Wacław Komar
Wacław Komar, właśc. Mendel Kossoj[1], ps. Kucyk, Morski, Herbut, Nestor, Cygan (ur. 4 maja 1909[2] w Warszawie, zm. 26 stycznia 1972 tamże) – generał brygady ludowego Wojska Polskiego, szef Oddziału II Sztabu Generalnego i wywiadu cywilnego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oraz dowódca Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
 gen. bryg. Wacław Komar | |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 maja 1909 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska |
szef Oddziału II Sztabu Generalnego LWP, dyrektor Departamentu VII MBP, Główny Kwatermistrz LWP, dyrektor generalny MSW PRL |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
              
| |
Życiorys
edytujUrodził się w żydowskiej rodzinie Dawida (Dymitra, 1883–1956)[3] i Fejgi (Felicji, 1884–1965)[4]. W 1924 został członkiem Ha-Szomer Ha-Cair. W 1925 wstąpił do Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Był sekretarzem komitetu dzielnicowego KZMP Mokotów i Praga. Od 1926 należał również do Komunistycznej Partii Polski. W czerwcu 1927 wyjechał do ZSRR. Szkolił się na kursach dywersyjnych Armii Czerwonej, potem skierowany do OGPU/NKWD. Wstąpił do WKP(b). W latach 1930–1931 pracował w moskiewskim Komitecie Wykonawczym Komunistycznej Międzynarodówki Młodzieży, gdzie był sekretarzem Komisji Antywojennej[5]. Następnie wyjechał do Niemiec, gdzie przebywał do 1932[6]. Pracował jako kierownik Wydziału Antywojennego Komitetu Centralnego Komunistycznego Związku Młodzieży Niemiec w Berlinie. W 1933 przyjechał do Polski, gdzie pracował w Komitecie Centralnym KZMP. W latach 1934–1936 pracował Sekretariacie Krajowym KC Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (KPZU).
W 1936 wyjechał do Hiszpanii, gdzie wstąpił do Brygad Międzynarodowych, w których szeregach wziął udział w hiszpańskiej wojnie domowej. Został dowódcą kompanii, a następnie batalionu w Brygadzie im. Jarosława Dąbrowskiego[6]. Później mianowany szefem wywiadu brygady. Walczył m.in. pod Guadalajarą, Saragossą, nad Ebro i w obronie Madrytu. Był trzykrotnie ranny. Wstąpił także do Komunistycznej Partii Hiszpanii[6]. Po zakończeniu wojny domowej wyjechał do Francji. Jesienią 1939 wstąpił do Wojska Polskiego we Francji. Walczył w kampanii francuskiej, w trakcie której dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w niej do kwietnia 1945. Następnie pozostał we Francji, gdzie w czerwcu 1945 objął stanowisko zastępcy szefa tamtejszej Polskiej Misji Wojskowej[7].
W grudniu 1945 powrócił do kraju. Objął stanowisko szefa Oddziału II Sztabu Generalnego. Od czerwca 1947 łączył obowiązki szefa wywiadu wojskowego z funkcją naczelnika Wydziału II Samodzielnego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Od 17 lipca 1947 dodatkowo pełnił funkcję dyrektora Departamentu VII Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego[8]. W 1946 awansowany do stopnia generała brygady[6]. Po II plenum Komitetu Centralnego PZPR, na którym usunięto z KC m.in. Władysława Gomułkę i Mariana Spychalskiego, 5 czerwca 1950 Wacław Komar został odwołany ze stanowiska dyrektora departamentu, a następnie ze stanowiska szefa Oddziału II Sztabu Generalnego WP. W wywiadzie przeprowadzono czystkę, usuwając z niego pracowników bliskich Komarowi, głównie pochodzenia żydowskiego i weteranów walk w Hiszpanii[9]. 6 lipca 1951 został Głównym Kwatermistrzem Wojska Polskiego.
W latach 1945–1948 członek Polskiej Partii Robotniczej. W 1948 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Delegat na I Zjazd PZPR[6].
