سویت یونین
سویت سوشلسٹ ریاستاں دا اکٹھ یعنی یو ایس ایس آر اتے سویت یونین دے ناں نال جانیا جاندا ہے ۔ ایہہ سوشلسٹ دیس ، جیہڑی کہ 1922ء توں 1991ء تک قائم رہی ۔ اس نوں عام بولی وچ روس یعنی رشیا وی آکھیا جاندا ہے ،جیہڑا کہ غلط ہے روس یعنی رشیا اس یونین دی سبھ توں وڈی اتے سبھ توں طاقتور ریاست دا ناں ہے ۔ ایہہ اینی وڈی سی پٸی سویت یونین چ موجود روس توں علاوہ 14 ریاستاں دا کل رقبہ روس دے رقبے دے اک جوتھائی توں وی گھٹ سی ۔ 1945ء توں اسدی 1991ء وچ تحلیل تک ایہہ امریکہ دے نال نال دنیا دی اک سپر پاور دا اعزاز حاصل سی ۔ اس دا راجگڑھ ماسکو ہے۔
| سویت یونین | ||
 |
| |
| راجکعر: | ماسکو | |
| رقبہ: | 22,402,200 km² | |
| لوک گنتی: | 293,047,571 | |
| ||
سویت دور
سودھویو ایس ایس آر نوں 1917ء دے انقلاب دے دوران بننے والے ریاستی علاقے چ قائم کیتا گئیا تے وقت دے نال نال اس دیاں جغرافیائی سرحداں بدلدیاں رہیاں ۔ آخر وڈی ٹ پھٹ دے بعد بالٹک ریاستاں ، مشرقی پولینڈ ۔ مشرقی یورپ دا کجھ حصہ تے کجھ دوجیاں ریاستاں دے اضافے تے فن لینڈ تے پولینڈ دی علیحدگی دے بعد اسدیاں سرحداں شاہی دور والے روس جنییاں رہیاں ۔
سویت یونین سرد جنگ دے دوران کیمونسٹ ریاستاں لئی اک مثال رہیا تے حکومت تے اداریاں تے ملک دی واحد سیاسی پارٹی سویت یونین دی کیمونسٹ پارٹی دی اجادہ داری رہی ۔
سویت سوشلیسٹ ریاستاں دی تعداد 1956ء تک 4 توں ودھ کے 15 ہوگی سی ۔ جہڑیاں کہ ایہہ سن ۔
آرمینیا ایس ایس آر یعنی آرمینیا سویت سوشلیسٹ جمہوریہ ، قازق ایس ایس آر ، کرغز ایس ایس آر ، تاجک ایس ایس آر ، ترکمان ایس ایس آر ، ازبک ایس ایس آر ، آذربائیجان ایس ایس آر ، جارجیا ایس ایس آر ، مالدووا ایس ایس آر ، اسٹونیا ایس ایس آر ، ، لٹویا ایس ایس آر ، لتھوانیا ایس ایس آر ، بیلاروس ایس ایس آر ، یوکرائین ایس ایس آر تے سویت سوشلیسٹ جمہوریہ وفاق روس ۔
سویت یونین دے 1991ء چ ٹٹن دے بعد اینہاں ساریاں 15 ریاستاں نوں سابقہ روسی ریاستاں یا سویت ریاستاں آکھیا جاندا اے ۔ اینہاں چوں 11 ریاستاں نے مل کے اک ڈھیلی ڈھالی جہی کنفڈریشن بنا لئی اے تے اسنوں آزاد ریاستاں دی دولت مشترکہ آکھیا جاندا اے ۔ ترکمانستان جہڑا پہلے دولت مشترکہ دا باقاعدہ ممبر سی ہن ایسوسی ایٹ ممبر دا درجہ رکھدا اے ۔ 3 بالٹک ریاستاں لٹویا ، اسٹونیا تے لتھوانیا نے اس چ شمولیت اختیار نئيں کیتی بلکہ یورپی یونین تے نیٹو چ شمولیت اختیار کر لئی ۔ وفاق روس تے بیلاروس نے ہن یونین آف رشیا تےبیلاروس بنا لئی اے ۔
تریخ
سودھوسویت یونین نوں روسی سلطنت دی ہی اک شکل آکھیا جاندا ہے ۔ آخری روسی زار نکولس دوم نے مارچ 1917ءتک حکومت کیتی اتے اگلے سال اپنے خاندان سمیت ماریا گیا ۔ سویت یونین دا قیام دسمبر 1922ء چ عمل چ آیا ، اس وقت اس چ روس [ بالشویک رشیا] ، یوکرائن ، بیلاروس اتے ٹرانس کاکیشیا شامل سن ۔ ٹرانس کاکیشیا ریاست چ آذربائیجان ، آرمینیا تے جارجیا (گرجستان) شامل سن ۔ ایہناں تے بالشویک پارٹی دی حکومت سی ۔ روسی سلطنت دے اندر جدید انقلابی تحریک 1825ء دی دسمبر بغاوت توں شروع ہوئی ، 1905ء دے انلاب دے بعد 1906ء چ روسی پارلیمنٹ "دوما" قائم ہوئی پر ملک دے اندر سماجی تے سیاسی عدم استحکام موجود رہیا اتے پہلی جنگ عظیم چ فوجی شکست اتے خوراک دے قلت دی وجہ توں ودھدا گیا ۔
