Mianmar

Mianmar (Birmaans: မြန်မာ, [mjəmà]), amptelik die Republiek van die Unie van Mianmar (Birmaans: ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်‌, Pyidaunzu Thanmăda Myăma Nainngandaw, [pjìdàʊɴzṵ θàɴməda̰ mjəmà nàɪɴŋàɴdɔ̀]), is die land in die vastelandgedeelte van Suidoos-Asië met die grootste oppervlak. Dit staan ook as Birma bekend. Mianmar het op 4 Januarie 1948 as die "Unie van Birma" onafhanklikheid van die Verenigde Koninkryk ontvang. Dit het die "Sosialistiese Republiek van die Unie van Birma" geword op 4 Januarie 1974, voor dit weer die "Unie van Birma" geword het op 23 September 1988. Op 18 Junie 1989 het die State Law and Order Restoration Council die naam "Unie van Mianmar" aangeneem.

Republiek van die Unie van Mianmar

• ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်‌  (Birmaans)

Vlag Staatseël
Volkslied: Kaba Ma Kyei (Birmaans vir: "Tot die einde van die wêreld")
Hoofstad	Naypyidawa 19°45′N 96°6′O
Grootste stad	Yangon (Rangoen)
Amptelike tale	Birmaans
Regering • Staatsleier • President • 1ste Adjunkpresident • 2de Adjunkpresident	Unitêre parlementêre grondwetlike republiek onder 'n militêre junta Min Aung Hlaing Myint Swe (wnd.) Myint Swe Henry Van Thio
Onafhanklikheid Vorming • Pagan-dinastie • Taungoo-dinastie • Konbaung-dinastie • Onafhanklikheid van die Verenigde Koninkryk • Staatsgreep • Huidige grondwet	23 Desember 849 16 Oktober 1510 29 Februarie 1752 4 Januarie 1948 2 Maart 1962 30 Maart 2011
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	676 578 km2  (39ste) 261 228 myl2 3,06
Bevolking  - 2012-skatting  - 2017-sensus  - Digtheid	61 120 000 (25ste) 53 582 855 76 / km2 (125ste) 196,8 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2021-skatting $297,517 miljard (51ste) $5 556 (128ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2021-skatting $77,172 miljard (72ste) $1 441 (155ste)
MOI (2019)	0,583 (147ste)  –  laag
Gini (2017)	30,7 –  medium
Geldeenheid	Kyat (K) (MMK)
Tydsone  - Somertyd	MST (UTC+6:30) nie toegepas nie (UTC+6:30)
Internet-TLD	.mm
Skakelkode	+95
a. Sommige regerings beskou Yangon (Rangoen) as nasionale hoofstad.

Warmlugballonne oor die historiese koninklike stad Bagan

Shwedagon-pagode in Yangon. 'n Boeddhistemonnik loop langs die fasade van die stoepa – kliek op die foto om dit te vergroot en 'n indruk van sy afmetings te kry

Die mitologiese voël karaweik het as inspirasie gedien vir die Boeddhistiese Phaung Daw U Paya-tempel in Meiktila

Topografiese kaart van Mianmar

Kaart van Mianmar

Mianmar strek oor 'n afstand van 2 050 km van die Himalaja-uitlopers in die noorde tot die Maleisiese Skiereiland in die suide, en oor 'n afstand van 935 km van die Golf van Bengale in die weste tot die Mekong in die ooste. Die land deel sy grense met vyf ander state – die Volksrepubliek China begrens dit in die noorde, Laos in die ooste, Thailand in die suidooste, Bangladesj in die weste en Indië in die noordweste. Mianmar word begrens deur die Andamanse See in die suide en die Golf van Bengale in die suidweste. Een derde van Mianmar se totale omtrek van 1 930 kilometer vorm 'n ononderbroke kuslyn. Mianmar het 'n oppervlakte van 676 578 km² en 'n bevolking van sowat 54 miljoen. Die grootste stedelike nedersettings is Yangon met meer as vyf, Mandalay met meer as een miljoen en die regeringsetel Naypidaw met sowat een miljoen inwoners.

Die land se kuns en kultuur, wat heelwat deur sy buurlande beïnvloed is, is gegrond op Theravada-Boeddhisme gemeng met plaaslike elemente. Dikwels word na Mianmar verwys as die «Land van Pagodes». Mianmar se diverse bevolking met 135 amptelik erkende etniese groepe het 'n groot rol gespeel in die definisie van die land se moderne politiek, geskiedenis en demografie. Die land se politieke stelsel bly onder streng beheer van die State Peace and Development Council, die militêre regering wat, sedert 1992, by die diktator Senior Generaal Than Shwe oorgeneem het. Die Birmaanse militêre gesag het die regering reeds oorheers sedert Generaal Ne Win 'n staatsgreep in 1962 gelei het waarin die burgelike regering van U Nu omver gewerp is.

