Sven Hedin

Sven Hedin
Imię i nazwisko urodzenia	Sven Anders Hedin
Data i miejsce urodzenia	19 lutego 1865 ; Sztokholm
Data i miejsce śmierci	26 listopada 1952 ; Sztokholm
Miejsce spoczynku	cmentarz przy Kościele Adolfa Fryderyka; w Sztokholmie
Zawód, zajęcie	geograf
Narodowość	szwedzka
Alma Mater	Uniwersytet w Uppsali, Uniwersytet Humboldta
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sven Anders Hedin (ur. 19 lutego 1865 w Sztokholmie, zm. 26 listopada 1952 tamże) – szwedzki podróżnik i geograf. Wsławił się głównie jako autor pierwszych szczegółowych map Pamiru, pustyni Takla Makan, Tybetu i Himalajów. Zajmował się również badaniem jedwabnego szlaku.

Życiorys

W latach 1886–1892 studiował geologię, mineralogię, zoologię oraz łacinę na uniwersytetach w Sztokholmie, Uppsali, Berlinie i Halle. Jednym z jego nauczycieli był Ferdinand von Richthofen, znany niemiecki geograf. Podczas studiów podróżował po Kaukazie, Persji i Mezopotamii^[1]. W 1889 został tłumaczem szwedzkiej delegacji rządowej w Teheranie i w ciągu następnych dwóch lat zwiedzał Turkiestan Zachodni i Chorasan^[2]

W 1902 otrzymał nobilitację, ostatnią przyznaną przez szwedzkiego monarchę^[3].

W latach 1892–1935 odbył wiele ekspedycji do Azji Centralnej. Najważniejsze to:

1893–1897: badania Tienszanu, przejście przez Pamir i Takla Makan, następnie od jeziora Lob-nor przez Kunlun do Pekinu. Podczas tej wyprawy odkrył ruiny starożytnego miasta Loulan^[2]. Atakując szczyt Muztagh Ata osiągnął wysokość 6300 m n.p.m., z której musiał zawrócić z powodu choroby górskiej^[4].
1899–1902: przejście przez Takla Makan do Tybetu. Nieudana próba dotarcia w przebraniu buddyjskiego mnicha do Lhasy^[2].
1905–1909: przejście przez Persję i Indie Brytyjskie do Tybetu. Pierwsze w historii badania Transhimalajów^[1], zwanych później przez jakiś czas Górami Hedina^[4], odkrycie źródeł Brahmaputry, Indusu i Satledźu^[2].
1916: pobyt w Mezopotamii i Palestynie^[4].
1927–1935: badania pustyni Gobi i Mongolii^[2]. Wyprawa, w której uczestniczyli uczeni ze Szwecji, Niemiec i Chin, odkryła 327 ruin miast i budowli, przeprowadziła badania odcinków Wielkiego Muru Chińskiego^[2] i założyła pierwsze stałe stacje meteorologiczne w tej części Azji^[4]. W trakcie tej wyprawy poznał Czang Kaj-szeka.

W latach I wojny światowej (1915) odbył podróż na front wschodni, zwiedził wówczas południowe tereny Polski w tym m.in. okolice Gorlic^[5]. Do ważnych wypraw Hedina należy też podróż dookoła świata przez Amerykę Pn., Japonię, Mongolię i Syberię w 1923^[2].

Wszystkie te wyprawy przyniosły ogromną ilość materiałów naukowych, opublikowanych w 55 tomach oraz mapę Azji Środkowej, publikowaną w arkuszach od 1941^[4]. Do najważniejszych publikacji popularnonaukowych Hedina należą: Through Asia (1898), Southern Tibet (t. 1–13, 1917–1922), My Life as an Explorer (1926), The Silk Road (1938).

Silne kontrowersje wzbudzały proniemieckie sympatie Hedina (zwłaszcza podczas obu wojen światowych)^[1] oraz jego kontakty z licznymi prominentnymi postaciami niemieckiego nazizmu.

W latach dwudziestych podczas wyprawy na pustynię Gobi w Mongolii Wewnętrznej odnajdywał też skamieniałości^[6].

Polskie wydania książek Hedina^[7]:

Przez pustynie Azyi. 1900, tom I i II, wyd. Biblioteka Dzieł Wybornych, Drukarnia A.T. Jezierskiego, Warszawa.
Od bieguna do bieguna: z Europy przez Azję. 1912. Wyd. M. Arct, Warszawa.
Przez pustynie Azji. 1924. Wyd. Spółka Pedagogiczna, Poznań.
W sercu Azji. (1924, Wyd. Zdrój, Warszawa; 1934, Wyd. Rój, Warszawa).
Przygody w Tybecie. 1924. Wyd. Spółka Pedagogiczna, Poznań.
Ossendowski a prawda. 2014. Wyd. ElSet, Olsztyn.
Rosjanie w Prusach Wschodnich 1916. 2019. Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Edward Kajdański: Chiny. Leksykon. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 87. ISBN 83-05-13407-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Encyklopedia historyczna świata. Tom VI. Kraków: Wyd. Opres, 2001, s. 289–290. ISBN 83-85909-66-4.
↑ American Heraldry Society: Arms of Dr Sven Hedin.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Mileska Maria Irena: Szwedzcy podróżnicy, w: „Poznaj Świat” R. XXII, nr 3 (256), marzec 1974, s. 44–45.
↑ Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015, ISBN 978-83-7181-899-8.
↑ Paul C. Sereno. Dinozaury w śmiertelnej pułapce. „Świat Nauki”. nr 4 (236), s. 68–73, kwiecień 2011. ISSN 0867-6380.
↑ Katalog Biblioteki Narodowej

Linki zewnętrzne

Sven Hedin (1865–1952). authorscalendar.info. [dostęp 2016-02-17]. (ang.).

[Kajdan-1] Edward Kajdański: Chiny. Leksykon. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 87. ISBN 83-05-13407-5.

[OPRES-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Encyklopedia historyczna świata. Tom VI. Kraków: Wyd. Opres, 2001, s. 289–290. ISBN 83-85909-66-4.

[3] American Heraldry Society: Arms of Dr Sven Hedin.

[Mil-4] Mileska Maria Irena: Szwedzcy podróżnicy, w: „Poznaj Świat” R. XXII, nr 3 (256), marzec 1974, s. 44–45.

[5] Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015, ISBN 978-83-7181-899-8.

[6] Paul C. Sereno. Dinozaury w śmiertelnej pułapce. „Świat Nauki”. nr 4 (236), s. 68–73, kwiecień 2011. ISSN 0867-6380.

[7] Katalog Biblioteki Narodowej

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]