Václav Klaus

Václav Klaus (wym. [ˈvaːtslaf ˈklaus]; ur. 19 czerwca 1941 w Pradze) – czeski polityk, ekonomista i nauczyciel akademicki. Deputowany, minister i wicepremier w rządzie federacji, przewodniczący Forum Obywatelskiego (OF), założyciel i lider Obywatelskiej Partii Demokratycznej (ODS), w latach 1992–1998 premier Czech, od 1998 do 2002 przewodniczący Izby Poselskiej, w latach 2003–2013 prezydent Republiki Czeskiej.

Václav Klaus

Data i miejsce urodzenia	19 czerwca 1941 Praga
Prezydent Republiki Czeskiej
Okres	od 7 marca 2003 do 7 marca 2013
Przynależność polityczna	Obywatelska Partia Demokratyczna
Pierwsza dama	Livia Klausová
Poprzednik	Václav Havel
Następca	Miloš Zeman
Przewodniczący Izby Poselskiej Republiki Czeskiej
Okres	od 17 lipca 1998 do 11 lipca 2002
Przynależność polityczna	Obywatelska Partia Demokratyczna
Poprzednik	Miloš Zeman
Następca	Lubomír Zaorálek
Premier Republiki Czeskiej
Okres	od 2 lipca 1992 do 2 stycznia 1998
Przynależność polityczna	Obywatelska Partia Demokratyczna
Poprzednik	Petr Pithart
Następca	Josef Tošovský
Odznaczenia

Václav Klaus, Barack Obama oraz Michelle Obama w Waszyngtonie (2009)

Václav Klaus podczas wizyty w Senacie (2007)

Życiorys

Wykształcenie i praca zawodowa

W 1963 ukończył studia z zakresu handlu zagranicznego w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Pradze, później studiował we Włoszech (1966) i w USA (1969). W 1968 uzyskał stopień kandydata nauk. Do 1970 był pracownikiem naukowym w instytucie ekonomicznym Czechosłowackiej Akademii Nauk. Później był zatrudniony na różnych stanowiskach w czechosłowackim banku centralnym. W 1987 przeszedł do instytutu analiz przy ČSAV.

Po przemianach ustrojowych obok działalności politycznej nadal prowadził działalność dydaktyczną. W 1991 uzyskał kolejny stopień naukowy w zakresie ekonomii na Uniwersytecie Karola w Pradze, a w 1995 objął stanowisko profesorskie na macierzystej uczelni.

Działalność polityczna w latach 1989–2003

W okresie aksamitnej rewolucji z listopada 1989 dołączył do opozycyjnego Forum Obywatelskiego. W grudniu tego samego roku objął funkcję ministra finansów w federalnym gabinecie Mariána Čalfy. Pełnił ją do lipca 1992 (początkowo w ramach rządu Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej, następnie Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej). Od października 1991 był jednocześnie wicepremierem.

W 1990 i 1992 uzyskiwał mandat do jednej z izb Zgromadzenia Federalnego. W październiku 1990, po powołaniu oficjalnego przewodniczącego OF, został wybrany na tę funkcję. Na początku 1991 ugrupowanie uległo jednak rozkładowi. W kwietniu 1991 Václav Klaus zainicjował powołanie i stanął na czele Obywatelskiej Partii Demokratycznej. Formacją tą kierował nieprzerwanie do grudnia 2002.

Wygrana ODS w wyborach w 1992 umożliwiła Václavowi Klausowi objęcie stanowisko premiera Czech, do czego doszło 2 lipca. Wcześniej już zawarł porozumienie z Vladimírem Mečiarem odnośnie do likwidacji federacji. Od 1 stycznia 1993 kontynuował pracę na stanowisku premiera, kierując pierwszym rządem niepodległych Czech. Do 2 lutego 1993, tj. do dnia zaprzysiężenia prezydenta Václava Havla, wykonywał jednocześnie obowiązki głowy państwa. Jako minister finansów i premier inicjował reformy prowadzące do przekształcenia socjalistycznej gospodarki centralnie planowej w gospodarkę rynkową; jednym z istotnych elementów tego procesu stała się tzw. prywatyzacja kuponowa. Przeprowadzone zmiany przyczyniły się do zahamowania recesji, spadku od 1992 inflacji i stopniowego wzrostu PKB.

