Szkoła Ateńska
Szkoła Ateńska – malowidło ścienne namalowane przez Rafaela w latach 1509–1511, na zlecenie papieża Juliusza II. Znajduje się w Pałacu Apostolskim w części apartamentów papieskich nazywanych Stanza della Segnatura[1]. Obraz ten uchodzi za pieśń ku czci samoświadomości człowieka i bystrości jego myśli[2], stanowi jeden z najbardziej znanych dzieł malarskich renesansu[1].
| |
| Autor | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Data powstania |
1509–1511 |
| Wymiary |
500 × 770 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Okoliczności powstania dzieła
edytujPapież Juliusz II przyczynił się do odbudowy prestiżu Rzymu. Jako mecenas sztuki przekształcił Rzym w ważny ośrodek kultury renesansowej[3]. Sprowadził on do miasta wielu artystów, m.in. Michała Anioła (autora fresków na kaplicy Sykstyńskiej), Donatego Bramantego (projektanta bazyliki św. Piotra) i Rafaela Santiego[4][5]. Rafael otrzymał zlecenie na namalowanie fresku w Stanza della Segnatura, jednej z czterech sal tworzących komnaty w północnym skrzydle Pałacu Apostolskiego. Już wcześniej Rafael Santi był popularnym malarzem, a jego obrazy miały renomę. Po wyjeździe z Florencji Rafael otrzymał zlecenie namalowania fresków w Pałacu Apostolskim[3].
Stanza della Segnatura jest niewielką salą, freski w niej są nisko umieszczone. Pomimo tego dzięki odpowiedniej kompozycji bardzo oddziałują na widza. Obok Szkoły Ateńskiej innym ważnym obrazem sali jest Adoracja Eucharystii, gdzie Rafael odmalował sferę nieba chrześcijańskiego i sferę Kościoła katolickiego[6]. Według przekazu po ukończeniu Szkoły Ateńskiej Juliusz II był pod tak dużym wrażeniem talentu Rafaela, że zdecydował się zwolnić pozostałych zatrudnionych malarzy, by resztę prac dokończył sam Rafael[3]. Ponadto po śmierci Bramantego Rafael kontynuował budowę bazyliki św. Piotra. Dzięki Szkole Ateńskiej Rafael stał się sławny w całych Włoszech[5].
Opis obrazu
edytujNa fresku znajduje się około czterdzieści postaci, z czego dwadzieścia stanowią filozofowie starożytności[1][3][7]. Większość postaci zgromadzona jest w dolnej partii budynku, jeden z filozofów znajduje się na schodach, kilku mężczyzn przebywa w wyższej części budynku. Postacie w centrum dzielą się na osobne grupy[1].
Filozofowie przebywają we wnętrzu, przypominającym antyczną świątynię, zwieńczoną ogromnym sklepieniem kolebkowym[1][3]. W gmachu znajdują się rzeźby boga Apolla, patrona sztuki i poezji, oraz bogini Minerwy, patronki mądrości, sztuki i rzemiosła. Przedstawiona architektura nawiązuje do pierwotnego pomysłu przebudowy bazyliki św. Piotra w Rzymie, autorstwa Bramantego. Architekt zaprojektował kościół na planie krzyża greckiego, z kopułą na przecięciu naw. Projekt ten nawiązywał do Panteonu[1]. Według innego źródła Rafael mógł inspirować się również ogólnie architekturą rzymską[3].
W centrum stoją Platon i Arystoteles. Platon, prawdopodobnie z twarzą Leonarda da Vinci, ma na sobie różową[8] lub czerwoną togę[9]. Pokazuje palcem prawej ręki niebo[10], a w lewej dłoni trzyma swój dialog Timajos[1]. Arystoteles ma na sobie niebieską szatę, wskazuje na ziemię[9], a na lewym udzie przytrzymuje tom Etyki nikomachejskiej[1]. Arystoteles prawdopodobnie ma rysy twarzy Giuliana da Sangallo. Starzec leżący na schodach to Diogenes[1]. Opierający się o blok kamienny zamyślony Heraklit ma podobiznę Michała Anioła[3]. Na malowidle pojawiają się także Pitagoras. Przyjmuje się, że jest to postać znajdująca się po lewej stronie kompozycji, wpisująca cyfry do księgi, któremu znajdujący się obok uczeń podtrzymuje tablicę[1].
Na fresku znajdują się również rozmawiający ze sobą Sokrates i Alkibiades. Na pierwszym planie po prawej znajduje się Euklides, dokonujący pomiarów cyrklem[3]. Ma on twarz Bramantego[11]. Za Euklidesem stoi Zaratusztra z globusem nieba) oraz Klaudiusz Ptolemeusz, któremu towarzyszy globus Ziemi[3]. Na fresku uwieczniono również Hypatię z Aleksandrii[12].
Według historyków Szkoła Ateńska przedstawia wszystkich ważniejszych filozofów antycznych. Nie wszystkie postaci zostało zidentyfikowane[3].
Szkice do kompozycji Szkoły Ateńskiej znajdują się w zbiorach Albertina Museum w Wiedniu, Städel Museum we Frankfurcie, Ashmolean Museum w Oxfordzie oraz Pinacoteca Ambrosiana w Mediolanie[3].
Galeria
edytuj-
-
Alkibiades (po lewej) -
Sokrates (po prawej) -
-
-
-
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Szkoła Ateńska. isztuka.edu.pl. [dostęp 2023-12-02].
- ↑ Ałpatow 1964 ↓, s. 59.
- ↑ a b c d e f g h i j k Agata Dobosz: Rafael Santi „Szkoła ateńska”. niezlasztuka.net, 2019-02-17. [dostęp 2023-12-02].
- ↑ Stadler 1992 ↓, s. 137.
- ↑ a b Estreicher 1986 ↓, s. 421.
- ↑ Estreicher 1986 ↓, s. 419, 421.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 626.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 626–627.
- ↑ a b Krzemiński 2019 ↓, s. 119.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 627.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 332.
- ↑ Pawłowska 2015 ↓, s. 16.
Bibliografia
edytuj- Michał W. Ałpatow: Historia sztuki.. T. III: Renesans i barok. Warszawa: Arkady, 1964.
- Karol Estreicher: Historia sztuki w zarysie. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-03664-8.
- Walter Isaacson: Leonardo da Vinci. Kraków: Insignis Media, 2019. ISBN 978-83-66071-41-4.
- Adam Krzemiński. „Ludzi myślących można podzielić na platoników i arystotelików”. Wszyscy jesteśmy dziećmi antyku. „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”. 3, 2019.
- Charles Nicholl: Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni. Warszawa: WAB, 2006.
- Maria Pawłowska. Piękna i mądra: Hypatia z Aleksandrii (355?-415). „Neutrino”. 28, 2015.
- Hubert Stadler: Leksykon papieży i soborów. Warszawa: Oficyna Panda, 1992. ISBN 83-85465-17-0.