^*super ^UV

I.

^*super

Prepozicio montranta:

1.

Lokon pli altan ol la indikita per la dependa vorto: super la tero sin trovas aero [1]; negranda fenestro, malfermiĝanta super la tegmento de la domo, donis nesufiĉan lumon ^Marta ; la manon […] tenante […] super la okuloj, li rigardis la lokon [2]; la suno faris proksimume la tri kvaronojn de sia irado super la horizonto [3]; Mi donis pluvon super unu urbo, kaj super alia [ne] [4]; saliko staras super la rivero [5]; en januaro oni havas 10 gradojn super la nulo [6]; iliaj kapoj […] en la daŭro de tutaj horoj estis klinitaj super la laboro ^Marta ; li kisis ĉiujn siajn fratojn kaj ploris super ili [7]; levu standardon super la popoloj [8]; flugilojn viajn super mi etendu [9]; lia okulo (propre: lia rigardo) vagadis super la bela ĉirkaŭaĵo [10]; la dio de dormo […] etendis super li sian belan ombrelon [11]; li sidas en ŝuldoj ĝis super la ŝultroj ^PrV .

Rim.: Pri uzo de super kun akuzativo, vd al super, super ...-n.

2.

Pozicion de io aŭ iu, kies forto, grado aŭ rango estas pli alta ol tiu de alia: tio ĉi estas super ĉiuj homaj fortoj [12]! super sia povo ili donis memvole [13]; kaj oni metis super ilin laborestrojn, por premi ilin per malfacilaj laboroj [14]; kiam insistis super li liaj servantoj, […] li obeis ilian voĉon [15]; [ne] konvenas al sklavo regi super princoj [16]; vi havas super mi senliman potencon [17]; vi volas havi Davidon kiel reĝon super vi [18]; super la trezoroj de la reĝo estis Azmavet [19]; mi estas tridekunujaraĝulo, do, super la aĝlimo [20]; mi povas instrui mian tezon nur laŭ ĝia esenco kaj ties vereco estas super ĉiu diskuto [21]; el ili neniu povos leviĝi super siaj kolegoj [22]; Elsa triumfis super Johano, sed nur por momento [23].

3.

Staton de iu, kies atento direktiĝas al ia laboro: [ŝi sidis] super peco da tolo, kiun ŝi kudris diligente ^Marta ; kiam ajn mi venas, li ĉiam sidas super laboro [24]; li laboris super sia projekto ne kun la celo konvinki […] malsaĝulojn [25]; laboru ankoraŭ iom super la muziko ^Marta ; laborante super mi mem mi kompletigus miajn sciojn ^Marta ; [ili]j laboradis super la malplenaj teksiloj [26]; mi ne povas kvalifiki ĝin, mi rompas al mi la kapon super ĝi [27]; li ŝvitas ankoraŭ super la alfabeto ^PrV . ĉe, pri, por

1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 26
2. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto
3. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Amos 4:7
5. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
6. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Antaŭparolo
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 45:15
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 62:10
9. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
10. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Kvara
11. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Dio de dormo
12. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
13. La Nova Testamento, II. Korintanoj 8:3
14. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 1:11
15. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. samuel 28:23
16. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 19:10
17. Molière, trad. D-ro L. L. Zamenhof: Georgo Dandin, Akto Tria
18. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ii. samuel 3:17
19. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. kroniko 27:25
20. Sándor Szathmári: Satiraj rakontoj, La barbaro
21. Sándor Szathmári: Satiraj rakontoj, Pythagoras
22. Sándor Szathmári: Satiraj rakontoj, Logos
23. Stellan Engholm: Vivo vokas, VI.
24. L. L. Zamenhof: Dua Libro de l’ lingvo Internacia, Dua Libro de l' Lingvo Internacia
25. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
26. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La novaj vestoj de la reĝo
27. Johán Valano: Ĉu vi kuiras ĉine?, 21

afrikanse:

bo

albane:

sipër

amhare:

ከላይ

angle:

1. above, over

arabe:

فوق

armene:

վեր

azerbajĝane:

bax

beloruse:

над, na-над

bengale:

উপরে

birme:

အထက်

bosne:

više

ĉeĥe:

super, supr

ĉine:

开外 [kāiwài], 開外 [kāiwài], 上头 [shàngtou], 上頭 [shàngtou], 以上 [yǐshàng], 头上 [tóushàng], 頭上 [tóushàng]

dane:

ovenfor

estone:

üle

eŭske:

goiko

filipine:

sa itaas

france:

au-dessus de

galege:

sobre

germane:

1. über, oberhalb 2. über 3. über, an

guĝarate:

ઉપર

haitie:

pi wo a

haŭse:

a sama

hinde:

ऊपर

hispane:

arriba 1. sobre (sin contacto) 2. por encima de (en rango, grado...)

hungare:

felett, fölött

igbe:

n’elu

irlande:

thuas

islande:

ofan

japane:

上記[じょうき]

jave:

ndhuwur

jide:

אויבן

jorube:

loke

kanare:

ಮೇಲೆ

kartvele:

ზემოთ

kazaĥe:

Жоғарыда

kimre:

uchod

kirgize:

жогору

kmere:

ខាងលើ

koree:

위

korsike:

sopratuttu

kose:

ngasentla

kroate:

više

kurde:

ser

latine:

supra

latve:

iepriekš

laŭe:

ຂ້າງເທິງ

litove:

aukščiau

makedone:

над

malagase:

ambony

malaje:

1. atas

malajalame:

മുകളിൽ

malte:

hawn fuq

maorie:

i runga

marate:

वरील

monge:

saum toj no

mongole:

Дээр дурдсан

nederlande:

1. boven 2. boven

nepale:

माथि

njanĝe:

pamwamba

okcidentfrise:

oer

panĝabe:

ਉਪਰੋਕਤ

paŝtue:

پورته

pole:

powyżej, nad

ruande:

hejuru

ruse:

1. над 2. над, сверх 3. над

samoe:

i luga

signune:

s@29

sinde:

مٿي

sinhale:

ඉහත

skotgaele:

gu h-àrd

slovake:

super

slovene:

zgoraj

somale:

kor ku xusan

ŝone:

kumusoro

sote:

ka holimo

sunde:

di luhur

svahile:

juu

taĝike:

дар боло

taje:

ข้างบน 2. เหนือ 3. ภายใต้

tamile:

மேலே

tatare:

өстә

telugue:

పైన

tibete:

སྒང་ལ་

ukraine:

вище

urdue:

اوپر

uzbeke:

yuqorida

vjetname:

trên đây

zulue:

ngenhla

super ...-n, al super

Al loko situanta super ¹: belaj fiŝoj […] elsaltis super la akvon [28]; etendu vian manon […] super iliajn riverojn […] kaj super iliajn lagojn [29]; la suno leviĝis super la teron [30]; la akvo ŝprucas alte super nin [31]; la aerŝipo flugas super la landon [32]; la potenca metala sono trakuris la kortojn, resaltis de la dikaj muroj de l' templo kaj forflugis super la tritikajn kampojn [33]; dume Dio, la Eternulo, pretigis hederon, kaj ĝi elkreskis super lian kapon, por ke li havu ombron super sia kapo kaj liberiĝu el sia suferado [34].

Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

28. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Dio de dormo
29. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 7:19
30. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 19:23
31. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Sovaĝaj cignoj
32. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Post jarmiloj
33. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro I
34. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jona 4:6

beloruse:

над

hungare:

fölé

pole:

do nad

taje:

ขึ้นไปข้างบน, ขึ้นไปเหนือ

de super

De ¹,² loko situanta super: leviĝis la nubo de super la tabernaklo de atesto [35]; [la virino] levis la kapon de super la laboro ^Marta .

35. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 10:11

beloruse:

з-над

hungare:

fölül

pole:

znad

II.

Vortero, esprimanta pli altan forton, gradon aŭ rangon:

supera

Estanta super io, pro sia kvalito aŭ funkcio: tiu ĉi ŝtofo estas supera ol, al tiu; sed mi min detenas, por ke neniu min opiniu supera ol tia, kia li vidas min [36]; mi povus ami nur superan ol mi [37]; supera oficiro, merito, inteligento, matematiko; malsupera situacio; la superaj, malsuperaj klasoj de la socio; la saĝeco havas superecon antaŭ (al, super) la malsaĝeco^Z .