W wyborach w 1996 uzyskał mandat deputowanego do Izby Poselskiej. Wspierająca go dotąd koalicja nie uzyskała jednak większości w tej izbie (99 na 200 mandatów). Lider ODS pozostał premierem dzięki porozumieniu zawartemu z opozycyjną Czeską Partią Socjaldemokratyczną. Pogarszająca się sytuacja gospodarcza wymusiła cięcia budżetowa. Pojawiły się też niejasności co do finansowania ODS. W listopadzie 1997, po sporach w ramach koalicji, Václav Klaus podał się do dymisji. W styczniu 1998 powstał nowy techniczny gabinet, na czele którego stanął Josef Tošovský.

W przedterminowych wyborach w tym samym roku polityk z powodzeniem ubiegał się o reelekcję. Najwięcej mandatów uzyskali wówczas socjaldemokraci Miloša Zemana, który stanął na czele mniejszościowego rządu – jego wybór umożliwiło porozumienie z ODS. Václav Klaus w jego ramach objął w lipcu 1998 funkcję przewodniczącego Izby Poselskiej, którą pełnił do końca kadencji w lipcu 2002. W wyborach w 2002 po raz trzeci zdobył mandat deputowanego. ODS ponownie przegrała wówczas z socjaldemokratami. Na jej czele stanął Mirek Topolánek, a Václav Klaus został honorowym przewodniczącym partii.

Prezydent Czech

W 2003 kandydował w dokonywanych przez parlament wyborach prezydenckich. W głosowaniach ze stycznia nie uzyskiwał większości. W głosowaniu z 28 lutego otrzymał natomiast 142 głosy, pokonując reprezentującego socjaldemokratów Jana Sokola. Jego wybór na urząd prezydenta umożliwili wówczas dość niespodziewanie parlamentarzyści z Komunistycznej Partii Czech i Moraw. Václav Klaus stanowisko to objął 7 marca 2003. W trzecim głosowaniu podczas drugiej sesji z 15 lutego 2008 został wybrany na drugą kadencję. Otrzymał wówczas 141 głosów, pokonując kandydata Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej Jana Švejnara. 7 marca 2013 zakończył pełnienie drugiej pięcioletniej kadencji.

Na początku marca 2013, kilka dni przed końcem drugiej kadencji, Senat wszczął procedurę impeachmentu poprzez przegłosowanie wniosku o postawienie prezydenta przed Sądem Konstytucyjnym. Za tą decyzją opowiedziało się 38 senatorów, a 30 było przeciw. Wnioskujący zarzucali prezydentowi uchybienia i naruszenia konstytucji, m.in. niezapełnienie wakatu w Sądzie Konstytucyjnym i niepodpisanie unijnego traktatu o funduszu ratunkowym dla strefy euro pomimo ratyfikacji przez parlament i przyjęcia przez rząd. Głównym punktem oskarżenia była natomiast ogłoszona w styczniu 2013 amnestia, która objęła 17 tysięcy skazanych. Opozycja zarzuciła prezydentowi przygotowanie amnestii celem wypuszczenia z więzień skorumpowanych biznesmenów, o związki z którymi go posądzano. W przypadku skazania Klaus straciłby możliwość kandydowania w wyborach i prezydencką emeryturę. Václav Klaus uważał natomiast, że amnestia, która w dużym stopniu objęła osoby podejrzane o przestępstwa gospodarcze, była uzasadniona z uwagi na to, że niepowodzenie w działalności gospodarczej nie jest tożsame ze świadomym oszustwem. Ponadto objęła ona też postępowania, które trwały dłużej niż 8 lat, co zdaniem prezydenta świadczyło o nieudolności wymiaru sprawiedliwości, która ośmieszała państwo. Pod koniec marca wniosek o wszczęcie postępowania został jednak przez Sąd Konstytucyjny niejednogłośną decyzją oddalony z uwag na koniec prezydenckiej kadencji.

