styczeń
styczeń (język polski)
edytuj- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (1.1) pierwszy miesiąc w roku (wg kalendarza gregoriańskiego i juliańskiego); zob. też styczeń w Wikipedii
- (1.2) st.pol. luty[1]
- odmiana:
- (1.1)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik styczeń stycznie dopełniacz stycznia styczniów / styczni[2] celownik styczniowi styczniom biernik styczeń stycznie narzędnik styczniem styczniami miejscownik styczniu styczniach wołacz styczniu stycznie
- składnia:
- antonimy:
- hiperonimy:
- (1.1) miesiąc
- hiponimy:
- holonimy:
- (1.1) rok
- meronimy:
- (1.1) tydzień
- wyrazy pokrewne:
- przym. styczniowy
- związki frazeologiczne:
- zob. też: przysłowia o miesiącach
- etymologia:
- styczeń (lub tyczeń) pochodzi poprzez skojarzenie z tykami (był to czas pozyskiwania drewna użytkowego) od sieczeń, zaś sieczeń od prasłowa *sěčьńь (prawdopodobnie zimowy okres; w XV w. sieczeń także mógł oznaczać luty)[3]; konkurencyjne etymologie wskazują na związek z czasownikiem stykać się[4] (styczeń jako miejsce styku starego i nowego roku) lub czasownikiem stygnąć (i czasem, w którym wszystko stygnie)[4]; inne, dawne nazwy pierwszego miesiąca w roku to: [5] ledzień, prosiniec, tyczeń, luty, [4] januar, godnik
- uwagi:
- W polszczyźnie w tym znaczeniu od XV w.[3]
- Niepoprawne jest wyrażenie w miesiącu styczniu; poprawnie: w styczniu[6].
- Gdy podajemy datę, używamy wyrazu styczeń w dopełniaczu, a nie w mianowniku, np. pierwszy stycznia, nie pierwszy styczeń[7].
- zob. też styczeń w Wikicytatach
- zobacz też: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
- tłumaczenia:
- (1.2) zobacz listę tłumaczeń w haśle: luty
- abazyński: (1.1) гъынчыльа (ġynčyl'a), январь (janvar')
- abchaski: (1.1) ажьырныҳәа (až'yrnyḥwa), ианвар (ianvar)
- adygejski: (1.1) щылэ маз, январь (janvar')
- afar: (1.1) Qunxa Garablu, Qunxa-garablu, Qunxa-Garablu, daw. ‘Unɖá Garáblu
- afrykanerski: (1.1) Januarie, daw. Jannewári
- ajmara: (1.1) chichu
- albański: (1.1) janar m
- alzacki: (1.1) Janner m
- angielski: (1.1) January
- arabski: (1.1) يناير (yanáyir), كانون الثاني
- aragoński: (1.1) chinero
- aranés: (1.1) gèr
- arumuński: (1.1) Yinar
- asturyjski: (1.1) xineru
- azerski: (1.1) yanvar
- baskijski: (1.1) urtarril
- białoruski: (1.1) студзень
- bislama: (1.1) Januware
- bośniacki: (1.1) januar
- bretoński: (1.1) Genver, miz Genver
- brithenig: (1.1) Ianeir m
- bułgarski: (1.1) януари m
- chiński standardowy: (1.1) 一月 (yīyuè)
- chorwacki: (1.1) siječanj m
- czeski: (1.1) leden m
- czuwaski: (1.1) кӑрлач
- dolnołużycki: (1.1) wezymski m, januar m
- dolnoniemiecki: (1.1) Januar, Sneemaand
- duński: (1.1) januar w, glugmåned w
- emilijski: (1.1) dialekt ferrarski źnàr
- esperanto: (1.1) januaro, Januaro
- estoński: (1.1) jaanuar
- estremadurski: (1.1) Jeneru
- farerski: (1.1) januar
- fidżyjski: (1.1) Janueri
- fiński: (1.1) tammikuu
- francuski: (1.1) janvier m
- franko-prowansalski: (1.1) janviér
- friulski: (1.1) zenâr
- fryzyjski: (1.1) jannewaris, foarmoanne
- fryzyjski saterlandzki: (1.1) Januoar
- galicyjski: (1.1) xaneiro
- gocki: (1.1) 𐌾𐌰𐌽𐌿𐌰𐍂𐌴𐌹𐍃 (januareis), 𐍃𐌿𐌻𐌰𐌼𐌴𐌽𐍉𐌸𐍃 (sulamenoþs)
- górnołużycki: (1.1) januar m, wulki róžk m
- grenlandzki: (1.1) januaari
- gruziński: (1.1) იანვარი (ianvari)
- guarani: (1.1) Jasyteĩ
- gudźarati: (1.1) જાન્યુઆરી ż (jānyuārī)
- haitański: (1.1) janvye
- hawajski: (1.1) Ianuali
- hebrajski: (1.1) ינואר m (januar)
- hindi: (1.1) जनवरी (janvarī)
- hiszpański: (1.1) enero m
- hupa: (1.1) ła’-na:ng’a’
- ido: (1.1) januaro
- ilokano: (1.1) Enero
- indonezyjski: (1.1) januari
- interlingua: (1.1) januario
- irlandzki: (1.1) Eanáir
- islandzki: (1.1) janúar
- jakucki: (1.1) тохсунньу
- japoński: (1.1) 1月 / 一月 (いちがつ, ichigatsu)
- jèrriais: (1.1) janvyi
- jidysz: (1.1) יאַנואַר m (januar)
- kabylski: (1.1) yennayer
- karpatorusiński: (1.1) януар m
- kaszubski: (1.1) stëcznik m
- kataloński: (1.1) gener m
- keczua: (1.1) Qhulla puquy killa, Iniru, iniru
- koreański: (1.1) 일월 (irwŏl)
- kornijski: (1.1) Mys Genver, Genver
- korsykański: (1.1) ghjennaghju
