Transport
Transport (łac. transportare – przenieść, przewieźć) – przemieszczanie ludzi, ładunków (przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich środków (środków transportu).
Potrzeby transportowe należą do grupy potrzeb wtórnych człowieka i są związane z faktem różnego rozmieszczenia przestrzennego zasobów, skupisk ludzkich i miejsc pracy. Transport towarzyszył ludzkości od samych początków rozwoju cywilizacji. Jest to, obok łączności, dział gospodarki, które zwiększają użyteczność dóbr poprzez ich przemieszczanie w przestrzeni. Transport jest ściśle powiązany z pozostałymi działami gospodarki. Jego rozwój warunkuje ich rozwój i odwrotnie – gorszy rozwój gospodarki lub transportu wiąże się z pogorszeniem sytuacji odpowiednio w transporcie i gospodarce[1][2]. W połączeniu z logistyką oraz spedycją, transport wchodzi w skład branży TSL (transport-spedycja-logistyka).
Klasyfikacje transportu
edytujZ punktu widzenia ekonomii transport polega na odpłatnym świadczeniu usług, których rezultatem jest najczęściej przemieszczenie osób i ładunków. Stąd też bierze się podstawowy podział transportu na transport pasażerski (komunikację) i transport towarowy (ładunków)[1].
Często stosowana klasyfikacja transportu obejmuje podział ze względu na środowisko, w którym dany rodzaj transportu się odbywa[3]:
Inny sposób podziału transportu lądowego obejmuje:
Dodatkowo wyróżnić można transport mieszany, czyli odbywający się więcej, niż jedną gałęzią transportu. W transporcie mieszanym wyróżnić można:
Z kolei pojęcie transport współmodalny oznacza transport realizowany w zgodzie z europejską polityką współmodalności.
Określenie transport używane jest również odnośnie do przesyłu informacji i energii, choć nie jest w pełnym znaczeniu transportem.
Funkcje transportu
edytujRozróżnia się podział funkcji transportu na pierwotne i wtórne. Do funkcji pierwotnych należą funkcje przewozowe i związane z tym funkcje przeładunkowe. Do funkcji wtórnych zalicza się przede wszystkim funkcję zabezpieczania dróg (czyli budowy i utrzymania dróg), jak również funkcję odpowiedzialności.
Wpływ na środowisko
edytujTransport należy do sektorów gospodarki o najbardziej szkodliwym wpływie na środowisko naturalne i zdrowie. Przykładowo w 2005 roku w UE-27 sektor ten był odpowiedzialny za wygenerowanie 19% dwutlenku węgla (około 984 megaton)[4]. Dlatego też Unia Europejska w ramach polityki zrównoważonego rozwoju transportu podejmuje skoordynowane działania na rzecz ograniczenia tego szkodliwego wpływu poprzez integrację polityki transportowej z polityką ekologiczną. Efektami tych działań są m.in.: zaostrzanie norm dotyczących emisji spalin, promocja alternatywnych źródeł energii (biopaliwa, CNG, LPG), oraz promocja środków transportu o mniejszym stopniu zużycia paliwa na tonę przewożonego ładunku (np. transport multimodalny, transport współmodalny, transport wodny śródlądowy).
Żegluga jest najbardziej ekologiczną i energooszczędną formą transportu. Dla przykładu średni ładunek węgla przewożony na jednej barce to tyle, ile drogą lądową musiałoby wieźć co najmniej 20 ciężarówek, produkując pięć razy więcej spalin. Natomiast 1 litr paliwa pozwala przemieścić statkiem na odległość 1 km aż 127 ton ładunku, podczas gdy koleją 97 ton, a samochodem jedynie 50 ton.
Zobacz też
edytuj
- Historia: Transport i podróże w czasach I Rzeczypospolitej, Muzeum Transportu w Bratysławie
- Organizacja i ekonomika transportu: ekonomika transportu, koszty transportu, giełda transportowa
- Optymalizacja w transporcie: problem najkrótszej ścieżki, problem komiwojażera, problem chińskiego listonosza, problem marszrutyzacji, problem transportowy
- Terminologia: system transportowy, środek transportu, infrastruktura
- Inne: inżynieria transportowa, zarządzanie taborem
Przypisy
edytuj- ↑ a b Włodzimierz Rydzkowski (red.), Krystyna Wojewódzka-Król (red.), aut: Henryk Babis [et al.]: Transport. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 1. ISBN 978-83-01-14260-5.
- ↑ Wykres ukazujący powiązanie Produktu Krajowego Brutto krajów UE-25 z transportem ładunków i pasażerów na przestrzeni lat 1995-2005 w „Glen Campbell. Panorama of Transport, 1990-2005. „Statistical books”, s. 3, 2007-08-28. Eurostat. ISSN 1725-275X. (ang.).”.
- ↑ Jacek Żak: Transport. W: Danuta Kisperska-Moroń, Stanisław Krzyżaniak (red.): Logistyka. Poznań: ILiM, 2009, s. 142-144, seria: Biblioteka Logistyka. ISBN 978-83-87344-09-2.
- ↑ Europejska Agencja ds. Środowiska Naturalnego: Energy and environment report 2008. 2008, s. 17. ISBN 978-92-9167-980-5.