Poglądy

Unia Europejska

Václav Klaus jest eurosceptykiem o poglądach konserwatywno-liberalnych. Nie był jednak przeciwnikiem Unii Europejskiej; twierdził, że nie ma alternatywy dla tej organizacji. Jednocześnie wskazał, iż UE powinna powrócić do swych demokratycznych korzeni, a najważniejsze decyzje (jak ratyfikacja traktatu lizbońskiego) powinny być podejmowane zgodnie z wolą większości społeczeństwa wyrażaną w referendach. Sprzeciwiał się procesowi centralizacji władzy w UE i nadmiernej ingerencji w gospodarkę. Jako najważniejsze wartości, którymi powinna kierować się Europa, określił wolność, suwerenność i demokrację. Jest zwolennikiem tzw. Europy ojczyzn. Jest przeciwnikiem przyjęcia euro przez Czechy (gdyż oznaczałaby rezygnację z niezależnej polityki monetarnej).

W lutym 2009 Václav Klaus przemawiał w Parlamencie Europejskim, gdzie wyraził swoje poparcie dla idei Unii Europejskiej. Zadał również pytanie, czy decyzyjność w Brukseli nie stała się zbyt scentralizowana, a ówczesny wygląd integracji określił jako dogmat, który nie podlega możliwościom krytyki i zmiany. Wyraził również pogląd, że instytucjonalny charakter UE nie jest celem samym w sobie, lecz są nimi wolność i dobrobyt obywateli (wyrażony poprzez wolny rynek). Wskazał na odchodzenie od demokratycznych standardów poprzez wybieranie rządzących poprzez biurokrację, a wzmocnienie centralizacji jego zdaniem niosło niebezpieczeństwo dla krajów członkowskich. Część z europosłów na znak protestu opuściła salę obrad.

Zmiana klimatu

Publicznie negował teorię o wpływie człowieka na globalne ocieplenie. Skrytykował też Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu jako w jego ocenie grupę upolitycznionych naukowców z jednostronnymi opiniami i zadaniami. Jest autorem wydanej w 2007 książki Modrá, nikoli zelená planeta, w której przedstawił własne poglądy na zmianę klimatu.

Życie prywatne

Żonaty z Livią Klausovą, ma dwóch synów: Václava i Jana.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Order Lwa Białego I klasy z Łańcuchem – 2003–2013 (ex officio)
• Order Tomáša Garrigue Masaryka I klasy – 2003–2013 (ex officio)
• Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii – Austria, 2009
• Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej – Hiszpania, 2004
• Wielki Krzyż Orderu Witolda Wielkiego – Litwa, 2009
• Order Orła Białego – Polska, 2007
• Medal Puszkina – Rosja, 2007
• Order Podwójnego Białego Krzyża I klasy – Słowacja, 2013
• Order Zasługi Wolnego Kraju Saksonii – Saksonia, 2008
• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Ekonomicznego w Bratysławie – 2004
• Tytuł doktora honoris causa Universitatea Creștină „Dimitrie Cantemir” w Bukareszcie – 2008

Publikacje w języku polskim

• Czym jest europeizm?, Prohibita, Warszawa 2008, ISBN 978-83-61344-01-8.
• Błękitna planeta w zielonych okowach. Co jest zagrożone: klimat czy wolność?, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita, Warszawa 2008, ISBN 978-83-61565-32-1.
• My, Europa i świat, Afera, Wrocław 2014, ISBN 978-83-937711-0-3.

Linki zewnętrzne

• Václav Klaus – strona prywatna. [dostęp 2020-02-09]. (cz.).