جپسی لوک
جِپسی (Gipsy:انگریزی) یا رومانی یورپ چ اباد ٹپری واس لوک نیں۔ جیہناں دے متعلق پارکھاں دا خیال اے کہ ایہناں دے وڈارو 1000ء چ پنجاب چوں ترک وطن کرکے فارس ایران چلے گئے سن۔ ایتھے ایہ لوک 2 شاخاں چ تقسیم ہوگئے ۔ اک شاخ اُتلے افریقا چلی گئی تے دوسری نے یورپ دا رخ کیتا۔ اُتلے افریقہ چ ایہ مقامی ابادی چ گُھل مِل گئے پر یورپی سماج چ ایہناں نال چنگا برتاء نئیں کیتا گیا۔ دوجی وڈی لڑائی چ نازیاں نے ایہناں اُتے بہت ظُلم کیتا۔ 4 لکھ دے لگ بھگ رومانی، نازیاں دے ہتھوں جیلاں چ موت دے گھاٹ لاہے گئے۔ رومانی تقریبن سارے یورپی دیساں چ پائے جاندے نیں پر ایہناں دی بوہتی گݨتی چڑھدے یورپ چ اباد اے۔ چڑھدے یورپ چ سوشلسٹ انقلاب توں بعد ایہناں نوں مخلتف علاقیاں چ اباد کر دتا گیا۔ لہندے یورپ چ ایہ حلے تک ٹپری واساں آلی زندگی گزاردے نیں۔ 1971ء چ لہندے یورپ دے جِپسیاں دی لندن چ عالمی کانگرس منعقد ہوئی جیہدے چ اقوام متحدہ نوں مطالبہ کیتا گیا کہ جِپسیاں دی رومانی بولی تے ثقافت دے بچاء دا بندوبست کیتا جاوے۔ رومانی بولی پنجابی زبان دے بہت نیڑے اے۔
یورپ دے اک خانہ بدوش قوم جس دے متعلق محققاں دا خیال اے کہاس دے آباء و اجداد 1000ء وچ پنجاب توں ترک وطن کرکے فارس ایران چلے گئے سن ۔ ایتھے ایہ لوک د وشاخاں وچ منقسم ہوئے گئے۔ اک شاخ شمالی افریقہ چلی گئی تے دوسری نے یورپ دا رخ کيتا۔ شمالی افریقہ وچ ایہ مقامی آبادی وچ گھل مل گئے ،لیکن یورپی سماجی نے انہاں توں اچھوتاں دا سا سلوک کيتا۔ دوسری جنگ عظیم وچ نازیاں نے انہاں اُتے بے پناہ ظلم کیتے۔ چار لکھ دے لگ بھگ رومینی نازی عقوبت خاناں وچ موت دے گھاٹ اتر گئے۔
رومینی تقریبا تمام یورپی ملکاں وچ پائے جاندے نيں۔ لیکن انہاں دی بیشتر تعداد مشرقی یورپ وچ آباد اے۔ مشرقی یورپ وچ سوشلسٹ انقلاب دے بعد انہاں نوں مخلتف علاقےآں وچ آباد کر دتا گیا۔ لیکن مغربی یورپ وچ ایہ تاحال خانہ بدوش زندگی گزار رہے نيں۔ 1971ء وچ مغربی یورپ دے رومیناں دی لندن وچ عالمی کانگرس منعقد ہوئی جس وچ اقوام متحدہ توں مطالبہ کيتا گیا کہ رومنی بولی و سبھیاچار دے تحفظ دا بندوبست کيتا جائے۔ رومینی بولی دی اساس سنسکرت اُتے اے تے گو اس وچ مقامی زباناں دے بوہت سارے لفظاں شامل ہوئے گئے لیکن پنجابی زبان توں نیڑے تر اے۔
اکثر یورپی ملکاں وچ رومانہ لوکاں نوں تعصب دی نظر توں دیکھیا جاندا اے۔[۱]
