Biologia

La biologia (dal grec vegl βίος bíos, ‹vita› e λόγος lógos, qua: ‹scienza›) è la scienza dals essers vivents. Ella furma ina part da las scienzas natiralas e s’occupa tant da las reglas generalas dals essers vivents sco er da las particularitads da mintga singula creatira: per exempel da lur svilup, da lur plan da construcziun e dals process fisicals e biochemics ch’han lieu en lur intern. En la biologia vegn perscrutà sin fitg differents champs. Ils pli impurtants èn la biofisica, la genetica, la biologia moleculara, l’ecologia, la fisiologia, la biologia teoretica e la biologia da las cellas. Da las pli grondas partiziuns dals organissems s’occupan la botanica (plantas), la zoologia (animals) e la microbiologia (microorganissems e virus).

Bacterias:
Escherichia coli

Virus:
Virus Zika

Plantas:
Fau

Animals:
Buc-chavriel

Ils objects d’observaziun e da perscrutaziun da la biologia cumpiglian tranter auter moleculs, cellas, tessids ed organs. La biologia observa però er il cumportament da singuls organissems e l’interagir cun auters organissems en lur ambient. Pervi da questa diversitad dals objects d’observaziun vegn applitgada ed instruida en la biologia ina vasta paletta da metodas, teorias e models.

La furmaziun dals biologs ha lieu a las universitads en rom d’in studi da biologia. Perquai ch’ils cunfins tar autras scienzas (sco per exempel la medischina, la psicologia u la dietetica) èn fluctuants e pervi dal caracter interdisciplinar da la perscrutaziun, èn s’etablidas l’ultim temp sper la denominaziun biologia ulteriuras disciplinas e roms da studi sco per exempel las bioscienzas, las life sciences e las scienzas da la vita.

Istorgia

Alfred Russel Wallace

Ponderaziuns davart la vita e sias caracteristicas ha gia fatg il filosof da la natira grec Thales da Milet vers 600 a.C. Per el duai l’aua avair furmà l’origin da tut las chaussas. Da l’antica fin en il temp medieval ha la biologia però surtut observà la natira e strusch perscrutà quella a moda experimentala. Cun interpretar las observaziuns èn ins plinavant savens sa servì da teorias sco quella dals quatter elements u d’in fundament religius sco il mitus biblic da la creaziun dal mund.

Pir en rom da la revoluziun scientifica a l’entschatta dal temp premodern han perscrutaders da la natira cumenzà a sa schliar dal surnatiral. En il 16avel e 17avel è per exempel creschida la savida davart l’anatomia cun puspè far secziuns, ed invenziuns sco il microscop han dà invista en in mund ch’era fin qua quasi invisibel. Il svilup da la chemia ha er manà a progress en la biologia, per exempel en furma d’experiments ch’han manà a la scuverta da process moleculars sco la fermentaziun u la fotosintesa. En il 19avel tschientaner è alura vegnì tschentà il crap da fundament per duas grondas direcziuns dal tuttafatg novas entaifer la perscrutaziun da la natira: Las lavurs da Gregor Mendel davart las cruschadas da plantas han marcà il punct da partenza da la genetica, ed a basa da las ovras da Jean-Baptiste de Lamarck, Charles Darwin ed Alfred Russel Wallace èn sa sviluppadas las teorias da l’evoluziun.

La denominaziun ‹biologia›, duvrada en il senn modern, para d’esser vegnida introducida pliras giadas independentamain ina da l’autra. Gottfried Reinhold Treviranus (‹Biologie oder Philosophie der lebenden Natur›, 1802) e Jean-Baptiste Lamarck (‹Hydrogéologie, 1802›) al han duvrà e definì l’emprima giada. Il pled sco tal cumpara gia il 1797 en la prefaziun da l’ovra ‹Grundzüge der Lehre von der Lebenskraft› da Theodor Gustav August Roose (1771–1803) ed è er cuntegnì en il terz tom da la ‹Philosophiae naturalis sive physicae dogmaticae: Geologia, biologia, phytologia generalis et dendrologia› da Michael Christoph Hanow dal 1766. Tar ils emprims ch’han applitgà la noziun ‹biologia› en il vast senn dal pled tutgan l’anatom e fisiolog tudestg Karl Friedrich Burdach (1776–1847).

