Termodinàmica

La termodinàmica as òcupa dla conversion dl'energìa mecànica an energìa tèrmica e dël process contrari, la conversion dël calor an travaj. Le prime doe lej dla termodinàmica a sintetiso l'esperiensa ch'a mostra che an costi process l'energìa a l'é goernà e ël process a peul mai esse anvertì ëd fasson completa. A parte da coste lej motobin generaj, la termodinàmica a përmet d'oten-e dle relassion pràtiche a propòsit ëd particolar sistema d'echilibri ch'a son indipendente da assonsion detajà a propòsit dla strutura atòmica o dël mecanism precis dont l'energìa a l'é scambià. Dësvlup ëstòrich Da na mira stòrica, la siensa dla termodinàmica a l'é dësvlupasse durant ij sécoj XVIII e XIX, cand ij concet ëd calor e temperadura a j'ero pa stàit capì ancor bin. A l'ha evolvù tanme na teorìa pitòst formal e eleganta dont j'arzultà a son ëvnù motobin amportant për l'angegnerìa. A l'ha argionzù sò cò a la fin dël sécol ch'a fà XIX con ij travaj ëd Carnot, Joule, Kelvin e d'àutri, pròpe cand as ancaminavo a antroduve ij mètod ëstatìstich a travers ij travaj ëd Mayer, Boltzmann, Gibbs e d'àutri. Ël dësvlup dij métod ëstatìstich e soa aplicassion ai process chìmich a l'ha rendù necessaria na revision dla formolassion dla termodinàmica. Tutun, da la mira ëd soe aplicassion, gnun-a modìfica sostansial a l'é stàita antroduvùa. Process e echilibri termodinàmich Un sistema a l'é dit an echilibri termodinàmich cand a l'é an në stat d'echilibri mecànich, tèrmich e chìmich. A-i é gnun-a fòrsa nen bilansà a l'anterior dël sistema o antra 'l sistema e sò ambient. Tute le part dël sistema a son a la midema temperadura. Cand un sistema a l'é an echilibri termodinàmich, soe condission a peulo esse spessificà an dasend ij valor ëd mach pòche quantità (tanme la pression, ël volum, la temperadura e la quantità ëd na sostansa particolar), ch'a son ciamà variàbij dë stat. Con process termodinàmich, o cangiament dë stat, as antend qualsëssìa cangiament, cit comsëssìa, ch'a ìmplica dij cangiament ëd coste variàbij. Un cangiament ëd fas as arferiss a 'n cangiament pì fondamental ëd la forma fìsica, coma col da 'n lìquid a 'n vapor o da na forma cristalin-a a n'àutra. Un sicl a l'é na sequensa ëd cangiament ch'a finiss con l'artorn dël còrp o dël sistema a lë stat inissial.