Wielka Biała Flota

Rejs dookoła świata zespołu amerykańskich pancerników na początku XX wieku

Wielka Biała Flota (ang. Great White Fleet) – zespół pancerników floty USA, który na polecenie prezydenta Theodore’a Roosevelta odbył rejs dookoła świata. Podróż trwała od 16 grudnia 1907 r. do 22 lutego 1909 r. W skład flotylli wchodziły cztery dywizjony, złożone z czterech pancerników i znacznej liczby jednostek pomocniczych każdy. Rejs miał być demonstracją rosnącej potęgi militarnej USA i jej zdolności do operowania na oceanach.

USS "Kansas" płynie przed USS "Vermont" w czasie opuszczania przez formację Hampton Roads, Wirginia 16 grudnia 1907.
Karykatura polityczna przedstawiająca powrót Wielkiej Białej Floty do jej macierzystego portu w Hampton Roads w Wirginii po dwuletniej trasie. Karykatury Wuja Sama, George’a Washingtona i Theodore’a Roosevelta, 1909

Podłoże

edytuj

U schyłku swojej prezydentury Roosevelt wysłał szesnaście amerykańskich pancerników wchodzących w skład Floty Atlantyku (wraz z eskortą) w podróż dookoła świata. Na początku rejsu kadłuby ciężkich okrętów były pomalowane prawie w całości na biało. Przez to rejs zyskał nazwę Wielkiej Białej Floty.

Flota przepłynęła ponad 43 000 mil (69 200 km) z rozkazu prezydenta, który chciał zademonstrować swojemu państwu i światu, że marynarka amerykańska jest zdolna do operowania globalnego, szczególnie zaś na Pacyfiku. Było to bardzo ważne w chwili, gdy stosunki amerykańsko-japońskie stawały się coraz bardziej drażliwe. Kiedy japońska flota pokazała siłę, pokonując okręty rosyjskie w czasie wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905), flota amerykańska na Pacyfiku wydawała się relatywnie mała.

Podróż

edytuj

Podróż była także obdarzona czynnikiem ryzyka. Kanał Panamski nie był jeszcze ukończony i flota musiała przepłynąć przez Cieśninę Magellana. Rozmiar operacji nie miał precedensu w historii floty amerykańskiej. Okręty płynęły według kompasu do kolejnych punktów podróży i poruszały się zgodnie z zaplanowanym i przemyślanym rozkładem. By podróż doszła do skutku, trzeba było zaangażować praktycznie całe zdolności floty amerykańskiej. Wcześniej doszło do podobnego rejsu floty rosyjskiej, ale była ona w gorszej sytuacji ze względu na podpisany układ brytyjsko-japoński z 1902, który powodował, że nabieranie węgla musiało być przeprowadzane na morzu lub sekretnie w ukrytych portach w drodze z Morza Bałtyckiego na Pacyfik. Działo się to w czasie wojny rosyjsko-japońskiej, trzy lata przed rejsem amerykańskim. Amerykańskie wysiłki dyplomatyczne zaowocowały tym, że okręty północnoamerykańskie mogły nabierać zapasy w portach i korzystać z węglowców brytyjskich.

Flota rozemocjonowała cały świat. W każdym kolejnym porcie mieszkańcy tysiącami wychodzili oglądać i witać formację. Na Sycylii marynarze pomagali w akcjach ratowniczych po poważnym trzęsieniu ziemi w Mesynie.

Gdy flota dotarła do Jokohamy, Japończycy wylegli na plaże dziesiątkami tysięcy. Pokazano w ten sposób, że konflikt pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Japonią nie jest zbyt znaczący. Tysiące japońskich uczniów powiewało amerykańskimi flagami, witając amerykańskich oficjeli, gdy ci wyszli na brzeg.

 
Prezydent Theodore Roosevelt (na wieży dział kal. 305 mm po prawej) przemawia do oficerów i członków załogi USS „Connecticut” (BB-18) w Hampton Roads 22 lutego 1909

W lutym 1909 Roosevelt czekał w Hampton Roads na tryumfalny powrót floty, podkreślając, że uznaje on powrót okrętów za ostatni akt prezydentury. Do oficerów i marynarzy powiedział inne narody mogą zrobić to co wy zrobiliście, ale zrobią to po was (ang. Other nations may do what you have done, but they'll have to follow you).