Cun l’ulteriur svilup da las metodas da retschertga è la biologia penetrada en dimensiuns adina pli pitschnas. En il 20avel tschientaner èn la fisiologia e la biologia moleculara daventadas adina pli impurtantas. Dapi lura sa laschan render visiblas e perscrutar a basa atomara structuras fundamentalas sco l’ADN, encims, sistems da membrana e l’entira maschinaria da la cella. A medem temp è creschida entaifer la perscrutaziun la muntada da metodas statisticas e sa diminuida la pratica tradiziunala da descriver fenomens singuls.

Dapi la fin dal 20avel tschientaner sa sviluppan or da la biologia er novas scienzas applitgadas: Per exempel cumplettescha la tecnologia da gens tranter auter las metodas classicas da la cultivaziun da plantas e da l’allevament d’animals ed avra novas pussaivladads – betg incontestadas – d’adattar l’ambient als basegns da l’uman.

Terms impurtants en survista

‹Micrografia› da Robert Hooke (1665)

• 600 a.C.: Thales da Milet – emprima teoria davart l’origin da la vita
• 350 a.C.: Aristoteles – diversas scrittiras davart la zoologia
• emprim tschientaner s.C.: Plinius il Vegl publitgescha la ‹Historia Naturalis› davart la botanica e la zoologia che cumpiglia 37 toms
• 1665: Robert Hooke – descripziun da cellas en il tessì da corc
• 1683: Antoni van Leeuwenhoek scuvra tras microscopia bacterias, monocellulars, cellas da sang e spermas
• 1758: Carl von Linné stabilescha en si’ovra ‹Systema Naturae› la taxonomia da la flora e fauna ch’è sa mantegnida fin oz
• vers il 1800: ils emprims scienziads (Georges Cuvier, Kant) cumenzan a chapir las creatiras sco organissems, quai che dueva esser constitutiv per il svilup da la biologia moderna
• 1839: Theodor Schwann e Matthias Jacob Schleiden – fundaturs da la teoria da las cellas
• 1858: Charles Darwin (1842, nunpublitgà) ed Alfred Russel Wallace sviluppan independentamain in da l’auter la teoria da l’evoluziun
• 1866: Gregor Mendel – emprimas publicaziuns davart experiments cun ibrids da plantas furman l’origin da la genetica
• 1925: Cun las equaziuns da Lotka-Volterra cumenza la biologia matematica
• 1935: Emprima cumprova segira d’in virus tras Wendell Meredith Stanley
• 1944: Oswald Avery mussa che l’ADN, e betg sco supponì avant ils proteins, è il purtader da l’infurmaziun genetica
• 1950: Barbara McClintock publitgescha davart elements movibels en la massa genetica. Questa scuverta, che n’è ditg betg vegnida renconuschida, furma oz la basa per diversas proceduras entaifer la tecnologia da gens
• 1952: Alan Lloyd Hodgkin ed Andrew Fielding Huxley formuleschan las equaziuns da basa da la fisiologia electrica
• 1953: James D. Watson e Francis Crick preschentan la helix dubla sco structura da basa da l’ADN (impurtantas prelavurs en quest connex derivan er da Rosalind Franklin e Maurice Wilkins)
• 1973: John Maynard Smith e George R. Price introduceschan il concept da la strategia evoluziunara stabila
• 1982: Ipotesa davart prions (agents infectus senza genom) tras Stanley Prusiner. L’entschatta dals onns 1990 èn ils prions vegnids enconuschents en la publicitad en connex cun l’uschenumnada sturnadad bovina (BSE)
• 1983: Kary Mullis inventa la reacziun a chadaina da la polimerasa (PCR). Moleculs d’ADN sa laschan da qua davent multiplitgar milliuns giadas en il labor
• 1990–2003: En rom d’in vast project da perscrutaziun vegn sequenzà il genom uman

Sutdivisiun en singulas disciplinas

La biologia sa lascha sutdivider tenor divers sistems

La biologia sco rom scientific s’occupa d’ina vasta paletta d’essers vivents, tracta dumondas fitg diversas ed applitgescha las pli differentas tecnicas da perscrutaziun. Correspundentamain sa lascha la biologia sutdivider en diversas disciplinas: per l’ina tenor la gruppa d’organissems che vegn intercurida (plantas en la botanica, bacterias en la microbiologia etc.); per l’autra tenor il nivel ierarchic macroscopic e microscopic che vegn prendì en mira (structuras molecularas en la biologia moleculara, cellas en la biologia da cellas).

Ils differents sistems sa cruschan però, damai ch’i vegnan per exempel tractadas en la genetica fitg bleras gruppas d’organissems e che la zoologia perscrutescha tant il nivel molecular dals animals sco er lur cumportament. L’illustraziun preschenta a moda cumpacta in urden che collia quests sistems in cun l’auter.

