Układ grupowy Rh

Układ grupowy Rh – układ grupowy krwi u człowieka. Obecnie wyróżnia się w jego obrębie 49 antygenów^[1]. Nazwa układu pochodzi od rodzaju małp Rhesus, od których po raz pierwszy uzyskano krwinki Rh+^[2].

Genetyka układu Rh

Geny układu Rh znajdują się na krótkim ramieniu chromosomu 1 (loci: 1p34.3-1.p36.1). W locus tym znajdują się geny układu RHD i RHCE, wykazujące 96% homologię. Obydwa geny składają się z 10 eksonów, kodujących polipeptydy o długości 416 aminokwasów. Gen RHD odpowiada za biosyntezę antygenu D, natomiast gen RHCE za syntezę antygenów: C, c, E i e. Brak antygenu D najczęściej jest wynikiem delecji genu RHD, która wynika z nierównomiernego procesu crossing-over, w obrębie sekwencji rhesus boxes.^[1]

Antygeny

Antygeny Rh występują tylko na krwinkach czerwonych. Pojawiają się około 6. tygodnia życia płodowego i od samego początku wykazują dużą immunogenność. Wszystkie są białkami^[3]. W układzie Rh występuje 5 głównych antygenów^[1]:

antygen D – genotypy DD lub Dd; allel d jest genem niemym i genotyp dd nie koduje żadnego antygenu;
antygen C – genotypy CC lub Cc;
antygen c – genotyp cc;
antygen E – genotypy EE lub Ee;
antygen e – genotyp ee.

Najistotniejszym i najbardziej immunogennym w tym układzie jest antygen D. Z tego powodu osoba, która ma na powierzchni erytrocytów antygen D, określa się mianem Rh+, bez względu na obecność pozostałych antygenów tego układu. U ok. 20% osób erytrocyty nie reagują z surowicą anty-D. Takie osoby określa się mianem Rh−^[3].

Słaby antygen D

Istnieje również odmiana w obrębie układu Rh określana mianem słabego antygenu D (D^u) występująca u 1% populacji. Osoba z tą odmianą określana jest jednocześnie dawcą Rh+ i biorcą Rh−. Wówczas dochodzi do sytuacji, w której antygen D obecny na erytrocytach jest nieprawidłowy, co w przypadku przetoczenia tej osobie krwi Rh+ mogłoby skutkować wytworzeniem przeciwciał przeciwko pełnowartościowym antygenom D dawcy. Z tego powodu krew tej osoby jako biorcy określa się Rh−. Kiedy natomiast osoba jest dawcą, istnieje niebezpieczeństwo wytworzenia przez biorcę przeciwciał przeciwko słabym antygenom D. Wówczas osoba jest opisywana jako dawca Rh+^[4].

Przeciwciała

Przeciwciała anty-Rh są przeważnie w klasie IgG i w przeciwieństwie do przeciwciał anty-AB0, zostają zsyntetyzowane dopiero w wyniku kontaktu z antygenem Rh w czasie ciąży (konflikt serologiczny) lub po transfuzji krwi niezgodnej w ramach układu Rh. Wytworzenie przeciwciał w klasie IgG wymaga czasu, więc reakcja odpornościowa zachodzi znacznie później niż w przypadku niezgodności w układzie AB0. Z tego powodu konflikt serologiczny dotyczy najczęściej dopiero następnej ciąży^[3]^[1].

Częstość występowania

Grupa krwi Rh− pojawiła się jako mutacja w Europie ok. 25-35 tys. lat temu, obecnie ma ten układ ok. 16% Europejczyków (najczęściej spotykany wśród Basków – ok. 35% oraz Żydów aszkenazyjskich^[5]). Grupa Rh− występuje bardzo rzadko u rdzennych mieszkańców innych kontynentów (którzy nie mają przodków Europejczyków) – ma ją zaledwie 9 na 10 000 osób w Afryce i 1 na 10 000 w pozostałych kontynentach. Spośród mieszkańców USA ok. 15% osób ma grupę Rh−, gdyż wielu z nich ma korzenie europejskie (grupa ta występuje np. u ok. 5-10% Afroamerykanów). Genotyp Dd ma ok. 40-45% Europejczyków, 3% rdzennych Afrykańczyków i mniej niż 1% rdzennych mieszkańców Azji, Ameryki i wysp Pacyfiku^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Gerard Drewa: Genetyka medyczna Podręcznik dla studentów. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2011, s. 294-301. ISBN 978-83-7609-295-9.
↑ William F. Ganong: Fizjologia. Kraków: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, s. 521-522. ISBN 978-83-200-3989-4.
↑ ^a ^b ^c Abul K. Abbas, Andrew H. Lichtman, Shiv Pillai: Immunologia. Funkcje i zaburzenia układu immunologicznego. Wrocław: Edra Urban & Partner, 2015, s. 223-225, 271. ISBN 978-1-4557-0707-2.
↑ Grażyna Kuśnierz-Alejska. Antygen D z układu Rh, jego słabe odmiany i kategorie. „Acta Hematologica Polonica”. 31 (1), 2000. Polskie Towarzystwo Hemataologów i Transfuzjologów. Data dostępu do witryny: 21-09-2018
↑ Jeśli twoja grupa krwi ma wskaźnik Rh- należysz do wyjątkowej części naszej populacji. ciekawe.org. [dostęp 2016-08-24].
↑ Re: Is the RH negative blood type more prevalent in certain ethnic groups?.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[Drewa-1] Gerard Drewa: Genetyka medyczna Podręcznik dla studentów. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2011, s. 294-301. ISBN 978-83-7609-295-9.

[ganong-2] William F. Ganong: Fizjologia. Kraków: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, s. 521-522. ISBN 978-83-200-3989-4.

[abbas-3] Abul K. Abbas, Andrew H. Lichtman, Shiv Pillai: Immunologia. Funkcje i zaburzenia układu immunologicznego. Wrocław: Edra Urban & Partner, 2015, s. 223-225, 271. ISBN 978-1-4557-0707-2.

[Kuśnierz_Alejska2000-4] Grażyna Kuśnierz-Alejska. Antygen D z układu Rh, jego słabe odmiany i kategorie. „Acta Hematologica Polonica”. 31 (1), 2000. Polskie Towarzystwo Hemataologów i Transfuzjologów. Data dostępu do witryny: 21-09-2018

[5] Jeśli twoja grupa krwi ma wskaźnik Rh- należysz do wyjątkowej części naszej populacji. ciekawe.org. [dostęp 2016-08-24].

[madsci-mar2001-985200157-6] Re: Is the RH negative blood type more prevalent in certain ethnic groups?.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]