Zrównoważone miasto

Zrównoważone miasto – termin odwołujący się bezpośrednio do raportu „Nasza Wspólna Przyszłość” przygotowanego przez Światową Komisję ds. Środowiska i Rozwoju (tzw. Raport Brundtland) i parafrazujący definicję zrównoważonego rozwoju zakładając, iż potrzeby mieszkańców miasta zrównoważonego muszą być zaspokajane bez umniejszania szans przyszłych mieszkańców na ich zaspokojenie.

Zgodnie z wypracowanymi przez ONZ oraz Unię Europejską standardami, miasta powinny być projektowane w sposób ograniczający do minimum ich negatywne oddziaływanie na środowisko, z szacunkiem dla lokalnej społeczności, dziedzictwa kulturowego, ale także przy uwzględnieniu rachunku ekonomicznego.

Problemy demograficzne

Współczesny świat rozwija się przede wszystkim w dużych miastach, a urbanizacja jest uznawana za jeden z najważniejszych trendów makroekonomicznych XXI wieku. W 2010 roku po raz pierwszy w historii ponad 50% światowej populacji stanowili mieszkańcy miast, w 2050 roku już 7 na 10 osób będzie mieszkało w miastach. Miasta zwłaszcza te największe odgrywają kluczową rolę w rozwoju gospodarczym i społecznym państw oraz regionów przyczyniają się niestety także do dewastacji środowiska naturalnego, pogorszenia zdrowia i jakości życia ich mieszkańców. Miasta odpowiadają za 70% emisji gazów cieplarnianych. Ze względu na wykorzystywane modele transportu oraz sposoby budowania wzmacniają gospodarkę opartą na paliwach kopalnych uznawaną za skrajnie niezrównoważoną.

Międzynarodowa polityka wobec siedzib ludzkich

Zniwelowanie niekorzystnych zjawisk związanych z ekspansją ośrodków miejskich jest jednym z priorytetów globalnego rozwoju, zapisanych w szeregu międzynarodowych dokumentów, m.in. w Agendzie 21, przyjętej na Pierwszym Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro (1992), Agendzie Terytorialnej Unii Europejskiej(tzw. Karcie Lipskiej), stworzonej podczas nieformalnego spotkania ministrów państw członkowskich UE ds. Spójności Terytorialnej i Rozwoju Miast (2007), Traktacie Lizbońskim (2007), a także odnowionej strategii zrównoważonego rozwoju UE (2006).

Nie istnieje jedna metodologia określająca zrównoważone miasto, w literaturze pojawia się jednak szereg wytycznych, które powinny zostać spełnione, aby miasto miało charakter zrównoważony. Zgodnie z Agendą 21 zrównoważony rozwój osad ludzkich powinien zapewnić wszystkim ludziom na świecie należyte schronienie oraz ograniczyć modele rozwoju szkodzące ekosystemowi. Władze powinny zadbać o rozsądną, gospodarkę wodą poprzez m.in. ochronę zasobów wodnych przed ich wyczerpaniem, skażeniem i degradacją, oraz poprawę stanu kanalizacji. Ważnym elementem jest także efektywność energetyczna i promocja rozwoju technologii energooszczędnych umożliwiających odzysk energii, w tym rozwój energii słonecznej, wodnej, wiatrowej i energii z biomasy. Państwa powinny promować właściwe ze względu na środowisko systemy transportu miejskiego w tym efektywny transport publiczny oraz “niezmotoryzowany tryb życia” [np. poruszanie się pieszo lub rowerem]. Powinny także ograniczyć negatywny wpływ na środowisko przedsięwzięć budowlanych przez promowanie lokalnych materiałów, efektywnych metod pracy, nieformalnych metod samopomocy, energooszczędnego projektowania oraz poprzez wspieranie odzysku materiałów budowlanych i ograniczenie materiałów niszczących środowisko naturalne, a także poprzez ochronę stref wrażliwych ekologicznie.

Zgodnie z przyjętymi przez międzynarodową społeczność aktami zarządzać miastami należy tak, aby utrzymać ich wydajność, w sposób zrównoważony gospodarować zasobami oraz poprawić warunki życia mieszkańców. Gospodarka miejska powinna poszukiwać sposobów na redukcję ubóstwa, “rozwój właściwego ze względu na środowisko rynku pracy” oraz poprawiać infrastrukturę w dzielnicach biedy – deklarują twórcy Agendy 21. W celu odciążenia wielkich aglomeracji, państwa powinny zwrócić więcej uwagi na rozwój miast średniej wielkości. Planowanie rozwoju miast powinno odbywać się z większym udziałem grup społeczności lokalnych i we współpracy między miastami.

Kongres Nowej Urbanistyki

Międzynarodowi specjaliści z Kongresu Nowej Urbanistyki (CNU) wypracowali zasady projektowania przestrzeni miejskich, które ich zdaniem pozwalają stworzyć zrównoważone siedziby ludzkie poprzez:

– inkluzyjny proces projektowania przestrzeni miejskiej angażujący lokalną społeczność,

– poprawę ładu przestrzennego istniejących ośrodków w tym rewitalizację centrów miejskich,

– wprowadzenie różnorodnych funkcji w tym lokalnych sklepów, usług i terenów zielonych do projektowanych dzielnic, w konsekwencji przekształcenie rozproszonej zabudowy podmiejskiej w zintegrowane wspólnoty sąsiedzkie, w których dominuje ruch pieszy i rowerowy, a mieszkańcy mogą zaspokoić większość swoich potrzeb życiowych bez wykorzystania samochodu.

W latach 90 XX w. Amerykański Departament Budownictwa i Urbanistyki zainicjował multimiliardowy program rozwoju budownictwa komunalnego bazując na pryncypiach Nowej Urbanistyki.

Przykłady miast o charakterze zrównoważonym

Na świecie powstaje szereg ośrodków, zaprojektowanych lub przebudowanych zgodnie z postulowanymi wytycznymi zrównoważonego rozwoju siedzib ludzkich. Znane przykłady wcielenia w życie tej koncepcji w mieście to m.in. dzielnica Sztokholmu Hammarby Sjostad, Kirchsteigfeld w Poczdamie, Vauban w Niemczech, czy brazylijska Kurytyba. W Stanach Zjednoczonych powstało ponad 600 projektów wykorzystujących założenia Nowej Urbanistyki z ikoną położonym na Florydzie Seaside (autorstwa Duany Plater-Zyberk). W Wielkiej Brytanii z ideą zrównoważonego miasta mierzy się Karol III inwestując w budowę Poundbury położonej w granicach Dorchester nowej dzielnicy, zaprojektowanej przez Leona Kriera. Ośrodki te od lat utrzymują się na najwyższych pozycjach rankingów, opisujących zadowolenie mieszkańców, a kilka z nich także na listach najdroższych lokalizacji w obrębie pobliskich obszarów metropolitalnych. W Polsce pierwsza zrównoważona dzielnica Siewierz-Jeziorna powstanie w średniowiecznym mieście Siewierz nad Zalewem Przeczycko-Siewierskim na granicy Metropolii Śląskiej.

Zobacz też

• Komisja Brundtland
• Agenda 21
• Karta Lipska
• Hammarby Sjöstad
• Kurytyba

Linki zewnętrzne

• Congress for the New Urbanism
• U.S. Department of Housing and Urban Development (HUD). portal.hud.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-01)].