I suonda ina survista dals divers nivels ierarchics e dals objects da la perscrutaziun biologica ch’appartegnan a quels. Sco exempels vegnan mintgamai inditgadas disciplinas che s’occupan en emprima lingia dal livel respectiv.

Microbiologia

La microbiologia è la scienza dals microorganissems, pia da las creatiras che na sa laschan betg distinguer ad egl sco singuls individis: bacterias ed auters monocellulars, tscherts bulieus, algas d’ina e da paucas cellas (‹microalgas›) e virus.

Botanica

La botanica è sa sviluppada da l’occupaziun cun plantas medicinalas e tracta surtut la structura, l’evoluziun, la derasaziun ed il metabolissem da las plantas.

Zoologia

La zoologia s’occupa en emprima lingia da la fisionomia, da l’evoluziun, da la derasaziun e da la moda da viver dals animals.

Biologia umana

La biologia umana è ina disciplina che tracta en il stretg senn dal pled la biologia da l’uman ed ils fundaments biologics da la medischina umana e che resguarda en il vast senn dal pled tut ils champs da la biologia ch’èn relevants per l’uman. Sco atgna disciplina è la biologia umana sa sviluppada pir en il decurs da la segunda mesadad dal 20avel tschientaner.

Parentada cun la biologia umana e l’antropologia biologica, la quala vegn però attribuida a l’antropologia. L’antropologia biologica sa lascha sutdivider en ils champs primatologia, teoria da l’evoluziun, antropologia da sport, paleoantropologia, biologia da la populaziun, antropologia industriala, genetica, creschientscha (auxologia), constituziun e forensica. Lur finamira è da descriver, perscrutar ils motivs ed interpretar sin fundament da la teoria da l’evoluziun la varietad da las caracteristicas biologicas dals ominids. Las metodas da l’antropologia biologica èn tant descriptivas sco er analiticas.

Biologia moleculara

Structura da l’ADN en 3D

Il stgalim da basa da l’urden ierarchic entaifer la biologia furma la biologia moleculara. Igl è quai la disciplina che s’occupa dals moleculs entaifer sistems vivents. Impurtantas classas da moleculs ord vista da la biologia èn acids nucleids, proteins, idrats carbonics e lipids.

Ils acids nucleids ADN ed RNA furman sco arcun da l’infurmaziun genetica in impurtant object da perscrutaziun. La biologia moleculara decodescha ils differents gens e lur regulaziun e perscrutescha ils proteins ch’èn codads lien. Ils proteins furman en general in segund grond champ da perscrutaziun. En furma d’encims èn quels per exempel responsabels sco catalisaturs biologics per praticamain tut las reacziuns metabolicas en ils organissems. Daspera datti er anc bleras autras gruppas da moleculs sco alcaloids, terpens e steroids. Il tratg communabel da tut quests biomoleculs è lur structura da basa che consista da carbon, idrogen e savens er oxigen, nitrogen e zulper. En quantitads fitg pitschnas giogan er metals ina tscherta rolla (p.ex. clorofil u hemoglobin).

Disciplinas biologicas che s’occupan cun quest nivel èn la biochemia, la genetica u epigenetica (che tracta mecanissems d’ereditad ch’han lieu independent da l’ADN), la biologia moleculara e la biologia farmaceutica u toxicologia.

Biologia da las cellas

Cellas furman las unitads funcziunalas e structuralas da basa da las creatiras. Ins differenziescha tranter cellas procarioticas, che na disponan da nagin nuschegl da la cella ed èn pauc structuradas, e cellas eucaritoicas, l’infurmaziun ereditara da las qualas sa chatta en il nuschegl da la cella e che cuntegnan differentas organellas da la cella. Tar las organellas da la cella sa tracti da spazis da reacziuns entaifer la cella ch’èn spartids in da l’auter tras ina membrana simpla u dubla. Uschia pon avair lieu en la cella a medem temp pliras reacziuns chemicas, er talas ch’èn oppostas ina a l’autra. Ina part essenziala dals essers vivents furman ils organissems che sa cumponan be d’ina cella, ils monocellulars. Quels pon sa cumponer d’ina cella procariotica (las bacterias) ubain eucariotica (sco tscherts bulieus).

En organissems da pliras cellas s’uneschan bleras cellas da medema construcziun e da medema funcziun a tessids. Plirs tessids cun funcziuns entretschadas furman organs.

