نیوکلیئر فزکس (nuclear physics) وچ جادوئی نمبر (magic number) تو‏ں مراد ایسا ایٹمی مرکزہ (nucleus) ہُندا اے جس وچ نیوکلیون (یعنی نیوٹرون یا پروٹون) دی تعداد اِنّی ہُندی اے کہ مرکزے دے اندر دے شیل (shell) پوری طرح بھر جاندے نيں تے ایسا مرکزہ زیادہ بائنڈنگ انرجی ہونے دی وجہ تو‏ں نسبتاً زیادہ پائیدار ہُندا ا‏‏ے۔

  • پروٹون دے لئی ایہ نمبر 2, 8, 20, 28, 50, 82 تے 114 نيں جدو‏ں کہ
  • نیوٹرون دے لئی ایہ نمبر 2, 8, 20, 28, 50, 82, 126 تے 184 نيں۔ ایہ سارے نمبر جفت (even) نيں تے انہاں وچ کوئی وی طاق (odd) نمبر نئيں اے -
Low-lying energy levels in a single-particle shell model with an oscillator potential (with a small negative l2 term) without spin-orbit (left) and with spin-orbit (right) interaction. The number to the right of a level indicates its degeneracy, (2j+1). The boxed integers indicate the magic numbers.

ایسے ایٹمی مرکزے جنہاں وچ نیوٹرون تے پروٹون دونے دی تعداد انہاں نمبراں وچو‏ں کوئی ہو اوہ تے وی زیادہ پائیدار ہُندے نيں تے ڈبل میجک نمبر والے کہلاندے نيں۔ مثال دے طور پر

  • ہیلیئم4 (دو نیوٹرون تے دو پروٹون)
  • آکسیجن16 (اٹھ نیوٹرون تے اٹھ پروٹون)
  • کیلشیئم40 (بیس نیوٹرون تے ویہہ پروٹون)۔ اس تو‏ں وڈے تے پائیدار ایٹمی مرکزاں وچ نیوٹرون تے پروٹون برابر تعداد وچ نئيں ہو سکدے۔
  • کیلشیئم48 (28 نیوٹرون تے 20 پروٹون)
  • نکل48 (20 نیوٹرون تے 28 پروٹون)۔ ایہ ایٹم 1999 وچ ایجاد ہويا۔
  • نکل78 (50 نیوٹرون تے 28 پروٹون)
  • سیسہ208 (126 نیوٹرون تے 82 پروٹون)

کائنات وچ صرف ہائیڈروجن1 ایسا ایٹم اے جس وچ نیوٹرون نئيں ہُندا۔

صرف دو ایسے پائیدار (stable) ایٹمی مرکزے وجود رکھدے نيں جنہاں وچ نیوٹرون دی تعداد پروٹون دی تعداد تو‏ں کم ہُندی ا‏‏ے۔ اوہ ہیلیئم3 تے نکل48 نيں۔ باقی سارے ایٹمی مرکزاں وچ نیوٹرون دی تعداد یا تو پروٹون دی تعداد دے برابر ہُندی اے یا پروٹون تو‏ں زیادہ ہُندی ا‏‏ے۔

ہلدے ایٹماں وچ کیلشیئم48 ایسا ایٹم اے جس وچ نیوٹرون دی وڈی بہتات ہُندی ا‏‏ے۔
نکل48 ایسا ایٹم اے جس وچ پروٹون دی وڈی بہتات ہُندی ا‏‏ے۔ عام طور اُتے (بہت ہلدے ایٹماں دے علاوہ) ہر ایٹم وچ نیوٹرون دی تعداد پروٹون تو‏ں زیادہ ہُندی ا‏‏ے۔
قلعی یعنی Tin دے ایٹمی مرکزے وچ 50 پروٹون ہُندے نيں تے ٹِن دے دس پائیدار ہم جا (isotopes) پائے جاندے نيں۔ اینٹیمنی وچ 51 پروٹون ہُندے نيں تے اینٹیمنی دے صرف دو ہم جا پائیدار ہُندے نيں۔

نیوٹرون دی تعداد پروٹون دی تعداد پائیدار آئسوٹوپ دی تعداد
جفت (even) جفت (even) 168
جفت (even) طاق (odd) 50
طاق (odd) جفت (even) 52
طاق (odd) طاق (odd) 4

[۱]

Graph of isotope stability.

وہ چار پائیدار ایٹم جنہاں وچ نیوٹرون تے پروٹون دونے ہی طاق تعداد وچ ہُندے نيں ایہ نيں۔

  • ڈیوٹیریئم جس وچ اک پروٹون تے اک نیوٹرون ہُندا ا‏‏ے۔
  • لیتھیئم6 جس وچ تن پروٹون تے تن نیوٹرون ہُندے نيں۔
  • بورون10 جس وچ پنج پروٹون تے پنج نیوٹرون ہُندے نيں۔
  • نائٹروجن14 جس وچ ست پروٹون تے ست نیوٹرون ہُندے نيں۔[۲]

ڈبل میجک نمبراں تو‏ں ملنے والی پائیداری دی وجہ تو‏ں ہیلیئم4 کائنات وچ اِنّی فراواں اے جدو‏ں کہ ہیلیئم3 یا لیتھیئم بہت نایاب ا‏‏ے۔ اسی طرح بھاری ایٹماں وچ سیسہ208 بھاری ترین پائیدار مرکزہ رکھدا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو
  1. [۱]
  2. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔
  NODES
os 2