Titi (rodzaj)

Titi
	Callicebus
	O. Thomas, 1903
	; Titi czarnoczelny (C. nigrifrons)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpy szerokonose
Rodzina	sakowate
Podrodzina	titi
Rodzaj	titi
	Typ nomenklatoryczny
	Simia personatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812
Gatunki
	5 gatunków – zobacz opis w tekście
	5 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Titi^[2] (Callicebus) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny titi (Callicebinae) w obrębie rodziny sakowatych (Pitheciidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie w Brazylii^[3]^[4].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 30–42 cm, długość ogona 39,5–56 cm; masa ciała 1000–1650 g^[4]^[5].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1903 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule poświęconym notatkom na temat małp, nietoperzy, drapieżników i gryzoni Ameryki Południowej, wraz z opisami nowych gatunków, opublikowanym w czasopiśmie The Annals and magazine of natural history^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie oryginalne) titi maskowy (C. personatus).

Etymologia

Callicebus: gr. καλλος kallos ‘piękno’, od καλος kalos ‘piękny’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’^[6].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[7]^[5]^[3]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[2]	Podgatunki^[4]^[3]^[5]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[5]	Podstawowe wymiary^[4]^[5]^[a]	Status IUCN^[8]
Callicebus personatus	(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812)	titi maskowy	gatunek monotypowy	Espírito Santo, wschodnie Minas Gerais i północne Rio de Janeiro, częściowo ograniczony na północy rzeką Jequitinhonha; granice zasięgu niejasne; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 31–42 cm DO: 42–56 cm MC: 1–1,6 kg	VU
Callicebus coimbrai	(Kobayashi & Langguth, 1999)	titi atlantycki	gatunek monotypowy	Sergipe (na południe od rzeki São Francisco) i północno-wschodnia Bahia (na północ od rzeki Paraguaçu), na zachód do przejścia między Mata Atlântica a caatinga; zakres wysokości: 0–300 m n.p.m.	DC: 35–36 cm^[b] DO: 45–48 cm^[b] MC: 1–1,3 kg^[b]	EN
Callicebus barbarabrownae	(Hershkovitz, 1990)	titi jasnowłosy	gatunek monotypowy	północno-środkowa Bahia i zachodnia Sergipe (caatinga na południe od rzeki São Francisco, na północ od rzeki Paraguaçu); zakres wysokości: 240–900 m n.p.m.	DC: 33–36 cm^[b] DO: 39–43 cm^[b] MC: 1–1,3 kg	CR
Callicebus nigrifrons	(Spix, 1823)	titi czarnoczelny	gatunek monotypowy	rzeki Parana/Parnaíba na wschód do Serra da Mantiqueira i Serra do Espinhaço, na północ do górnego biegu rzeki São Francisco, na południe do rzeki Tietê; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 30–39 cm DO: 45–50 cm MC: 1–1,6 kg	NT
Callicebus melanochir	(Wied-Neuwied, 1820)	titi czarnoręki	gatunek monotypowy	wschodnia Bahia i północne Espírito Santo (Mata Atlântica od rzeki Paraguaçu na południe do rzeki Mucuri, na zachód do przejścia z caatingą); zakres wysokości: 0–300 m n.p.m.	DC: 33–37 cm^[b] DO: 39–51 cm^[b] MC: około 1,4 kg^[b]	VU

Kategorie IUCN: NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wymiary i masa ciała podane tylko dla samic (u samców są nieznane).

Przypisy

↑ ^a ^b O. Thomas. Notes on South-American monkeys, bats, carnivores, and rodents, with descriptions of new species. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh Series. 12 (70), s. 456, 1903. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 40–41. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 194. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 470–472. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 126–127. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 949, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-29]. (ang.).
↑ Taxonomy: Callicebus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-29]. (ang.).

[8] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[wym-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wymiary i masa ciała podane tylko dla samic (u samców są nieznane).

[Thomas-1] O. Thomas. Notes on South-American monkeys, bats, carnivores, and rodents, with descriptions of new species. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh Series. 12 (70), s. 456, 1903. (ang.).

[Cichocki&inni-2] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 40–41. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-3] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 194. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Ferrari&inni-4] S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 470–472. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-5] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 126–127. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-6] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 949, 1904. (ang.).

[mdd-7] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-29]. (ang.).

[9] Taxonomy: Callicebus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-29]. (ang.).

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[8]

[b]