Sonam Gjaco
Sonam Gjaco III Dalajlama (tyb.: བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་, Wylie: bSod-nams rgya-mtsho, ZWPY: Soinam Gyaco; ur. 30 marca 1543 w Tolung, w pobliżu Lhasy, zm. 21 kwietnia 1588[1]) – trzeci w linii reinkarnujących się lamów tradycji gelug buddyzmu tybetańskiego, pierwszy z tytułem dalajlamy (dwóm poprzednikom nadany pośmiertnie). W wyniku jego działalności nastąpiło zbliżenie reprezentowanej przez niego szkoły z dworem chana mongolskiego Ałatana oraz związane z tym odrodzenie buddyzmu w jego tybetańskiej formie w Mongolii.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci |
21 kwietnia 1588 |
| III Dalajlama | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Uważany za emanację Awalokiteśwary (tyb. Czenreziga), bodhisattwy współczucia.
Życiorys
edytujUrodzony 25. dnia pierwszego wiosennego księżyca tybetańskiego roku Wody-Zająca (30 marca 1543), w wiosce Kangsar, w dolinie Tolung, niedaleko Lhasy[1]. Jego rodzicami byli wywodzący się z zamożnej szlachty Namgjal Drakpa i Pelzom Bhuti[2].
Odnaleziony niedługo po śmierci poprzednika i oficjalnie rozpoznany, został przyjęty do klasztoru Drepung. Od tego czasu praktykę odnajdowania kolejnej inkarnacji lamów gelugpa uznaje się za w pełni wykształconą. W dziewiątym roku życia Sonam Gjaco złożył śluby mnicha i kontynuował edukację pozostając pod opieką opata. Podobnie jak poprzednik w wyniku zaburzeń wewnętrznych i związanej z tym otwartej wrogości pomiędzy poszczególnymi buddyjskimi szkołami został zmuszony do przeniesienia się do klasztoru Czokorgjal, a w okresie późniejszym licznych podróży[3].
Na dworze Ałtan-chana
edytujRosnący religijny autorytet gelugpów oraz szacunek jakim cieszyli się ich reinkarnujący lamowie zwróciły uwagę najsilniejszego z ówczesnych mongolskich przywódców Ałtan-chana. Odpowiadając na jego zaproszenie, Sonam Gjaco przybył do Qinghai w 1578[3].
Podczas spotkania, które odbyło się 19 czerwca[4] doszło do kurtuazyjnej wymiany uprzejmości. Sonam Gjaco określił władcę tybetańskim mianem Chos-kyi rgyal-po ha'i tshangs-pa (Król religii, Brahma pośród bogów)[3], a Ałtan gościa mongolskim „Dalai” (ocean mądrości, de facto mongolskie tłumaczenie tybetańskiego imienia Gjaco[5]). Sam tytuł, który pośmiertnie przyznano także dwóm poprzednikom Sonama Gjaco, jako jeden z wielu przynależnych reinkarnującym lamom gelugpa, zyskał na znaczeniu dopiero za życia V Dalajlamy[4][5].
Spotkanie obfitowało w deklaracje mające dalekosiężne implikacje o charakterze religijnym i politycznym. Ałtan-chan wyraził zainteresowanie całkowitą konwersją swojego ludu na buddyzm (znany już wśród Mongołów), a także zaoferował opiekę. Dla gelugpów oznaczało to otwarcie nowych terenów misyjnych i szansę na szybkie powiększenie liczby wiernych, zorganizowane na sposób wojskowy społeczeństwo mongolskie wyjątkowo sprawnie i bez protestów przyjmowało bowiem dharmiczny przekaz III Dalajlamy[5][6].
Zbliżenie Sonama Gjaco i Ałtan-chana nawiązywało także do słynnej XIII-wiecznej relacji „patron i jego kapłan”, która zawiązała się pomiędzy pierwszym cesarzem chińsko-mongolskiej dynastii Yuan Kubilaj-chanem i jago buddyjskim nauczycielem Pagpa-lamą. Zabieg ten miał uwiarygodnić Ałtan-chana w jego staraniach zmierzających do ponownego zjednoczenia wszystkich plemion mongolskich (w czym rywalizował z bezpośrednimi potomkami Czyngis-chana). Gelugpowie z kolei zyskiwali możnych protektorów w ogarniętym niepokojami Tybecie oraz ważne źródło finansowania[3][4].
Reinkarnacja
edytujAłtan-chan zmarł w 1583 roku, ale zainteresowanie jego następców sprawami Tybetu nie zmalało. Po śmierci III Dalajlamy (1588) jego inkarnację odnaleziono w pierwszej i jednocześnie jedynej w historii osobie spoza Tybetu, a był nim mongolski chłopiec, wnuk zmarłego Ałtan-chana znany później pod imieniem Jontena Gjaco[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c L. Petech: The Dalai-Lamas and regents of Tibet: a chronological study. W: The History of Tibet (pod red. A.McKaya). T. II: The Medieval Period: c.850-1895 The Development of Buddhist Paramountcy. Londyn, Nowy Jork: RoutledgeCurzon, 2003, s. 569. ISBN 0-415-30843-7.
- ↑ R. Barraux: Dzieje Dalajlamów. Czternaście odbić w Jeziorze Widzeń. Warszawa: Alfa, 1998, s. 81-91. ISBN 83-7179-113-5.
- ↑ a b c d e H.E. Richardson: The Dalai Lamas. W: The History of Tibet (pod red. A.McKaya). T. II: The Medieval Period: c.850-1895 The Development of Buddhist Paramountcy. Londyn, Nowy Jork: RoutledgeCurzon, 2003, s. 556-557. ISBN 0-415-30843-7.
- ↑ a b c L.W.J.van der Kuijp: The Dalai Lamas and the Origins of Reincarnate Lamas. W: The Tibetan History Reader (pod red. G.Tuttlea i K.R.Schaeffera). Nowy Jork, Chichester: Columbia University Press, 2013, s. 336-338. ISBN 978-0-231-51354-8.
- ↑ a b c T. Laird: The Story of Tibet: Conversations with the Dalai Lama. Nowy Jork: Grove Press, 2007, s. 125-154. ISBN 978-0802143273.
- ↑ L. Bazylow: Historia Mongolii. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981, s. 94. ISBN 83-04-00608-1.