Squat
Squat (spolszczane skłot) – potocznie, opuszczona nieruchomość, zajęta przeważnie bez zgody właściciela.
Opis
edytujSkłotersi albo dzicy lokatorzy (tj. osoby zajmujące taką nieruchomość) mają różne motywacje[2]. Często kierują się potrzebą zapewnienia sobie dachu nad głową w obliczu rosnących kosztów mieszkań. Skłotersi powołują się m. in. na powszechną deklarację praw człowieka, mówiącą o prawie do mieszkania. które jest dla nich ważniejsze od prawa własności[3]. Zajmowanie nieużywanych nieruchomości może być też formą protestu przeciwko polityce urbanistycznej i wykluczeniu mieszkaniowemu. Skłotowanie bywa też częścią szerszych ruchów społecznych, które walczą o prawa lokatorskie, sprawiedliwość społeczną oraz zrównoważony rozwój urbanistyczny, w tym także ruchów anarchistycznych. Skłoty mogą pełnić funkcję miejsc wspólnotowych, gdzie organizowane są wydarzenia kulturalne, artystyczne i edukacyjne, promujące wartości takie jak solidarność i współpraca[4][5][2][3].
Skłoty są zajmowane bez zgody właściciela lub instytucji zarządzających nieruchomością, co w większości krajów jest nielegalne[3][2]. Podejście poszczególnych krajów do skotersów może się jednak różnić. W Wielkiej Brytanii za skłoting grozi kara do 6 lat więzienia i/lub kara pieniężna[6]. W Hiszpanii nie jest on wyraźnie dozwolony, jednak pewne warunki mogą zapewnić skłotersom pewien poziom legitymacji prawnej[7]. W Polsce skłoty są zasadniczo nielegalne, ale podejście władz w poszczególnych przypadkach bywa różne – np. podczas likwidacji skłotu Elba na warszawskim Żoliborzu policja, która spotkała się z oporem skłotersów, użyła przeciw nim gazu; z kolei w przypadku skłotu Wagenburg we Wrocławiu właściciel obiektu dał mieszkańcom czas na opuszczenie miejsca, a Urząd Miasta prowadził z nimi rozmowy na temat możliwości kontynuowania działalności w innym lokalu[3].
Historia
edytujSkłoting, tj. zajmowanie pustostanów lub opuszczonej ziemi należącej do latyfundystów, ziemian i kościoła, jest silnie umocowany w historii. W Anglii jego wyraźne ślady zarysował w XVII wieku ruch „Diggersów” – chłopów bezrolnych uprawiających tereny leżące odłogiem. Kierunek wytyczony m.in. przez Diggersów kontynuuje, wśród innych, powstały w Ameryce Łacińskiej ruch rolników bez ziemi Via Campesina. W Polsce, kwartały miejskie i osady tworzone „na dziko”, powstawały masowo m.in. w dwudziestoleciu międzywojennym, jako wynik zbyt wysokich czynszów nakładanych na rodziny robotników najemnych i stwarzanej przez to tzw. nędzy mieszkaniowej – ogromnego przeludnienia izb mieszkalnych, charakteryzującego duże miasta pozbawione budownictwa komunalnego. Spośród warszawskich dzielnic międzywojnia, skłoting najwyraźniej zarysował się na Powązkach, Młocinach, Elsnerowie i na Paluchu, a także na peryferiach, m.in. w Markach.[potrzebny przypis] Po drugiej wojnie światowej, masowe zajmowanie pustostanów nastąpiło zwłaszcza w miastach zniszczonych – Warszawie, Roterdamie, Londynie, Dreźnie itp.[potrzebny przypis] Posługując się materiałami Biura Odbudowy Stolicy, np. kolektyw Syrena podaje w historii zajętej przez siebie kamienicy (ul. Wilcza 30), iż na przełomie lutego i marca 1945 roku żyło w niej na dziko 50 osób[8]. Także zrujnowana kamienica, w której mieszkała działaczka lokatorska Jolanta Brzeska, zasiedlona była w 1945 roku na dziko przez mieszkańców (m.in. przez jej ojca), którzy odbudowali ją i z czasem otrzymali przydział na lokale komunalne (budownictwo komunalne w Polsce powstało ok. 80 lat po stolicach innych państw europejskich, dopiero w PRL).
Skłoting w czasach współczesnych
edytujAnarchistyczne skłoty
edytuj
Skłoting stanowi współcześnie także wyraźną część działań ruchu anarchistycznego. W takim ujęciu skłoty częstokroć, oprócz funkcji mieszkalnych, spełniają też inne role: są siedzibami oddolnych związków zawodowych (w Polsce – OZZ Inicjatywa Pracownicza), grup lokatorskich (Warszawskie Stowarzyszenie Lokatorów, Wielkopolskie Stowarzyszenie Lokatorów), zapewniają wsparcie prawne i bezpośrednie w walkach pracowniczych, mieszkaniowych oraz dla więźniów i imigrantów (Anarchistyczny Czarny Krzyż, Migracja to nie zbrodnia). Pełnią także rolę centrów alternatywnej kultury, edukacji itp.[9] Występują w niemal każdym większym mieście Europy.[potrzebny przypis]
Szczególnie dużo skłotów (kilkaset) występuje w Barcelonie i Amsterdamie[10][11]. Czasem skłotowane są całe ulice lub znaczna część domów w jednej dzielnicy – taka sytuacja miała miejsce np. do początku lat dziewięćdziesiątych na berlińskim Kreuzbergu oraz do dziś w kopenhaskiej Christianii, będącej de facto miastem w mieście[12][2].
