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wbudowana
	Położenie na mapie Łucka sobór Trójcy Świętej
	Położenie na mapie Ukrainy sobór Trójcy Świętej
	Położenie na mapie obwodu wołyńskiego sobór Trójcy Świętej
	50,746205°N 25,325972°E/50,746205 25,325972
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sobór Trójcy Świętej^[1] (ukr. Cвято-троїцький кафедральний собор) – sobór katedralny eparchii wołyńskiej autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Ukrainy, w Łucku.

Historia

Świątynia została wzniesiona w miejscu dawnego drewnianego kościoła Świętego Krzyża (pierwsza wzmianka o nim z 1585 r.) ufundowanego według niektórych źródeł przez Stefana Batorego. Grunty obok kościoła kupiła w 1643 r. Agnieszka Paszyńska, żona sędziego ziemskiego Wojciecha Staniszewskiego, ofiarując je zakonowi ojców bernardynów.

Sobór przed przebudową (pocztówka wyd. w 1916 r.)

Widok soboru od strony placu Teatralnego

W 1720 r. starosta wileński Karol Radziwiłł założył w miejscu drewnianego klasztoru nowy murowany warowny klasztor na planie podkowy ofiarując 40 tysięcy złotych na klasztor i 16 tysięcy na kościół. W 1737 r. rozpoczęto budowę kościoła według projektu architekta jezuickiego Pawła Giżyckiego. Budowę ukończył kasztelan żytomierski Stanisław Pruszyński. Na początku XIX wieku w klasztorze mieściła się rezydencja rzymskokatolickiego biskupa Kacpra Kazimierza Cieciszowskiego. Klasztor prezentował się wtedy tak okazale, że w czasie swych pobytów w Łucku kwaterował tu kilkakrotnie rosyjski car Aleksander I Romanow. Klasztor bernardynów został skasowany w 1853 r. Kościół pozostał czynny jako parafialny i był czynny jeszcze do 1867 r., kiedy to zamieniono go na cerkiew prawosławną, początkowo wojskową, następnie zaś na sobór, usuwając dawne wyposażenie katolickie. Po kasacie klasztoru mieściło się w nim więzienie, następnie siedziba magistratu i gimnazjum.

Sobór został poświęcony w obrządku prawosławnym 4 września 1880 r.

W okresie międzywojennym w klasztorze mieściła się biblioteka publiczna oraz Wołyński Urząd Wojewódzki.

Po wojnie w klasztorze urzędował komisariat milicji, śledczy wydział NKWD. W późniejszych latach mieścił się tutaj historyczny wydział Instytutu Pedagogicznego oraz Wołyńskie seminarium duchowne, zamknięte w 1964 r.

Od 1992 r. sobór pełnił funkcję cerkwi katedralnej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego. Obecnie gmach klasztorny zajmuje odnowione seminarium duchowne, żeński klasztor św. Bazylego, sklep z dewocjonaliami oraz instytucje świeckie – biblioteka, studio fotograficzne i inne.

Na mocy wyroku sądowego sobór miał zostać przekazany strukturom eparchii wołyńskiej Patriarchatu Moskiewskiego. Ta jednak nie podjęła żadnych starań w kierunku wcielenia wyroku w życie^[2].

Od 2018 r. świątynia należy do Kościoła Prawosławnego Ukrainy^[3].

Architektura

Rzut soboru i klasztoru

Nawa główna soboru

Sobór jest trójnawową bazyliką z transeptem i prostokątnie zamkniętym prezbiterium z dwiema zakrystiami. Podczas przebudowy dodano czworoboczną wieżę w fasadzie i kopułę nad skrzyżowaniem naw. Rozebrano też spływy wolutowe, a przy bocznych wejściach dobudowano przedsionki. Elewacje zachowały elementy pierwotnego wystroju: pilastry, lizeny, rozbudowane gzymsy i belkowania, prostokątne i półkoliście zamknięte wnęki. Wnętrze jest nakryte sklepieniami krzyżowymi. Najcenniejszym zabytkiem obecnego wyposażenia jest XVII-wieczny pozłacany dębowy dwurzędowy ikonostas w stylu pseudorosyjskim, przeniesiony z cerkwi Podwyższenia Krzyża Św. (Brackiej) na Starym Mieście w Łucku. Centralnym punktem ikonostasu są ażurowe królewskie wrota, na których znalazły się ikony Zwiastowania i czterech Ewangelistów. Po obydwu stronach wrót tradycyjnie rozmieszczone zostały postacie Chrystusa i Matki Bożej oraz ikony Chrystusa – Nauczyciela, Bogurodzicy Hodigitrii, św. Olgi i św. Włodzimierza, świętych Cyryla i Metodego. Wśród najbardziej cennych ikon świątyni wymienia się również ikonę Soboru Świętych Ruskich i Podwyższenia Krzyża Świętego z XIX w. Przed soborem, od strony placu, znajduje się murowana brama z 1904 r. z dwiema furtami, a obok niej niewielki cmentarz, pozostałość dawnego cmentarza bernardyńskiego.

W dzwonnicy soboru Świętej Trójcy zawieszono 9 dzwonów. Najstarszy odlany w 1820 r. Najcięższy dzwon o wadze 2,5 t odlany w Moskwie w 1890 r. Największy z nich pochodzi z 1907 r.

Dwukondygnacyjny budynek klasztoru bernardynów zwraca uwagę oryginalnym założeniem na planie półkola otaczającego prezbiterium świątyni. W centralnej części widoczne są dwa półcylindryczne ryzality. Półkoliste skrzydła są zakończone prostokątnymi pawilonami. W niektórych pomieszczeniach zachowały się sklepienia krzyżowe.