Disciplinas biologicas ch’èn surtut activas sin quest champ furman per exempel l’istologia, l’anatomia, l’immunologia, la biologia d’infecziuns, la neurobiologia, la micologia, la microbiologia, la protozoologia, la scienza da las algas, la biologia da las cellas e la fisiologia da las cellas.

Biologia dal svilup

Mintga creatira furma il resultat d’in svilup. Tenor Ernst Haeckel sa lascha quel considerar sut dus differents aspects:

• Tras l’evoluziun po la furma d’organissems sa midar en il decurs da pliras generaziuns (filogenesa).
• L’ontogenesa furma il svilup individual d’in singul organissem, dal mument che quel vegn schendrà sur ses differents stadis da vita fin sia mort. La biologia dal svilup s’occupa da quests process da transfurmaziun.

Fisiologia

La fisiologia tracta las funcziuns fisicalas e biochemicas sco er l’elavuraziun d’infurmaziun tras las creatiras. La perscrutaziun e furmaziun fisiologia è d’impurtanza tant en la biologia e medischina sco er en la psicologia.

Genetica

Sco fundatur da la genetica vala Gregor Mendel (1822–1884). El ha scuvert las reglas che duevan pli tard vegnir numnadas tenor el, ma las qualas la scienza ha recepì e confermà pir l’onn 1900. Il champ parzial per lunschor il pli grond entaifer la genetica furma oz la genetica moleculara, la quala ha inizià ils onns 1940.

Biologia dal cumportament

La biologia dal cumportament perscrutescha il cumportament dals animals e da l’uman. Ella descriva il cumportament, fa cumparegliaziuns tranter individis e spezias ed emprova d’explitgar il svilup da tschertas modas da cumportament or da la filogenesa, pia or da lur ‹niz› per l’individi.

Ecologia

Avieuls sin lur patgna

L’ecologia s’occupa da las influenzas reciprocas tranter ils organissems ed ils facturs abiotics e biotics da lur spazi da viver e quai sin divers stgalims d’organisaziun.

Individi: L’ecologia da las spezias intercurescha surtut l’influenza da facturs abiotics sco glisch, temperatura, provediment d’aua e midadas stagiunalas sin l’individi. Disciplinas biologicas che tractan medemamain quest stgalim èn per exempel l’antropologia, la zoologia, la botanica e la biologia da cumportament.

Populaziuns: Ina populaziun è ina cuminanza da reproducziun entaifer ina spezia, e quai en in territori limità tant areguard il spazi sco er il temp. L’ecologia da la populaziun s’occupa surtut da la dinamica da las populaziuns d’in spazi da viver a basa da las fluctuaziuns entaifer la quota da naschientschas e da mortoris, da las midadas areguard la purschida da nutriment ubain da facturs da l’ambient abiotics. Quest livel vegn er intercurì da la biologia dal cumportament e da la sociobiologia. En connex cun la descripziun da gruppas socialas sco trieps u muntaneras stattan, en il senn il pli vast, er las scienzas socialas applitgadas che s’occupan cun l’uman.

Biocenosas: Biocenosas furman cuminanzas d’organissems. Plantas, animals, bulieus, monocellulars e bacterias influenzeschan in l’auter ed èn per ordinari dependents in da l’auter entaifer in ecosistem. Els tuts fan part da ciclus da la materia tant en lur spazi da viver sco er a nivel global (p.ex. ciclus da carbon). Las creatiras pon influenzar ina l’autra a moda positiva (p.ex. simbiosa) u a moda negativa (p.ex. parasitissem). La cuminanza da viver (biocenosa) ed il spazi da viver (biotop) furman ensemen in ecosistem.

Disciplinas biologicas che s’occupan d’ecosistems èn tranter auter la biogeografia, la biocenologia, l’ecologia, la chirologia, la geobotanica e la sociologia da las plantas. L’evoluziun dals organissems po avair per consequenza che quels s’adatteschan ad in ambient specific; perquai datti in stgomi intensiv tranter omaduas disciplinas, quai che s’exprima surtut en la sutdisciplina da l’ecologia da l’evoluziun.

Biologia da l’evoluziun e sistematica

La filogenesa descriva il svilup d’ina spezia sur pliras generaziuns. La biologia da l’evoluziun intercurescha en quest connex co ch’ils essers vivents s’adatteschan a lunga vista a cundiziuns da l’ambient e sa spartan en novas spezias.