Prawicowe i nacjonalistyczne skłoty
edytuj
Od lat 1980 we Włoszech zaczęły powstawać skłoty inspirowane ideami neofaszyzmu i Trzeciej Pozycji[13]. Jednymi z pierwszych skrajnie prawicowych skłotów były założone przez działaczy młodzieżówki prawicowej partii Movimento Sociale Italiano „Il Bartolo”[14] oraz „spazio libero PortAperta”[15] w którym odbywały się koncerty neofaszystowskich zespołów[16]. W 2002 roku powstał CasaMontag[17]. Najbardziej znanym istniejącym obecnie skrajnie prawicowym skłotem jest centrum CasaPound, mieszczące się w kamienicy przy Via Napoleone III w Rzymie. Budynek zajęli w 2003 roku działacze młodzieżówki Fiamma Tricolore, w 2008 roku powołali oni niezależny ruch CasaPound Italia, którego aktywiści zajęli kolejne pustostany na potrzeby prawicowych centrów kultury[18]. W 2017 roku działacze partii Forza Nuova zajęli pomieszczenia w Rzymie, gdzie utworzyli jadłodajnię i lokal partyjnej młodzieżówki[19][20]. Na bazie doświadczeń CasaPound, hiszpańscy nacjonaliści utworzyli ruch HogarSocial[21] i dokonali zajęcia kilku pustostanów w Madrycie[22][23]. Francuscy nacjonaliści związani ze studencką organizacją Groupe Union Défense[24] powołali ruch Bastion Social i zajęli pustostan w Lyonie[25][26][27]. Bastion Social został zdelegalizowany w 2019 roku dekretem Emmanuela Macrona[28]. Francuscy identytaryści zajęli w 2018 roku budynek w Angers i stworzyli centrum społeczne "L'Alvarium"[29][30]. W 2014 roku w trakcie Euromajdanu, ukraińscy nacjonaliści zajęli opuszczony budynek przy ulicy Tarasa Szewczenki w centrum Kijowa. Początkowo był on siedzibą Batalionu Azow, w 2016 budynek zmieniono w młodzieżowe centrum nacjonalistyczne pod nazwą „Dom Kozacki” (ukr. Козацький Дім)[31][32].
W Polsce
edytuj
W Polsce skłoty znajdują lub znajdowały się m.in. w Poznaniu (Rozbrat ul. Pułaskiego[33][34], odzysk ul. Paderewskiego[35]), Wrocławiu (Kromera[33], Free Dom[33], Kwatera[33], Wagenburg[33], Centrum Reanimacji Kultury[potrzebny przypis], Dom Socjalny im. Piotra Kropotkina, Pandemia[36], Samowolka[37]), Warszawie (Cytadela[33], Czarna Żaba[33], Przychodnia, Syrena, Elba, Fabryka), Krakowie (Carandiru, ul. Wielicka), Gdyni (Brovary Hills), Gliwicach (Krzyk[33][34]), Częstochowie (Elektromadonna)[34], Białymstoku (De Centrum[33][38]), w Grudziądzu (Szach), Sosnowcu (Latryna[33], M9), Gdańsku (Rzeźnia[33], NKS 3-Jan), w Rudzie Śląskiej (Berza), w Białej Podlaskiej (Zakaźny), w Łodzi (Węglowa[33] oraz squat przy ul. Kilińskiego 210[a][39][40]), w Pabianicach (przy ul. Kościuszki), w Lublinie (Tektura, ZA\\TARG), w Andrychowie (Karton[33]) i w Piotrkowie Trybunalskim (Sigmatex).
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ W 1994 r. powstało tam Stowarzyszenie Twórców Kultury Niezależnej K-210.
Przypisy
edytuj- ↑ Political Symbols [online], politicalsymbols.net [dostęp 2023-08-29].
- ↑ a b c d Łukasz Wójcicki, Skłoty – wolne domy dla wolnych ludzi? [online], ngo.pl, 17 kwietnia 2009 [dostęp 2024-12-07] (pol.).
- ↑ a b c d Mateusz Albin, Squoty - naruszenie prawa czy akt świadomego nieposłuszeństwa? [online], Gazeta Prawna, 9 listopada 2014 [dostęp 2024-12-07] (pol.).
- ↑ Eduardo M. Peñalver, How cities should deal with squatters. [online], Slate Magazine, 9 kwietnia 2009 [dostęp 2020-11-14] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-09] (ang.).