Onder die militêre bewind het die land 'n eenpartystelsel ontwikkel, met die "Party van die Birmaanse Pad tot Sosialisme" as oorheersende politieke organisasie. Volgens die grondwet van 1974 was Mianmar 'n Sosialistiese republiek. Die inheemse Sosialisme, wat reeds in die vyftigerjare van die 20ste eeu ontwikkel is, het 'n aantal Marxistiese elemente met Boeddhistiese beginsels en nasionalistiese leuses vermeng. Die eerste stap op pad na 'n Sosialistiese stelsel was dan ook die onteiening van die Indiese minderheid. Daarnaas het die Birmaanse bewind steeds bekend gestaan vir sy kritiese houding teenoor buitelandse beleggings en ontwikkelingshulp, asook sy onvermoë om die etniese minderhede van Mianmar se berggebiede te integreer, alhoewel hulle 'n beperkte selfregerende status het.

'n Bekende Birmaanse politikus was U Thant wat tussen 1961 en 1971 as sekretaris-generaal van die Verenigde Nasies (VN) gedien het. Sy beleid was gemik op die dekolonisasie en selfstandigheid – en dus ook VN-lidmaatskap – van selfs die kleinste en mins-lewensvatbare eilandnasies waardeur hy die funksionaliteit van dié organisasie nouliks bevorder het.

Mianmar was tot 1948 deel van die Britse Ryk en kon sedert onafhanklikheid nie daarin slaag om etniese konflik in die land te besleg nie. Die mense van Mianmar is betrokke by 'n stryd om vryheid teen die militêre regering wat die land die afgelope dekade en 'n half met 'n ysterhand regeer. Aung San Suu Kyi word in die stryd as die mees prominente leier van 'n nie-geweldadige beweging vir menseregte en demokrasie in Mianmar beskou. Hiervoor ontvang sy die 1991 Nobelprys vir Vrede.

Mianmar is ryk aan natuurlike hulpbronne en strategies geleë by die kruispunt van drie groot geografiese streke – China, Indië en Suidoos-Asië. Die land se ekonomiese potensiaal is onskatbaar danksy groot aardgas- en koperreserwes, waardevolle inheemse houtsoorte soos teak en edelstene. Die land se waterkrag- en landboupotensiaal bied verdere moontlikhede vir ontwikkeling.

Geografie

Volgens sy oppervlakte is Mianmar is die tweede grootste land in Suidoos-Asië na Indonesië. Die land kan rofweg in drie groot geografiese sones verdeel word: die berggebiede in die weste, die uitgestrekte sentrale vlakte en die oostelike bergkettings. Die bergreekse langs die grense vorm 'n magtige natuurlike versperring. Uitlopers van die magtige Himalaja strek tot in die uiterste noorde van Mianmar, met die hoogste bergpiek van Suidoos-Asië naby die grens met die Chinese streek Tibet, die Hkakabo Razi (5 881 m bo seevlak). Die bergreekse strek verder suidwaarts en gaan oor in die Westelike Yoma wat uit die Naga. en Chin-berge en die Rakhine Noma bestaan.

Die rivierlope van die Ayeyarwady (ook bekend as Irrawaddy) en sy takriviere oorheers die vlakte in Mianmar se hartland.

Politiek

Binnelandse beleid

Die deelstaat Rakhine met 'n groot persentasie Islamitiese bewoners is een van die gebiede in Mianmar wat deur etniese en godsdienstige spanninge geteister word. In September 2016 het die regering van Mianmar 'n kommissie onder voorsitterskap van die vroeëre sekretaris-generaal van die Verenigde Nasies, Kofi Annan, aangestel om vreedsame oplossings vir die streek se konflikte te vind en sy ekonomiese ontwikkeling te bevorder. Die kommissie het sy voorstelle op 24 Augustus 2017 gepubliseer. Die regering van Mianmar het hierdie voorstelle verwelkom en onmiddellik aanvaar. Net een dag later is dertig poste van Mianmar se strydmag in Noord-Rakhine deur lede van die Arakan Rohingya Salvation Army (ARSA), 'n gewapende groepering van die sogenaamde Rohingia, aangeval.

Buitelandse beleid

Tradisioneel fokus Mianmar se buitelandse beleid op die bewaring van die land se politieke en ekonomiese onafhanklikheid asook die beginsels van onsydigheid. Die verhoudinge met Asiatiese lande staan sentraal in Mianmar se buitelandse betrekkinge. So word noue ekonomiese en politieke bande met die Volksrepubliek China, Indië, Japan en die ASEAN-lidlande (Association of Southeast Asian Nations) gehandhaaf. Politieke hervormings en die opening van die Mianmarese binnemark word deur die regering as 'n kans gesien om verhoudinge met die internasionale gemeenskap te verbeter.

Geloof en gebruike

Die inheemse bevolking is oorwegend Boeddhiste van die Theravada-Hinayana-rigting en godsdiens speel 'n belangrike rol in hul lewe. So was die nasionale vernuwingsbeweging ná die einde van die Britse koloniale bewind onlosmaaklik verbind aan die Boeddhistiese geloof. Boeddhisme oefen steeds 'n betreklik groot invloed op die sosiale lewe en mentaliteit van die inheemse bevolking uit. Die geestelike hoof van elke dorp is die pongyi of monnik en die monnikeklooster staan as die pongyi kyaniang bekend.