A basa dal svilup filogenetic ordinescha la taxonomia biologica tut las creatiras en in schema. La totalitad da tut ils organissems vegn sutdividida en trais gruppas, las uschenumnadas domenas, las qualas vegnan da lur vart partidas en Archaea, bacterias ed eucariots.

Da la classificaziun dals animals en quest sistem s’occupa la zoologia speziala; da la classificaziun da las plantas la botanica speziala e da la classificaziun da las Archaea, bacterias e bulieus la microbiologia.

Sco represchentaziun la pli frequenta vegn malegià ina planta filogenetica. Las lingias da colliaziun tranter las singulas gruppas mussan la parentella evoluziunara. Pli curta ch’è en ina tala planta la via tranter duas spezias, e pli stretg che quellas èn parentadas ina cun l’autra. Sco mesira per eruir il grad da parentella vegn savens prendì en agid la sequenza d’in gen derasà vastamain.

Sco ina sort sintesa dad ecologia, biologia da l’evoluziun e sistematica è s’etablida dapi la fin dals onns 1980 la perscrutaziun da la biodiversitad. Quella fa er la punt tar las mesiras da protecziun e tar las cunvegnas politicas che servan a proteger ed a garantir a lunga vista la diversitad biologica.

Biologia sintetica

En questa disciplina emprovan bioinschigners da crear a moda artifiziala sistems ch’èn abels da viver e che vegnan manads sco ils organissems natirals d’in genom.

Biologia teoretica

La biologia teoretica s’occupa da princips da basa da sistems biologics sin tut ils stgalims d’organisaziun che sa laschan formular a moda matematica.

Metodas da lavur da la biologia

Sistem da classificaziun da las plantas tenor Carl von Linné

La biologia sa serva da bleras metodas scientificas che vegnan duvradas generalmain sco observaziuns structuradas, documentaziuns (notizias, fotografias, films), la furmaziun d’ipotesas, la modellaziun matematica, l’abstracziun ed experiments. Per formular princips generals e stgaffir connexs sa basan ins en la biologia tant sin datas empiricas sco er sin teorems matematics. Pli bleras emprovas cun mintgamai differents puncts da partenza che mainan al medem resultat, e pli tgunsch che quel vegn renconuschì sco valaivel. Questa vista pragmatica n’è però betg incontestada ord vista da la teoria da la scienza.

Invistas en las pli impurtantas structuras e funcziuns dals essers vivents sa laschan gudagnar cun agid da las scienzas vischinas. La fisica per exempel furnescha in grond dumber da metodas da retschertga. Simplas apparaturas opticas sco il microscop a glisch pussibiliteschan d’observar structuras fitg pitschnas sco cellas u organellas. Quai ha manà ad ina nova chapientscha areguard la construcziun d’organissems ed ha furmà il punct da partenza d’in entir nov champ da perscrutaziun, la biologia da las cellas. En il fratemp tutga tiers in’entira paletta da metodas e proceduras visualas (microscop electronic, lampa fluorescenta e.a.).

Sco atgna disciplina tranter las scienzas biologia e chemia è sa furmada la biochemia. Quella collia la savida davart las caracteristicas chemicas e fisicalas dals elements da basa da la vita cun lur effect sin il sistem biologic en sia totalitad. Cun metodas chemicas èsi per exempel pussaivel en rom d’experiments biologics da munir moleculs cun in colurant u cun in isotop radioactiv; uschia sa laschan quels persequitar sin lur viadi tras differentas organellas da la cella, tras l’organissem u tras in’entira chadaina da nutriment.

La bioinformatica è ina disciplina relativamain giuvna, situada tranter la biologia e l’informatica. Quella emprova da schliar dumondas che sa tschentan en la biologia cun metodas da l’informatica. Cuntrari a la biologia teoretica che na lavura savens betg cun datas empiricas per tractar dumondas concretas, vegn fatg diever en la bioinformatica da datas biologicas. In dals pli gronds projects da la biologia dals ultims decennis, numnadamain da sequenzar il genom, è insumma pir stà pussaivel cun agid da la bioinformatica. La bioinformatica vegn però er applitgada en la biologia structurala; qua datti stretgas colliaziuns tar la biofisica e la biochemia. Ina da las dumondas fundamentalas entaifer la biologia, numnadamain quella suenter l’origin da las creatiras (planta filogenetica da la vita), vegn oz elavurada a basa da metodas da la bioinformatica.

La matematica serva sco instrument principal da la biologia teoretica per descriver ed analisar connexs generals. Per exempel èn equaziuns differenzialas sa mussadas en blers secturs da la biologia (teoria da l’evoluziun, ecologia, neurobiologia, biologia dal svilup e.a.) sco metoda da modellar sistems fitg utila. E dumondas da la filogenetica vegnan elavuradas cun metodas da la matematica discreta e da la geometria algebraica.

