Zawisakowate

Zawisakowate, zawisaki, sfinksy (Sphingidae) – rodzina motyli. Na świecie żyje około 1200 gatunków, w Europie 33, a w Polsce zanotowano 20 gatunków. Rozprzestrzenione głównie w tropikach.

Zawisakowate

Sphingidae
Latreille, 1802
Zawisak borowiec (Sphinx pinastri)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	motyle
Rodzina	zawisakowate

Agrius convolvuli, Bułgaria

Zawisakowate w przeważającej większości są motylami nocnymi, tylko nieliczne gatunki latają w ciągu dnia. Rodzina ta charakteryzuje się masywną budową ciała o doskonałych warunkach aerodynamicznych. Należą do najszybciej latających motyli i w ogóle owadów. Nawet na długich dystansach mogą osiągać prędkość do 50 km/h, a nawet 65 km/h, wykorzystując maksymalnie siłę nośną wiatrów, natomiast w porze bezwietrznej ich przemieszczanie się ma ograniczony charakter.

Pokarm pobierają podobnie jak kolibry, zawisając w powietrzu dzięki szybkim trzepoczącym ruchom skrzydeł, stąd ich nazwa.

Gąsienice żerują na liściach drzew, krzewów i roślin zielnych. Przepoczwarczają się w ziemi lub na jej powierzchni w oprzędach z połączonych liści i resztek roślin. Zimuje poczwarka, najczęściej występuje jedno pokolenie w ciągu roku.

Wśród zawisaków zawisak borowiec (Sphinx pinastri) jest szkodnikiem lasów zjadającym igły sosny. Przy masowym pojawie może powodować gołożery.

Zawisakiem chronionym w Polsce jest postojak wiesiołkowiec (Proserpinus proserpina).

W Polsce pospolitym gatunkiem jest nastrosz lipowiec (Mimas tiliae). Do rodziny zawisaków należy jeden z największych polskich, a zarazem europejskich motyli zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos).

Zobacz też

• zawisakowate Polski

Bibliografia

• Darwin, Charles (1862): On the Various Contrivances by Which British and Foreign Orchids are Fertilised by Insects, and on the Good Effects of Intercrossing John Murray, London. HTML fulltext
• Grimaldi, David & Engel, Michael S. (2005): Evolution of the Insects. Cambridge University Press. ISBN 0-521-82149-5
• Pittaway, A.R. (1993): The hawkmoths of the western Palaearctic. Harley Books & Natural History Museum, London. ISBN 0-946589-21-6
• Rothschild, Walter & Jordan, Karl (1903): A revision of the lepidopterous family Sphingidae. Novitates Zoologicae 9(Supplement): 1–972.
• Scoble, Malcolm J. (1995): The Lepidoptera: Form, Function and Diversity (2nd edition). Oxford University Press & Natural History Museum London. ISBN 0-19-854952-0
• Wallace, Alfred Russel (1867): Creation by law. Quarterly Journal of Science 4: 470–488. HTML fulltext
• Wink, M. & Theile, Vera (2002): Alkaloid tolerance in Manduca sexta and phylogenetically related sphingids (Lepidoptera: Sphingidae). Chemoecology 12: 29–46. PDF fulltext
• Pinhey, E (1962): Hawk Moths of Central and Southern Africa. Longmans Southern Africa, Cape Town.

Linki zewnętrzne

• Motyle Europy
• Polskie zawisaki – baza obserwacji (mapy, wykresy, tabele)