Die mense van Mianmar glo in reïnkarnasie, wat beteken dat elke wese weer in 'n ander lewe gebore word, met 'n hoër of laer status, afhangende van die wyse waarop hy in sy vorige lewe geleef het. Daarom dan ook dat die mense van Mianmar hulle diere so goed behandel: hulle sal selfs die lewe van 'n giftige slang red en die slang vrylaat in gevalle waar hy geen kwaad kan doen nie.

Ten spyte van die streng religieuse voorskrifte, word godsdienstige geleenthede uitbundig gevier.

Benewens die Boeddhistiese geloof is daar in Mianmar ook onder meer Moslems, Hindoes en Rooms-Katolieke. Die twee eersgenoemde groepe word dikwels met die proses van ekonomiese en godsdienstige oorvreemding gedurende die koloniale tydperk verbind. So is ná die onafhanklikwording min stappe onderneem om hulle in die nuwe land te integreer en was die land se polisie- en strydmag voortdurend in konflikte verwikkel wat uit separistiese neigings van minderhede voortgespruit het.

Literatuur

Groot dele van die omvangryke Birmaanse literatuur is steeds nie ontsluit nie. Die oudste oorlewerings dateer uit die tydperk tussen die 5de en 6de eeu AJ en is in Pali geskryf, die sakrale taal van Suid-Indiese Boeddhisme wat deur taalkundiges as Middel-Indies geklassifiseer word. 'n Inskrif van 1113 AJ, wat in die tydperk van die Pagan-dinastie val, word tans as die oudste teks in Birmaans beskou. Nadat die Pagan-heersers onder die aanvalle van Mongole moes swig, het Birmaans in die volgende Ava-periode (1364–1555) die status van algemene skryf en literêre taal behaal. Opvallend is die rykdom aan poësie met 'n vyftigtal verskillende vorme. Naas leergedigte met religieuse inhoud het genres soos historiese ballades, prysliedere (wat vir 'n groot verskeidenheid geleenthede geskryf en gesing is) asook natuur- en liefdesliriek gefloreer.

Dansgroep in die deelstaat Kayin

Birmane het tradisioneel groot belangstelling in toneelkuns getoon. Pantomimiese tonele uit die lewe van Gautama Boeddha is met groot passie opgevoer en het hul hoogtepunt as kunsvorm ná die verowering van Siam (die latere Thailand) onder die heerskappy van die Alaungpaja-dinastie met opvoeringe van die Ramayana-heldedig bereik. Die musiek, kostuums en coulisses hiervoor is uit Siam oorgeneem.

Prosa het 'n ondergeskikte rol in die literêre lewe gespeel. Eers ná die inlywing van Birma in die Britse Ryk het onder die koloniale bewind in die 19de eeu westerse genres soos romans en novelles ingang tot die Birmaanse literatuur gevind. Hierdie proses is deur die oorname van westerse druktegnologie omstreeks 1870 bevorder. Die moderne literatuur het ná die land se onafhanklikwording daarna gestrewe om buitelandse invloede af te skud. Birmaanse outeurs het aanvanklik op sosiaal-kritiese werke gefokus. Van die meer onlangse werke, wat in westerse tale vertaal is, gee 'n indruk van Mianmar se historiese en politieke konteks soos die historikus en vroeëre presidensiële raadgewer Thant Myint-U (* 1966) se persoonlike verhaal The River of Lost Footsteps: A Personal History of Burma en sy werk oor die moderne geskiedenis van Mianmar, The Making of Modern Burma (2000).

Belangrike buitelandse werke met 'n Birmaanse fokus sluit George Orwell se Burmese Days (1934) in, 'n kritiese beskrywing van die daaglikse lewe van koloniale Britse elites in Birma, wat as deel van Brits-Indië destyds vanuit Delhi bestuur is, tussen die twee wêreldoorloë – met al sy minagting vir Boeddhistiese Birma se kulturele en godsdienstige konteks, en korrupsie en rassisme as algemene verskynsels. Die roman se protagonis, die Britse jonggesel John Flory, word deur Orwell, 'n boorling van Brits-Indië, beskryf as «the lone and lacking individual trapped within a bigger system that is undermining the better side of human nature».

Bronnelys

Algemeen

• (en) "Myanmar". Encyclopædia Britannica. Besoek op 1 Februarie 2021.
• (en) "Burma". Central Intelligence Agency. Besoek op 1 Februarie 2021.
• (af) Kennis, Volume 1, 1980, bl. 109, ISBN 0-7981-0823-1

Eksterne skakels

• (en) Toerisme-inligting oor Mianmar op Wikivoyage
• (en) (my) Amptelike webwerf van Mianmar se regering
• (en) (my) Amptelike webwerf van Mianmar se presidentskantoor Geargiveer 1 Februarie 2021 op Wayback Machine