36. La Nova Testamento, II. Korintanoj 12:6
37. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉap. 12a

angle:

superior

beloruse:

вышэйшы

ĉeĥe:

nadřízený, vrchní, vyšší

ĉine:

优越 [yōuyuè], 優越 [yōuyuè]

france:

supérieur (adj.)

hispane:

superior (adj.)

hungare:

felső, felettes, meghaladó, túlszárnyaló

japane:

上方の [じょうほうの], 上位の [じょういの], 優れた [すぐれた]

nederlande:

superieur

pole:

wyższy, górny, nadrzędny, starszy

ruse:

высший, превосходящий

slovake:

nadriadený, vrchný, vyšší

tokipone:

sewi

ukraine:

вищий, верхній

^*superi [38]

(x)

Esti supera je io aŭ iu: la reĝo Salomono superis ĉiujn reĝojn de la tero per riĉeco kaj per saĝeco [39]; miaj krimoj superas mian kapon […] ili estas tro pezaj por mi [40]; unu sento […] superis ĉiujn ceterajn [41]; la varmo ne superis 15 gradojn [42]; ebenaĵo, kies supraĵo ne superas unu kvadratan kilometron [43]; mem […] aranĝi ĉiujn aferojn, tio superas la homajn fortojn [44]; la laciĝo superis la eksciton [45]; malbona virino diablon superas ^PrV ; pardonemeco superas justecon ^PrV . domini, estri, superpasi, superregi, transpasi, regi, venki

38. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, super'i
39. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 10:23
40. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 38:4
41. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj
42. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XVI
43. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XXIV
44. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XVIII
45. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro III

angle:

top, outdo

beloruse:

быць вышэйшым, перавышаць, пераўзыходзіць, перасягаць

ĉeĥe:

nabýt převahu, přebít, předstihnout, předstihovat, předčít, překonat, překročit, přemoci, přemáhat, převýšit, udolat

ĉine:

超过 [chāoguò], 超過 [chāoguò], 优于 [yōuyú], 優於 [yōuyú], 赶超 [gǎnchāo], 趕超 [gǎnchāo], 勝 [shèng], 胜 [shèng], 逾越 [yúyuè]

france:

dépasser, dominer, surplomber

germane:

übertreffen, überragen, überschreiten, über (etwas) gehen, überwinden

hispane:

superar, dominar

hungare:

felette van, felülmúl, túllép, legyőz, meghalad, überel

japane:

上回る [うわまわる], 勝る [まさる], 優越する [ゆうえつする]

nederlande:

overtreffen, te boven gaan

pole:

dominować, górować, prześcigać, wyprzedzać

ruse:

превосходить, превзойти

slovake:

predstihnúť, prekonať, premáhať, premôcť, prerásť, presahovať, prevyšovať, zdolať

ukraine:

перевершувати, перевищувати

superigi

(tr)

Igi ion aŭ iun supera: Dio tre alte superigis lin, kaj donis al li nomon, kiu estas super ĉia nomo [46].

46. La Nova Testamento, Filipianoj 2:9

beloruse:

узвышаць

ĉine:

抬 [tái]

france:

élever

germane:

überhöhen, über (etwas) heben

pole:

przekroczyć, prześcignąć

superemo

Deziro aŭ tendenco pri supereco: mi havis nenian emon doni bazon al la primoko kaj hontiga superemo de Zemoki [47]. fiereco, konkuremo, malhumileco, orgojlo

47. Sándor Szathmári: Vojaĝo al Kazohinio, Dekkvina Ĉapitro

beloruse:

прага да вяршэнства, амбітнасьць

ĉeĥe:

snaha o převahu

ĉine:

自傲 [zìào], 自大 [zìdà], 优越感 [yōuyuègǎn], 優越感 [yōuyuègǎn]

germane:

Überheblichkeit

hungare:

fölényeskedés

japane:

競争心 [きょうそうしん]

nederlande:

eerzucht

pole:

skłonność do wyższości

slovake:

snaha o prevahu

ukraine:

зверхність, зарозумілість

superulo

Homo, kiu havas aŭtoritaton super alia: per kia rajto vi parolas al mi per la tono de superulo [48]? la unuenaskita […] fariĝu superulo en ĉio [49]; komplezo [per kiu la] oficisto […] riskis […] la riproĉojn de siaj superuloj [50]; vi tiel malŝatas la superulojn, la kapitalistojn, kiel vi diras [51]; la servsoldato frapis sur la pordon de sia superulo [52]; Adahan ili rigardis ne nur kiel eksterordinaran heroinon […] sed ankaŭ kiel superulinon [53]. ĉefo, estro, mastro

48. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro X
49. La Nova Testamento, Koloseanoj 1:18
50. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Kvara
51. Stellan Engholm: Infanoj en Torento, dua libro en la Torento-trilogio, Unua Parto
52. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Naŭa
53. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, Ĉapitro XXIII

angle:

superior

beloruse:

вышэйшы (наз. па пасадзе, становішчы і да г. п.), высакапастаўная асоба

ĉeĥe:

nadřízený (osoba), šéf

ĉine:

上級 [shàngjí], 上级 [shàngjí], 上司 [shàngsi]

france:

supérieur (subst.)

germane:

Vorgesetzter

hispane:

superior

hungare:

felettes, elöljáró

japane:

上役 [うわやく], 上司 [じょうし], 上官 [じょうかん]

nederlande:

meerdere

pole:

zwierzchnik, przełożony, szef

ruse:

высокопоставленное лицо

slovake:

nadriadený

ukraine:

високопоставлена особа, начальник

nesuperebla

Tiel eminenta, ke ĝin oni ne povas superi: heroa batalado kontraŭ nesupereblaj fortoj [54]; vestitaj en fantaziaj multkoloraj vestaĵoj [ili] svingis sin unu kun la alia en nesuperebla ĉarmo [55]; la kaloĉaja traduko […] estis daŭre opiniata nesuperebla [56]; la pika, morda, sagaca ironio de Volter estas same necesega kaj restas imitinda modelo nesuperebla [57]; muroj ŝajne nesupereblaj [58]. nerezistebla, nevenkebla

54. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, Ĉapitro XVIII
55. Valdemar Langlet: Vojaĝimpresoj, En Peterburgo
56. C. Minnaja: Dante laŭ Dondi, Beletra Almanako, 2010-02 (7), p. 77a-91a
57. Volter, trad. Eugen Lanti: Kandid aŭ la optimismo, Antaŭparolo
58. Valdemar Langlet: Vojaĝimpresoj, Ĉu mi devas plendi, ke mi lernis Esperanton?

beloruse:

неперавышаны, непераадольны

ĉine:

无上 [wúshàng], 無上 [wúshàng], 不可克服 [bùkěkèfú]

france:

indépassable, insurpassable

germane:

unüberwindbar, unübertrefflich, unbesiegbar

japane:

越えることのできない [こえることのできない], 乗り越えがたい [のりこえがたい]

pole:

niezrównany, nie do przezwyciężenia, nie do pokonania

ukraine:

непереборний, непоборний, незборимий

III.

super-

(prefikso)

1.

Prezentanta fizikan plialtecon: superelstari; superpendi; supersigno; la urbon superstaras monteto.

Rim.: En la vorto supervesto, la prefikso signifas nur, ke tia vesto kovras la ceterajn vestojn kaj ne signigas ke ĝi ne tuŝas ilin.

2.

Prezentanta metaforan spiritan superecon: superforti; superhomo; superbrili (superi per sia brilo); superkrii (krii pli laŭte ol); supersaĝi; superintendanto; superbela (belega, sublima); supernatura; la sukceso superpasis la esperojn; superregi; superruzi.

3.

Havanta troecon, eksceson, ekstrecon: superabunda, superflua (superanta la bezonon, vd marcipano), superpaŝi; supergajno (eksterkutima, pretera gajno); supernombro (ekstranombro); supertakso (plia takso); supernutrado (nutrado superanta la normalan kvanton); superresto^Z ; supersaturi, superŝarĝo, supertago; la glaso superpleniĝis (f. oni ne povas elteni plie).

4.

Montranta objekton, inkluzivantan alian samstrukturan objekton, aŭ iel pli vastan ol ĝi. superaro, supergrafeo, superkorpo.

angle:

2. super- 3. over-

beloruse:

над-, звыш-, пера-

ĉine:

超 [chāo], 超 [chāo]

france:

super-, sur-

germane:

~intendanto: Superintendent.

hispane:

super-, sobre-

hungare:

szuper-, csúcs-, túl- ~elstari: kimagaslik. ~brili: túlragyog. ~krii: túlkiabál. ~intendanto: szuperintendáns. ~ruzi: rászed, túljár az eszén. ~resto: maradvány.

nederlande:

~ruzi: te slim af zijn.

pole:

super- ~elstari: wystawać powyżej. ~brili: przewyższać blaskiem. ~krii: przekrzyczeć. ~intendanto: superintendent. ~ruzi: okpić. ~resto: nadwyżka.

ruse:

над-, сверх-, пере-, супер- 4. над-