Wams
Wams (niem.) – rodzaj krótkiego obcisłego kaftana noszonego przez mężczyzn od połowy XVI do połowy XVII wieku, rozpowszechnionego przede wszystkim w Hiszpanii i Niemczech.
Jako przekształcenie włoskiego sajana był on bardziej dopasowany i z przodu cienko podwatowany, pozbawiony dekoltu i o usztywnionych ramionach, a w talii wcięty, spiczasto wydłużony i zakończony krótką baskiną[1]. Jego nazwę wywodzi się od starofrancuskiego wambais, jak w średniowieczu określano kaftan zakładany pod zbroję[2].
Usztywniony i nieznacznie podwatowany wams był ubiorem obcisłym, na przodzie wydłużonym w szpic, z watowanymi wałkami na ramionach. Wykonywano go z sukna, atłasu lub aksamitu; zdobiono nacinaniem, haftem albo pasmanterią. Na przełomie XVI/XVII w. jego odmianą była kazjaka, odznaczająca się podwójnymi rękawami zróżnicowanej barwy i zdobionymi drobnym perforowaniem[3].
Skrócone wamsy najemnych żołnierzy (landsknechtów) sięgały jedynie do pasa, charakteryzowały się za to licznymi głębokimi rozcięciami i dużą barwnością (z łączeniem niekiedy aż 4 kolorów), powszechnie zwracających uwagę fantazją i dziwactwem. Za ich przykładem elementy te zaczęto stosować w ekscentrycznej modzie dworskiej, wywierały one też pewien wpływ na ubiór pozostałej ludności[4]. W Polsce wamsy w ogóle nie zyskały popularności jako wytwór mody cudzoziemskiej; noszono je tylko w środowisku dworskim za przykładem króla Zygmunta III Wazy[5]. Portret małoletniego królewicza Władysława (1605) świadczy, że na dworach w wamsy strojono także dzieci; czasem moda francuska nakazywała uwypuklanie podkładem przodu tego stroju w tzw. gęsi brzuch[6].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Anna Sieradzka: Tysiąc lat ubiorów w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2003, s. 47; Małgorzata Możdżyńska-Nawotka: O modach i strojach. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2002, s. 38, 276.
- ↑ Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Rytm/Bellona, 2011, s. 1386.
- ↑ Małgorzata Możdżyńska-Nawotka: O modach i strojach, dz. cyt., s. 271.
- ↑ Ewa Szyller: Historia ubiorów. Warszawa: PWSZ, 1967, s. 114.
- ↑ Anna Sieradzka: Tysiąc lat ubiorów w Polsce, dz. cyt., s. 62.
- ↑ Małgorzata Możdżyńska-Nawotka: O modach i strojach, dz. cyt., s. 43.
Bibliografia
edytuj- Słownik wyrazów obcych PWN. Warszawa: PWN, 1991, s. 897. ISBN 83-01-08730-7.
- Małgorzata Możdżyńska-Nawotka: O modach i strojach. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2004. ISBN 83-7023-926-9.