اٹیلا
| اٹیلا | |
| 406ء توں 453ء | |
| ہن سلطنت دا بادشاہ | |
| دور حکومت |
434ء توں 453ء |
| جم | 406ء |
| جمن دی تھاں | نا معلوم |
| موت |
453ء (47 سال دی عمر چ) |
| مرن دی تھاں | ممکنہ طور تے اج دا ھنگری |
| پیش رو | بلیدا تے روگیلا |
| جانشین |
ایلیک |
| پیؤ | مندزوک |
| مذہب | نا معلوم |
اٹیلا (406ء-453ء) ہناں دا 434ء توں 453ء چ اپنی موت تک بادشاہ سی ۔ اوہ ہن سلطنت دا بادشاہ سی جہڑی جرمنی توں کوہ یورال تے دریاۓ ڈینیوب توں بالٹک سمندر تک پھیلی ہوئی سی ۔ اپنے اقتدار دے دوران اوہ لہندی رومی سلطنت تے چڑھدی رومی سلطنت (بازنطینی سلطنت) دونہاں لئی ڈواونا دشمن سی ۔ اسنے دو بار بلقان تے حملہ کیتا تے مارچ کردا ہوئیا گال (اج دا فرانس) تک گئیا ۔ چالونز دی لڑائی ج شکست پاروں اوہ قسطنطنیہ یاں روم تے حملہ کرن توں باز رہئیا ۔
لہندے یورپ چ اسنوں ظلم تے لٹ مار دے نشان سمجھئیا جاندا اے ۔ پر اسنوں ترکی ، ھنگری تے دوجے ترک بولیاں بولن آلے وسطی ایشیا دے دیساں چ ہیرو سمجھئیا جاندا اے تےاسدا ناں احترام نال لئیا جاندا اے ۔
پس منظر
سودھوہن یورشیا دے خانہ بدوش سن جہڑے دریائے وولگا دے پرےاوں ظاہر ہوئے تے 370ء دے لاگے یورپ چ آئے تے یورپ چ اک وڈی سلطنت قائم کیتی ۔ اینہاں دی فوجی برتری اینہاں دی گھڑسوار فوج سی ۔ ایہہ ممکنہ طور تے زیانگنو لوکاں دی اولاد سن جہڑے تن سو سال پہلے چین دے شمالی گوانڈھی سن تے خورے ترک لوکاں دی یورشیا ول پہلا پھیلاؤ سی ۔ ہناں دی بولی تےابتداء صدیاں تک بحث دا موضوع رہی اے ۔ جدید تحقیق دے مطابق اینہاں د ے رہنما شاید ترک بولی بولدے سن جہڑی اج دی چواش بولی دے نیڑے سی ۔
دو بادشاہ
سودھو
434ء چ روگیلا دی موت دے بعد اسدے بھائی موندزوک دے دو پتراں اٹیلا تے بلیدا نے متحدہ ہن قبیلےآں دی قیادت سمبھالی ۔ اہنیاں دی قیادت چ ہناں نے کافی عروج حاصل کیتا تے رومی سلطنت نے اینہاں دے حملے دے ڈر توں اینہاں نال گل بات کر کے 350 رومی پاؤنڈ (تقریبا 115 کلوگرام سونے دے برابر) تاوان دینا منظور کیتا ۔
ساسانی سلطنت تے ہن فوجاں دے حملے پاروں ہن کئی ورہے رومناں توں دور رہے ۔ ساسانیاں کولوں آرمینیا چ شکست کھان مگروں اوہ ساسانی سلطنت تے ہور حملےآن توں باز رہے تے اپنی توجہ یورپ ول مرکوز کر دتی ۔ 440ء چ مڑ رومی سلطنت دیاں سرحداں تے نمودار ہو گئے تے دریاۓ ڈینیوب دے اتلے کنارے تے قائم تجارتی منڈی چ تاجراں تے حملے شروع کر دتے ۔ دریا ٹپدےآں اوہناں نے الیریا دے دریا تے واقع شہراں تے قلعےآں نوں تباہ کر دتا ۔ اینہاں نے مارگوس شہر تے چڑھائی شروع کر دتی ، جس دے پادری توں شہر دی ملکیت دا مطالبہ کیتا گیا کیونجے اٹیلا اس شہر نوں اپنی ملکیت سمجھدا سی ۔ جدوں رومی اس پادری نوں ہناں دے حوالے کرن دا صلاح مشورہ کر رہے سن اوہ خفیہ طور تے فرار ہو گیا ۔
جدوں ہناں نے دریاۓ ڈینیوب دے علاقے فتح کیتے ، وندالاں نے گیئسیرک دی قیادت چ 440ء چ لہندے افریقہ چ رومی صوبے تے اسدے راجگھر قرطاجنہ تے مل مار لیا تے ساسانی شاہ یزدگرد II نے 441ء چ آرمینیا تے چڑھائی کر دتی ۔ لہندے رومیاں دے درخواست تے بلقان توں دفاعی فوجاں افریقہ (جہڑا کہ لہندی رومی سلطنت دا سبتوں امیر صوبہ سی)چ وندالاں تے حملہ کرن لئی بھجیاں گیاں ۔ اینج اٹیلا تے بلیدا لئی الیریا راہیں بلقان تک راہ صاف سی ، جس تے اسنے 441ہ چ حملہ کیتا ۔ ہن فوج نے مارگوس تے وینیماسیئم دا محاصرہ کر لیا ، تے جنگ بندی توں پہلاں سنگیڈونم (اج دا بلغراد) تے سیرمیئم تے مل مار لیا ۔ 442ء دے دوران اک عارضی خاموشی رہی ، اس دوران مشرقی رومی سلطنت (بازنطینی سلطنت) دے بادشاہ تھیوڈوریس II سسلی توں اپنیاں فوجاں بلا لیاں تے وڈے پیمانے تے نویں سکے ڈھالن دا حکم دتا تاکہ ہناں دے خلاف مہماں نوں کامیاب کیتا جا سکے ۔ اس نے ایہہ تدبیراں کر کے سوجیا کہ ہن اوہ ہناں دے بادشاہاں دیاں مانگاں پوریاں کرن توں محفوظ اے ۔
اٹیلا نے اس دا جواب 443ء جنگ شروع کر کے دتا ۔
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھو- جوزف ڈی گیگنس (58-1758ء) : ہن ، ترک ، منگول تے تاتاراں دی جنرل تریخ ۔