- kreolski Mauritiusa: (1.1) zanvye
- kreolski Saint Lucia: (1.1) janvyé
- kreolski seszelski: (1.1) zanvye
- kurmandżi: (1.1) rêbendan
- ladino: (1.1) אינירו (enero)
- ladyński: (1.1) dialekt Gardeny jené, dialekt Val de Badia jenà, dialekt Valle di Fassa jené
- liguryjski: (1.1) zenná, dialekt genuański zennâ
- limburski: (1.1) jannewarie
- Lingua Franca Nova: (1.1) janero
- litewski: (1.1) sausis
- lombardzki: (1.1) genar m
- luksemburski: (1.1) Januar, Haartmount
- łaciński: (1.1) mensis Ianuarius, pot. Ianuarius
- łotewski: (1.1) janvāris m
- macedoński: (1.1) јануари, коложег
- maltański: (1.1) Jannar
- mandżurski: (1.1) (aniya biya)
- manx: (1.1) Jerrey Geuree
- maoryski: (1.1) hänuere, Hānuere, Kohi-tātea
- nahuatl: (1.1) tlacēnti
- ndyuka: (1.1) fosi mun, aluku wan mun fu baka yali
- neapolitański: (1.1) jennaro m, iennaro m, gennàio m
- neo: (1.1) janar
- niderlandzki: (1.1) januari m, lauwmaand
- niemiecki: (1.1) Januar m, Hartung, w Austrii Jänner m
- normandzki: (1.1) jaunvyi
- norweski (bokmål): (1.1) januar m
- norweski (nynorsk): (1.1) januar m
- novial: (1.1) januare
- nowogrecki: (1.1) Ιανουάριος m
- ormiański: (1.1) հունվար
- osetyjski: (1.1) январь
- papiamento: (1.1) yanuari
- pensylwański: (1.1) Yenner
- perski: (1.1) ژانویه (djânwie)
- piemoncki: (1.1) gené
- pikardyjski: (1.1) janvié
- plautdietsch: (1.1) Jaunwoa
- poitevin-saintongeais: (1.1) jhanvràe
- polski język migowy: (w zapisie SignWriting)
- południowoałtajski: (1.1) январь (janvar')
- portugalski: (1.1) janeiro
- północnofryzyjski: (1.1) Janewoore
- prowansalski: (1.1) genièr
- romániço: (1.1) Januario
- romansz: (1.1) schaner
- rosyjski: (1.1) январь m
- rumuński: (1.1) ianuarie
- samoański: (1.1) Ianuari
- sardyński: (1.1) bennàlzu
- serbski: (1.1) јануар
- slovio: (1.1) Januar (Йануар)
- słowacki: (1.1) január m
- słoweński: (1.1) januar, prosinec, lednik, svečen
- staroangielski: (1.1) æfterra geola m
- staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) іаноуарїи (īanuarïi)
- staroniderlandzki: (1.1) lauwmaand
- sycylijski: (1.1) jinnaru m
- szkocki: (1.1) Januar
- szkocki gaelicki: (1.1) Am Faoilleach, Faoilleach
- szwedzki: (1.1) januari w, torsmånad
- śląski: (1.1) styčyń m
- tahitański: (1.1) tēnuare
- tamilski: (1.1) ஜனவரி
- tatarski: (1.1) ğinwar
- tok pisin: (1.1) Janueri
- tonga: (1.1) Sanuali
- turecki: (1.1) ocak
- tuvalu: (1.1) ianuali
- ukraiński: (1.1) січень m
- volapük: (1.1) balul, yanul
- võro: (1.1) vahtsõaastakuu
- walijski: (1.1) Ionawr ż, Ionor, mis Ionawr
- waloński: (1.1) djanvî
- wenecki: (1.1) xenaro m
- wenedyk: (1.1) jąwarz
- węgierski: (1.1) január
- wietnamski: (1.1) tháng một, tháng giêng
- wilamowski: (1.1) styczeń m, styćyń m
- włoski: (1.1) gennaio m
- żmudzki: (1.1) sausis m
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, PWN, Warszawa 2002, s. 119.
- ↑ Zygmunt Saloni, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Włodzimierz Gruszczyński, Danuta Skowrońska, Słownik gramatyczny języka polskiego na płycie CD, Warszawa 2012, ISBN 978-83-927277-2-9.
- ↑ 3,0 3,1 Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 585.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Hasło „styczeń” w: Katarzyna Kłosińska, Skąd się biorą słowa, Świat Książki, Warszawa 2005, ISBN 83-247-0156-7, s. 27.
- ↑ rozdział XXIII, Nazwy miesięcy w: Najdawniejsze zabytki języka polskiego, oprac. Witold Taszycki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976, s. 136-137.
- ↑ Zapytania i odpowiedzi, „Poradnik Językowy” nr 5/1905, s. 75.
- ↑ Jan Miodek, Sienkiewicza 30, mieszkania 5, w: Odpowiednie dać rzeczy słowo. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Wrocław 1987.
styczeń (język wilamowski)
edytuj- zapisy w ortografiach alternatywnych:
- styćyń
- wymowa:
-
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męski
- (1.1) styczeń
- przykłady:
- składnia:
- synonimy:
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- związki frazeologiczne:
- etymologia:
- uwagi:
- (1.1) zobacz też: Indeks:Wilamowski - Kalendarz i czas
- źródła: