Wuj Sam
Wuj Sam (ang. Uncle Sam) – narodowa personifikacja Stanów Zjednoczonych, której początki sięgają wojny brytyjsko-amerykańskiej w 1812 roku[1].
Wygląd
edytujWuj Sam przedstawiony jest najczęściej jako srogi, starszy mężczyzna z siwymi włosami i bródką. Zwykle ma na sobie ubranie, które zawiera elementy i barwy znajdujące się na fladze Stanów Zjednoczonych – na przykład cylinder w czerwone i białe paski z białą gwiazdą na niebieskiej obwódce, a także czerwono-białe spodnie. Wizerunek Wuja Sama w obecnej formie utrwalił się po wojnie secesyjnej[2]. Stworzony jako karykatura prezydenta Abrahama Lincolna i zamieszczony w czasopiśmie Punch zyskał popularność, będąc następnie wykorzystywanym w wielu reklamach[3].
Historia
edytuj
W roku 1812 duża ilość prowiantu dla armii została zakupiona w Troy, w stanie Nowy Jork przez rządowego dostawcę, Elberta Andersona. Prowiant był kontrolowany przez dwóch braci, Ebenezera i Samuela Wilsonów. Ten ostatni znany był wśród pracowników jako Uncle Sam. Beczki z solonym mięsem Samuel Wilson oznaczał inicjałami U.S., czyli skrótem od United States. W późniejszym okresie tymi inicjałami oznaczano i inne przedmioty należące do rządu federalnego. Skrót U.S. podlegał dwojakiej interpretacji. Utożsamiano go z nazwą państwa, bądź z postacią Wuja Sama (Uncle Sam). Obrazek z Wujem Samem pojawił się po raz pierwszy w lokalnej prasie wydawanej w Troy. Symbol graficzny przedstawiający Wuja Sama znajdował swoje miejsce w prasie amerykańskiej w latach 30 XIX wieku[2].
W literaturze po raz pierwszy wspomniano Wuja Sama w alegorycznej książce The Adventures of Uncle Sam: in Search After His Lost Honor, napisanej przez Fredericka Augustusa Fidfaddy'ego, pochodzącej z 1816 roku[4].
Pierwowzorem Wuja Sama był Brat Jonathan (Brother Jonathan), pojawiający się w czasopiśmie Punch. Używany był jednak rzadko i zapomniano o nim po pojawieniu się Wuja Sama[5]. Żeńska personifikacja, Columbia była rzadko spotykana od lat 20. XX wieku Wuj Sam stał się popularnym elementem karykatur, dużo bardziej niż John Bull, będący uosobieniem Wielkiej Brytanii. John Bull, wraz z Wujem Samem „przygotowywali się do walki” w setkach politycznych karykatur przez lata.
Plakat rekrutacyjny
edytujNajsławniejsze przedstawienie Wuja Sama pochodzi z czasów I wojny światowej i przedstawia surowego mężczyznę wskazującego na obserwatora i oznajmiającego: I want you (Chcę ciebie). James Montgomery Flagg opracował ten plakat w 1917 roku, tuż przed przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do wojny. Takie przedstawienie Wuja Sama nawiązywało do obrazka, jaki Flagg umieścił na okładce magazynu Leslie's Weekly z 6 lipca 1916 roku[6]. Plakat wzorowany był na starszym o 3 lata brytyjskim plakacie Lord Kitchener Wants You z podobizną Horatio Kitchenera. Plakat był używany w czasie zarówno I, jak i II wojny światowej, by zachęcać obywateli USA do wstępowania do armii. Autor plakatu, Flagg użył na nim zmodyfikowanej wersji własnej twarzy, a także odtworzył pozę, jaką przedstawiał weteran Walter Botts[7]. Twarz Wuja Sama zawiera również podobieństwa do twarzy Samuela Wilsona[8]. Ponad cztery miliony kopii tego plakatu zostało wydrukowanych pomiędzy 1917 a 1918 rokiem.
Pomniki
edytujW Stanach Zjednoczonych istnieją dwa pomniki ku czci Wuja Sama, będące zarazem wybudowane ku pamięci Samuela Wilsona. Jeden z nich ustawiony jest w pobliżu Riverfront Park w Troy, gdzie Wilson mieszkał. Drugi znajduje się w Arlington, gdzie się urodził.
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Najwcześniejsza wzmianka występuje w piosence Yankee Doodle: Old Uncle Sam come there to change Some pancakes and some onions, For 'lasses cakes, to carry home To give his wife and young ones.
- ↑ a b Jolanta Daszyńska: Narodziny tradycji.... s. 95.
- ↑ Jolanta Daszyńska: Narodziny tradycji.... s. 95-96.
- ↑ Frederick Augustus Fidfaddy: The Adventures of Uncle Sam in search after his lost honor. Middletown. s. 142.
- ↑ Wilbur Zelinsky: Nation into state.... s. 24.
- ↑ Who Created Uncle Sam? [online], livescience.com, 22 stycznia 2013 [dostęp 2022-08-04] (ang.).
- ↑ Bob Fenster: They did Whaaaaat!?. s. 42.
- ↑ The Most Famous Poster. American Treasures of the Library of Congress. [dostęp 2022-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Daszyńska Jolanta: Narodziny tradycji. Symbole amerykańskiej demokracji, Łódź 2010. ISBN 978-83-7525-389-4
- Fenster Bob: They Did Whaaaaat!?, Andrews McMeel Publishing, 2003. ISBN 0-7407-3793-7
- Zelinsky Wilbur: Nation into state: the shifting symbolic foundations of American nationalism, University of North Carolina Press 1998. ISBN 978-0-8078-1805-3
Linki zewnętrzne
edytuj- "Najsławniejszy plakat," Biblioteka Kongresu USA
- Historyczne ilustracje Wuja Sama
- James Montgomery Flagg – 1917 "I Want You" Plakat i inne prace. members.rogers.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-10-28)]. (Internet Archive 28 października 2004)
- Jakie były początki Wuja Sama? – strona w języku angielskim
- Ilustracje z Wujem Samem promującym pokój – strona w języku angielskim