Skład floty

edytuj

Czternastomiesięczna podróż była wielkim testem dla amerykańskiej floty. Formacja była obsadzona przez 14 tys. marynarzy. Przebyli oni około 43 tys. mil i odwiedzili dwanaście portów na sześciu kontynentach. Flota była wizualnie imponująca dla cywilów, ale technicznie przestarzała. W tym czasie w służbie znajdowało się już kilka drednotów, a pierwszy amerykański okręt zbudowany według założeń podobnych do tych, które przyświecały budowie HMS „Dreadnought”, „South Carolina” był już zwodowany i znajdował się w fazie wyposażania. Dwa najstarsze okręty we flocie USS „Kearsarge” i USS „Kentucky” były nieprzystające do ówczesnego pola walki. Dwa inne USS „Maine” i USS „Alabama” zostały w San Francisco, ponieważ miały problemy mechaniczne. Po naprawach te dwa pancerniki popłynęły w dalszy rejs dookoła świata uproszczoną trasą. Przez Honolulu, Guam, Manilę, Singapur, Kolombo, Suez, Neapol, Gibraltar i Azory dotarły do Stanów Zjednoczonych 20 października 1908, na długo przed przybyciem Floty, która częściej zawijała do portów i miała bardziej skomplikowaną trasę.

W pierwszej części podróży pancernikom towarzyszyła Flotylla Torpedowa (ang. Torpedo Flotilla) składająca się z sześciu wczesnych niszczycieli i kilku jednostek pomocniczych. Niszczyciele i ich tendry płynęły od Hampton Roads do San Francisco tym samym kursem co pancerniki, jednak nie bezpośrednio w jednolitej formacji z tymi ciężkimi okrętami. Dwa pancerniki wydzielone z Floty w San Francisco na skutek problemów technicznych zastąpiono dwoma innymi okrętami.

Dowódcy

edytuj

Gdy okręty opuszczały Hampton Roads, na ich pokładach było czterech starszych oficerów, którzy służyli w czasie wojny secesyjnej. W 1908 wiek emerytalny wynosił 62 lata. Dla Floty oznaczało to, że admirał Robley D. Evans, kontradmirał Thomas i kontradmirał Emory będą musieli przejść do rezerwy przed końcem rejsu. Admirał Sperry rozpoczął swoje szkolenie marynarskie w 1862 i ukończył Akademię Marynarki w 1866. Admirał „Fighting Bob” Evans był czterokrotnie ranny 15 stycznia 1865.

Zmiany w formacji i dalszy rejs

edytuj
 
Flota zawija do Los Angeles w 1908
 
Australijska kartka pocztowa z 1908

Obierając USS „Connecticut” (BB-18) jako jednostkę flagową, formacja pod dowództwem kontradmirała Robleya D. Evansa wypłynęła z Hampton Roads 16 grudnia 1907. Udała się przez Trynidad (Brytyjskie Indie Zachodnie), Rio de Janeiro (Brazylia), Punta Arenas (Chile), Callao (Peru), Zatokę Magdaleny, Meksyk do San Francisco. Do tego ostatniego portu okręty dotarły 6 maja 1908.

Po dotarciu floty na zachodnie wybrzeże USA USS „Glacier” został wydzielony i stał się później okrętem zaopatrzeniowym Floty Pacyfiku. W tym czasie USS „Nebraska” dowodzona przez komandora Reginalda F. Nicholsona i USS „Wisconsin” dowodzony przez komandora Franka E. Beatty’ego zostały zastąpione przez USS „Maine" i USS „Alabama”. W San Francisco USS „Minnesota” został przesunięty na czoło pierwszej eskadry pierwszego dywizjonu, a USS „Louisiana” zajęła miejsce okrętu flagowego drugiej eskadry.

W San Francisco kontradmirał Charles S. Sperry oficjalnie przejął dowództwo nad formacją z powodu złego stanu zdrowia admirała Evansa. W San Francisco najnowsze i najlepsze okręty zostały przesunięte do pierwszego dywizjonu. 7 lipca 1908 Flota Atlantyku opuściła port i udała się do Honolulu, a później do Auckland w Nowej Zelandii, Sydney i Melbourne w Australii. Następnie okręty odwiedziły Manilę na Filipinach, Jokohamę w Japonii, Kolombo na Cejlonie. 3 stycznia 1909 jednostki dotarły do Suezu w Egipcie.

Wtedy dotarła do floty wiadomość o trzęsieniu ziemi na Sycylii. W geście przyjaźni zaoferowano poszkodowanym Włochom pomoc. „Connecticut”, „Illinois”, „Culgoa” i „Yankton” udały się do Mesyny. Załoga pancernika „Illinois” wydobyła z ruin ciało amerykańskiego konsula i jego żony.

USS „Scorpion”, okręt bazowy (ang. station ship) z Konstantynopola i USS „Celtic”, statek-chłodnia wyposażony w Nowym Jorku pośpieszyły do Mesyny, by zastąpić „Connecticut” i „Illinois”, dzięki czemu mogły one udać się w dalszą drogę.

9 stycznia 1909, po opuszczeniu Mesyny, flota zatrzymała się w Neapolu. Później odwiedziła Gibraltar i 22 lutego 1909, w dzień urodzin Waszyngtona, dotarła do Hampton Roads. Tam prezydent Roosevelt dokonał ponownego przeglądu floty, gdy ta wchodziła na redę.