- ↑ Adverse Possession [online], Legal Information Institute, 3 października 2020 [dostęp 2020-11-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-03] (ang.).
- ↑ Squatting and the law [online], GOV.UK [dostęp 2024-12-07] (ang.).
- ↑ Emma Donaldson, Squatting in Spain: Understanding Spain's "okupas" problem [online], Idealista, 15 kwietnia 2024 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2015-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-14)].
- ↑ Łukasz Wróbel, Squating, czyli "Wolne domy dla wolnych ludzi" [online], Gazeta Uniwersytecka UŚ [dostęp 2024-12-07].
- ↑ Ingrid Petit, Squatting and urbanism in Amsterdam : a common history [online], www.citego.org, 2012 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
- ↑ Lorena Rojas Paz, Angy Alvarado Rodríguez., La ocupación ilegal de viviendas crece un 58% en cinco años [online], El Mundo, 24 listopada 2019 [dostęp 2024-12-07] (hiszp.).
- ↑ Christa Simone Amouroux i inni, Space for Urban Alternatives? Christiania 1971-2011, Gidlunds förlag, 2011, s. 2, ISBN 978-91-7844-830-2 [dostęp 2024-12-07].
- ↑ Domenico Di Tullio, Centri sociali di destra, Castelvecchi, 2006, s. 40–41.
- ↑ Okkupazioni, destra in cerca di identità entri sociali e case occ upate, un fenomeno nato quando l’Msi cominciò a diffidare dei su oi estremisti. [dostęp 2016-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ E i camerati aprono il centro sociale nero.
- ↑ Musica e cori neri per ricordare il terrorista caduto.
- ↑ Il centro sociale? Anche di Destra Ecco le Occupazioni Non Conformi.
- ↑ The fascist movement that has brought Mussolini back to the mainstream.
- ↑ Roma, Forza Nuova occupa edifici Ater a San Giovanni. „Mensa per soli italiani”.
- ↑ Roma, sull’Appia via il Centro sociale ma rimane lo spazio occupato da Forza Nuova.
- ↑ Hogar Social, the new face of Spain’s extreme-right.
- ↑ Xenofobia y caridad: ayuda sólo para españoles.
- ↑ Los okupas neonazis de Hogar Social toman la antigua sede de CCOO en Madrid.
- ↑ “Una casa per i francesi”: il GUD occupa a Lione e crea il Bastion Sociale.
- ↑ Un squat réservé aux « Français de souches ».
- ↑ Lyon: le Gud squatte un immeuble pour venir en aide aux Français dans le besoin.
- ↑ Le squat du GUD à Lyon évacué sur ordre du Tribunal d’Instance.
- ↑ La dissolution du mouvement d’ultradroite Bastion social officialisée en Conseil des ministres.
- ↑ « Préférence nationale au logement ». Des jeunes identitaires d’Angers (L’Alvarium) occupent un immeuble
- ↑ Le groupe "L'Alvarium" a été expulsé jeudi de leur "occupation solidiaire" pour les SDF
- ↑ AZOV drops by the Milan branch of Casapound Italia. neuropaimperium.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-30)].
- ↑ Козацький дім відкрито.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Łukasz Wróbel. Squating, czyli „Wolne domy dla wolnych ludzi”. „Gazeta Uniwersytecka UŚ”. Nr 6 (106) Marzec 2003.
- ↑ a b c Lee Tusman, Really Free Culture, PediaPress [dostęp 2023-01-31] (ang.).
- ↑ https://gloswielkopolski.pl/odzysk-anarchisci-opuszcza-sklot-dostana-125-tys-zl/ar/8013901).
- ↑ Bartosz Senderek, Kolejny skłot we Wrocławiu. Anarchiści zablokowali kamienicę przy Szczytnickiej, „tuWroclaw.com”, 7 września 2020.
- ↑ Nadia Szagdaj, Squatersi zajęli prywatną posesję we Wrocławiu i nie chcą jej opuścić. Właściciele są bezradni... [online], Wrocław Nasze Miasto, 21 września 2021 [dostęp 2022-03-05] (pol.).
- ↑ Wojciech Więcko. Squat De Centrum: walka trwa. „wyborcza.pl: Białystok”, 8 października 2006. Agora SA.
- ↑ Anna Pawłowska. Łódź: pracownia z aneksem mieszkalnym. „Dzienniklodzki.pl”, 25 grudnia 2010. Polska Press Sp. z o.o..
- ↑ 15-lecie pracowni przy ul. św. Jerzego, [w:] Łodzianin.pl [online], 2 października 2010.
Linki zewnętrzne
edytuj
- Europejskie skłoty – rozmowa z socjologiem dr. Bartoszem Łukaszewskim na YouTube
- squat!net – międzynarodowy portal skłoterski
- Czemu zajmujemy pustostany. syrena.tk. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-14)].
- „Skłoting i neoliberalizm. Kulturalne eksperymenty versus polityczny radykalizm”
- „Nacjonalistyczne squaty we Włoszech – historia ruchu CasaPound”