Per intents da la planisaziun d’experiments e per l’analisa da quels vegn sa servì da metodas da la statistica.

Champs d’applicaziun da la biologia

La biologia è ina disciplina da las scienzas natiralas ch’enconuscha fitg blers champs d’applicaziun. La perscrutaziun biologica maina ad enconuschientschas approfundadas areguard la construcziun e la funcziun dal corp. Quai furma ina basa centrala per intercurir entaifer la medischina las raschuns e las consequenzas da malsognas tar l’uman e tar animals. Sin il champ da la farmazia vegnan medicaments sco per exempel insulin u numerus antibiotics gudagnads da microorganissems modifitgads geneticamain enstagl da lur funtauna biologica natirala, perquai che questas proceduras èn pli bunmartgadas e bundant pli productivas. Per l’agricultura vegnan plantas da niz munidas cun agid da la genetica moleculara cun resistenzas cunter parasits e fatgas main sensiblas sin sitgira e mancanza da substanzas nutritivas. En l’industria da victualias e da products da giudiment procura la biologia per ina vasta paletta da mangiativas d’auta qualitad biologica e che sa laschan conservar pli ditg. Singulas cumponentas derivan er qua da microorganissems che vegnan modifitgads geneticamain. Uschia na vegn per exempel il quagl per la producziun da chaschiel betg pli extratg da maguns da vadels, mabain producì a moda microbiala.

Ulteriuras disciplinas ch’han lur agens champs d’applicaziun èn l’etnobiologia, la bionica, la bioeconomia, la bioinformatica e la biotecnologia.

Litteratura

• Isaac Asimov: Geschichte der Biologie. Fischer, Francfurt a.M. 1968.
• Änne Bäumer: Geschichte der Biologie.
  • Tom 1: Biologie von der Antike bis zur Renaissance. Lang, Francfurt a.M. e.a. 1991, ISBN 3-631-43312-3.
  • Tom 2: Zoologie der Renaissance, Renaissance der Zoologie. Lang, Francfurt a.M. e.a. 1991, ISBN 3-631-43313-1.
  • Tom 3: 17. und 18. Jahrhundert. Lang, Francfurt a.M. e.a. 1996, ISBN 3-631-30317-3.
• Änne Bäumer: Bibliography of the history of biology / Bibliographie zur Geschichte der Biologie. Peter Lang, Francfurt a.M. e.a. 1997, ISBN 3-631-32261-5.
• Neil A. Campbell, Jane B. Reece: Biologie. 6. ed., Pearson Studium, Minca 2006, ISBN 3-8273-7180-5.
• Christian Göldenboog: Das Loch im Walfisch. Die Philosophie der Biologie. Klett-Cotta, Stuttgart 2003, ISBN 3-608-91991-0
• Ilse Jahn (ed.): Geschichte der Biologie. Theorien, Methoden, Institutionen, Kurzbiographien. 3. ed., Spektrum, Heidelberg 2002, ISBN 3-8274-1023-1.
• Dieter Klämbt, Horst Kreiskott, Bruno Streit: Angewandte Biologie. VCH, Weinheim 1991, ISBN 3-527-28170-3.
• Ernst Mayr: Das ist Biologie. Die Wissenschaft des Lebens. Spektrum, Heidelberg 2000, ISBN 3-8274-1015-0.
• Ernst Mayr: Die Entwicklung der biologischen Gedankenwelt. Vielfalt, Evolution und Vererbung. Springer, Berlin 2002 (restampa da l’ediziun 1984).
• Heinz Penzlin: Die theoretischen Konzepte der Biologie in ihrer geschichtlichen Entwicklung. En: Naturwissenschaftliche Rundschau, tom 62, nr. 5, 2009, p. 233–243.
• William K. Purves e.a.: Biologie. 7. ed., Spektrum, Heidelberg 2006, ISBN 3-8274-1630-2.
• Georg Toepfer: Historisches Wörterbuch der Biologie. Geschichte und Theorie der biologischen Grundbegriffe. 3 toms, Metzler, Stuttgart 2011, ISBN 978-3-476-02316-2.

Colliaziuns

 Commons: Biologia – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• Ernst Mayr: Die Autonomie der Biologie, sin: biologie.uni-hamburg.de
• Die Welt der Biologie, sin: Vorarlberger Bildungsserver