11 listopada 1952 aresztowany i w śledztwie poddany torturom w celu wymuszenia zeznań obciążających Gomułkę i Spychalskiego. Śledztwo przeciwko niemu zostało umorzone na skutek decyzji podjętej przez Biuro Polityczne 17 grudnia 1954[5]. 23 grudnia 1954 został zwolniony z aresztu Informacji Wojskowej. W latach 1955–1956 był dyrektorem Fabryki „Spefika” na Służewcu[10] i Warszawskich Zakładów Fotochemicznych „Foton” na Woli[11][6]. 24 sierpnia 1956 stanął na czele Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (od 24 sierpnia 1956 do lipca 1959 pełnił obowiązki dowódcy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego[12]). W październiku 1956, w czasie odbywającego się w Warszawie VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR, dowodząc oddziałami KBW, podjął działania zmierzające do przeciwstawienia się jednostkom Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego, przemieszczającym się w kierunku stolicy[13][14].
10 czerwca 1960 został dyrektorem generalnym w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Został odwołany z tego stanowiska 15 lutego 1968 w ramach antyrewizjonistycznych i antysemickich czystek. Został następnie objęty obserwacją Służby Bezpieczeństwa w związku z podejrzeniami o inspirację tzw. wydarzeń marcowych[15].
Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B 2-Tuje-16)[16].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy
- Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (16 lipca 1946)[17]
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal „Za waszą wolność i naszą”
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
- Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
- Złote Odznaczenie im. Janka Krasickiego (1966)[18]
- Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1966)[19]
- Order Lwa Białego (Czechosłowacja)
- Order Słowackiego Powstania Narodowego (Czechosłowacja)
- Krzyż Wolności (Czechosłowacja)
- Dukielski Medal Pamiątkowy (Czechosłowacja)
- Medal „20 rocznicy Walk w Hiszpanii” (Jugosławia)
- Medal Hansa Beimlera (NRD)
- Medal Garibaldiego (Włochy)
Życie prywatne
edytujMieszkał w Warszawie. Był żonaty z Marią Sokołowską (właśc. Riva Cukierman[20], 1917–2014). Miał córkę Krystynę (1936–1990)[21] oraz syna Michała Komara (ur. 1946), pisarza i publicystę.
Przypisy
edytuj- ↑ Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-04-06].
- ↑ Akta administracyjne dot. Wacław Komar, imię ojca: Dymitr, ur. 04-05-1909 r. [online], inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2019-05-08].
- ↑ Grób Dawida Kossoja w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
- ↑ Grób Fejgi Kossoj w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
- ↑ a b Mirosław Szumiło, Roman Zambrowski 1909–1977, Warszawa: IPN, 2014, ISBN 978-83-7629-621-0.
- ↑ a b c d e f Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-04-06].
- ↑ Marian Naszkowski: Paryż-Moskwa. Wspomnienia dyplomaty (1945-1950). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986, s. 32. ISBN 83-06-01293-3.
- ↑ Zbigniew Siemiątkowski „Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL” Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego 2009, ISBN 978-83-7545-124-5, str. 84
- ↑ Zbigniew Siemiątkowski „Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL” Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego 2009, ISBN 978-83-7545-124-5, str. 86
- ↑ Wytwórnia Sprzętu Filmowego Spefika w Warszawie.
- ↑ Była fabryka „J. Franaszek S.A.”.
- ↑ W tym okresie etatowy dowódca KBW, gen. bryg. Włodzimierz Muś przebywał w ZSRR na studiach wojskowych.
- ↑ Wacław Komar: Polski Maléter. [w:] Tygodnik Powszechny [on-line]. 2006. [dostęp 2020-05-01].
- ↑ Zbigniew Marcin Kowalewski. Październikowi generałowie. „Le Monde diplomatique (edycja polska)”. 10(68) 2011, s. 33, Październik 2011. Fundacja Instytut Wydawniczy „Książka i Prasa”. ISSN 1895-4839.
- ↑ Mirosław Szumiło „Roman Zambrowski 1909–1977” IPN 2014, ISBN 978-83-7629-621-0, str. 460 i 461
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-27].
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 14, poz. 33 „w uznaniu bohaterskich zasług ochotników polskich w bojach z niemieckim faszyzmem na polach Hiszpanii w 1936–1939 r. o Polskę Demokratyczną”.
- ↑ Odznaczenia im. J. Krasickiego dla uczestników wojny w Hiszpanii. „Nowiny”, s. 1, Nr 251 z 22 i 23 października 1966.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 30, 31 grudnia 1966, s. 1.
- ↑ Riva Maria Komar Cukierman (Komar) - Rodovid PL [online], rodovid.org [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943−1990, t. II, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010, ISBN 978-83-7611-801-7.
- Jerzy Robert Nowak, Czerwone dynastie: Klan Komarów, t. II, Warszawa: Wydawnictwo MaRoN, 2007, ISBN 978-83-8903-306-2.