Pierwsza część

edytuj

Z Hampton Roads do San Francisco, 14556 mil

Port Przybycie Opuszczenie Odległość do następnego portu
Hampton Roads, Wirginia   16.12.1907 1803 mil
Port-of-Spain, Trynidad 23.12.1907 29.12.1907 3399 mil
Rio de Janeiro, Brazylia 12.01.1908 21.01.1908 2374 mil
Punta Arenas, Chile 01.02.1908 07.02.1908 2838 mil
Callao, Peru 20.02.1908 29.02.1908 3010 mil
Zatoka Magdaleny, Meksyk 12.03.1908 11.04.1908 1132 mil
San Francisco, Kalifornia 06.05.1908    

Okręty

edytuj
 
USS „Connecticut” (BB-18) prowadzi Wielką Białą Flotę w 1907

Flota, pierwsza eskadra i pierwszy dywizjon były dowodzone przez kontradmirała Robleya D. Evansa.

Pierwszy dywizjon składał się z:

Drugi dywizjon był dowodzony przez kontradmirała Williama H. Emory’ego.

Druga eskadra i trzeci dywizjon były dowodzone przez kontradmirała Charlesa M. Thomasa. Trzeci dywizjon składał się z:

Czwarty dywizjon był dowodzony przez kontradmirała Charlesa S. Sperry’ego.

Okręty pomocnicze:

Flotylla torpedowa:

Druga część

edytuj

z San Francisco do Zatoki Puget i z powrotem

Flota, pierwsza eskadra i pierwszy dywizjon były dowodzone przez kontradmirała Charlesa S. Sperry’ego. Pierwszy dywizjon składał się z:

Drugi dywizjon był dowodzony przez kontradmirała Richarda Wainwrighta:

Druga eskadra i trzeci dywizjon były dowodzone przez kontradmirała Williama H. Emory’ego. Trzeci dywizjon składał się z:

Czwarty dywizjon był dowodzony przez kontradmirała Seatona Schroedera:

Okręty pomocnicze:

Trzecia część

edytuj

z San Francisco do Manili, 16336 mil

Port Przybycie Opuszczenie Odległość do następnego portu
San Francisco, Kalifornia   07.07.1908 2126 mil
Honolulu, Hawaje 16.07.1908 22.07.1908 3870 mil
Auckland, Nowa Zelandia 09.08.1908 15.08.1908 1307 mil
Sydney, Australia 20.08.1908 28.08.1908   601 mil
Melbourne, Australia 29.08.1908 05.09.1908 1368 mil
Albany, Australia 11.09.1908 18.09.1908 3458 mil
Manila, Filipiny 02.10.1908 09.10.1908 1795 mil
Jokohama, Japonia 18.10.1908 25.10.1908 1811 mil
Xiamen, Chiny
(druga eskadra)
29.10.1908 05.11.1908  
Manila, Filipiny
(pierwsza eskadra)
31.10.1908    
Manila, Filipiny
(druga eskadra)
07.11.1908    

Okręty

edytuj

Flota, pierwsza eskadra i pierwszy dywizjon były dowodzone przez kontradmirała Charlesa S. Sperry`ego. Pierwszy dywizjon składał się z:

Drugi dywizjon składał się z:

Druga eskadra i trzeci dywizjon były dowodzone przez kontradmirała Williama H. Emory'ego.

Czwarty dywizjon był dowodzony przez kontradmirała Seatona Schroedera.

Okręty pomocnicze:

Ostatnia część

edytuj

z Manili do Hampton Roads, 12455 mil

Port Przybycie Opuszczenie Odległość do następnego portu
Manila, Filipiny   01.12.1908 2985 mil
Kolombo, Cejlon 13.12.1908 20.12.1908 3448 mil
Suez, Egipt 03.01.1909 04.01.1909 –
06.01.1909
2443 mil
Gibraltar 31.01.1909 –
01.02.1909
06.02.1909 3579 mil
Hampton Roads, Wirginia 22.02.1909    

Bibliografia

edytuj
  • Corbett, Julian, Sir. Maritime Operations in the Russo-Japanese War 1904-1905. (1994). Originally classified Secret/Confidential until the 1950's; published in two volumnes. ISBN 1-55750-129-7
  • Pleshakov, Constantine. The Tsar's Last Armada: The Epic Voyage to the Battle of Tsushima. (2002). ISBN 0-465-05792-6
  • Semenov, Vladimir, Capt. The Battle of Tsushima. (1912). E.P. Dutton & Co.
  • Pastusiak L., Prezydenci, t. 2, Warszawa 1987, s. 297.
  • Tindal George Brown; Shi David, Historia Stanów Zjednoczonych, Poznań 2002, s. 895.

Linki zewnętrzne

edytuj
  NODES