جغرافیہ
سودھوسویت یونین دنیا دا سب توں وڈا ملک سی اتے زمین دے کل خشکی دے 16 فیصد حصے تے پھیلیا ہوئیا سی 1991ء چ سویت یونین دے 15 ریاستاں چ تقسیم ہو جان دے باوجود اج وی وفاق روس دنیا دا سب توں وڈا ملک ہے کیونجے سویت یونین دے کل رقبے دے 3 چوتھائی توں وی ودھ رقبے تے صرف وفاق روس مشتمل سی ۔ روسی سلطنت نے براعظم یورپ دے مشرقی تے بر اعظم ایشیا دے شمالی حصیاں تے قبضہ کیتا سی اتے سویت یونین وی زیادہ تر روسی سلطنت والے علاقیاں تے مشتمل سی ۔ اج وفاق روس کول کجھ جنوبی علاقے کڈھ کے روسی سلطنت والے تمام علاقے نیں۔ ملک دا زیادہ تر حصہ 50 ڈگری شمالی عرض بلد توں اوپر ہے اتے ایہدا کل رقبہ سویت یونین دے ویلے 2 کروڑ 70 لکھ مربع کلومیٹر تے ہن وفاق روس دا رقبہ تقریبا 2 کروڑ مربع کلومیٹر ہے ۔
اینے وڈے رقبے دی وجہ توں اسدا موسم نیم استوائی توں لے کے سرد اتے نیم برفانی توں لے کے شدید برفانی تک ہے ۔ سویت یونین دے کل رقبے دا 11 فیصد قابل کاشت زمین سی ۔ 16 فیصن گھاہ اتے میدان اتے چراگاہاں سن ، 41 فیصد جنگلات اتے 32 فیصد دوجے علاقے سن جس چ ٹینڈرا دا علاقہ وی شامل ہے ۔ موجودہ وفاق روس دے اعداد و شمار وی کم و بیش ایہو ہی نیں ۔
سویت یونین یا ہن دے وفاق روس دی چوڑائی مغرب توں مشرق ول 10 ہزار کلومیٹر توں زیادہ اے ، جہڑی کہ سینٹ پیٹرزبرگ توں لے کے راتمانوا تک پھیلی ہوئی ہے ۔ اسدی انچائی یعنی جنوب توں شمال ول سویت یونین دی 5 ہزار کلومیٹر تے ہن والے وفاق روس دی تقریبا ساڈھے 4 ہزار کلومیٹر ہے ۔ اس دا زیادہ تر حصہ ناہموار اتے مشکل گزار ہے ۔ پورا امریکہ اس دے اک حصے چ سما سکدا ہے ۔
آئس لینڈ · جرمنی · البانیا · اندورہ · آرمینیا · آسٹریا · آذربائیجان · بیلارس · بیلجیم · بوسنیا تے ہرزیگوونا · بلغاریہ · کروشیا · قبرص · چیک · ڈنمارک · اسٹونیا · فنلینڈ · فرانس · یونان · ھنگری · اٹلی · آئرلینڈ · قازقستان · کوسوو · لیٹویا · لیختنشٹاین · لیتھوینیا · لکسمبرگ · مقدونیہ · مالٹا · مولڈوا · موناکو · مونٹی نیگرو · نیدرلینڈز · ناروے · پولینڈ · پرتگال · رومانیہ · روس · سان مرینو · سربیا · سلویکیا · سلوینیا · سپین · سویڈن · ترکی · سویٹزرلینڈ · برطانیہ · یوکرین · ویٹیکن · جارجیا
· چلیابنسک · چیٹا · ارکٹسک · ایوانوو · آمور · ارخانجلسک · استراخان · بیلگوروڈ · بریانسک · کالنگراڈ · کالوگا · کمیروو · کوستروما · کیروو · کرگان · کرسک · لیننگراڈ · لپٹسک · ماگادن · ماسکو اوبلاست · مرمانسک · نزنی نوواگراڈ · نوواگراڈ · نووسیبرسک · اومسک · اورنبرگ · اوریول · پینزا · پسکوو · روستوو · ریازن · سہالن · سمارا · ساراتوو · سمولنسک · سوردلووسک · تمبوو · تومسک · توور · تولا · تیومن · الیانوسک · ولاڈمر · ولگراڈ · ولوگدا · ورونزخ · یاروسلاول ·
· کمچٹکا · التائی کرائی · خبارووسک · کراسنودار · پرم · پریمورسکی · زبیکالسکی · سٹاوروپل · کراسنویارسک ·