त

• तद्गुण:
• तुल्ययोगिता

वर्ग:काव्यालङ्कारकोश:

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

त, तकारः । स व्यञ्जनषोडशवर्णः । तवर्गप्रथम- वर्णश्च । (अर्धमात्राकालेनोच्चार्य्यः ।) अस्यो- च्चारणस्थानं दन्तः । इति व्याकरणम् ॥ (अस्यो- च्चारणे दन्तमूलेन जिह्वाग्रस्य स्पर्शः आभ्य- न्तरप्रयत्नः । विवारश्वासघोषाः बाह्यप्रयत्नाः । मातृकान्यासेऽस्य वामस्फिचि न्यासक्रिया स्यात् । वङ्गीयवर्णमालायां) तस्य लेखनप्रकारो यथा, -- “आदौ बिन्दुस्ततो मध्ये कुण्डलीत्वमवाप्य सा । दक्षाद्बामगता नित्या ब्रह्मविष्ण्वीशरूपिणी ॥ ध्यानमस्य प्रवक्ष्यामि शृणुष्व कमलानने ! । चतुर्भुजां महाशान्तां महामोक्षप्रदायिनीम् ॥ सदा षोडशवर्षीयां रक्ताम्बरधरां पराम् । नानालङ्कारभूषां वा सर्व्वसिद्धिप्रदायिनीम् ॥ एवं ध्यात्वा तकारन्तु तन्मन्त्रं दशधा जपेत् ॥” इति वर्णोद्धारतन्त्रम् ॥ * ॥ अस्य स्वरूपं यथा, कामधेनुतन्त्रे । “तकारं चञ्चलापाङ्गि ! स्वयं परमकुण्डली । पञ्चदेवात्मकं वर्णं पञ्चप्राणमयं सदा ॥ त्रिशक्तिसहितं वर्णं आत्मादितत्त्वसंयुतम् । त्रिबिन्दुसहितं वर्णं पीतविद्युत्समप्रभम् ॥” तस्य ३२ द्बात्रिंशन्नामानि यथा, -- “तः पूतना हरिः शुद्धिः शक्ती शक्तिर्जटी ध्वजा । वामस्फिक्वामकट्यौ च कामिनी मध्यकर्णकः ॥ आषाढी तण्डतुस्नश्च कामिका पृष्ठपुच्छकः । रत्नकश्च श्याममुखी वाराही मकरोऽरुणा ॥ सुगतोऽर्द्धमुखा बुद्धजानुश्च क्रोडपुच्छकः । गन्धो विश्वामरुच्छत्रश्चानुराधा च सौरकः ॥ जयन्तिपुलको भ्रान्तिरनङ्गमदनातुरा ॥” इति नानातन्त्रशास्त्रम् ॥

तम्, क्ली स्त्री, (त + भावे डः ।) तरणम् । (तरति भवसागरमनेनेति । तॄ + करणे डः ।) पुण्यम् । इति मेदिनी । ते, १ ॥

तः, पुं, (तर्द्दति तम्बति वा हिनस्ति द्रव्यादिहर- णेन जनानिति । तर्द्द तम्ब वा + डः ।) चौरः । अमृतम् । पुच्छम् । क्रोडः । म्लेच्छः । इति मेदिनी । ते, १ ॥ गर्भः । शठः । इति शब्दरत्ना- वली ॥ रत्नम् । सुगतः । योधः । गौरविवर्ज्जित- पुच्छम् । क्रोष्टुपुच्छम् । इत्येकाक्षरकोषः ॥

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

त¦ पु॰ तक--हसने सहने वा ड।

१ चौरे

२ अमृते

३ पुच्छे

४ क्रीडे

५ म्लेच्छे च मेदि॰।

६ गर्भे

७ शठे शब्दच॰

८ रत्ने

९ सुगते देवे

१० गौरविवर्ज्जिते

११ क्रोष्टोष्टुपुच्छेच एका॰ को॰।

२१ तरुणे

१४ पुण्ये क्ली॰ स्त्री॰ मेदि॰। त्रिवर्णप्रस्तावे आद्यगुरुद्वयके अन्त्यलघुके (। )

१२ गणभेदे
“सोऽन्तगुरुः लथितोऽन्त्यलघुस्तः” छन्दोम॰।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

त¦ m. (-तः)
1. A thief.
2. Nectar, the food of the immortals.
3. An out- caste, a barbarian or Mlech'cha.
4. The flank, the hip or haunch.
5. A tail.
6. The womb.
7. A wicked man.
8. A tree.
9. A jewel.
10. A Buddha. n. (-तं)
1. Passing, crossing.
2. Virtue, sancity. E. तृ to cross, &c. affix ड।

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

तः [tḥ], 1 A tail.

The tail of a jackal.

The breast.

The womb.

The hip or flank.

A warrior.

A thief.

A wicked man.

An outcaste, a barbarian.

A Buddha.

A jewel.

Nectar.

(In prosody) One of the eight syllabic feet.

ता, तम् Passing, crossing.

Virtue, religious merit. -ता N. of Lakṣmī.

तम् [tam], 4 P. (ताम्यति, तान्त)

To choke, be suffocated.

To be exhausted or fatigued; ललितशिरीषपुष्पहननैरपि ताम्यति यत् Māl.5.31.

To be distressed (in body or mind), be uneasy or pained, pine, waste away; प्रविशति मुहुः कुञ्जं गुञ्जन्मुहुर्बहु ताम्यति Gīt.5; गाढोत्कण्ठा ललितलुलितैरङ्गकै- स्ताम्यतीति Māl.15;9.33; तृष्णे मुधा ताम्यसि Mu.3.1; नार्यो मुग्धशठा हरन्ति रमणं तिष्ठन्ति नो वारितास्तत्किं ताम्यसि ... Amaru.8.

To stop, become immovable; Rāj. T. 5.345.

To wish, desire. -Caus. (तमयति) To suffocate, choke.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

त the 1st dental consonant.

त pronom. baseSee. तद्

त m. a tail ( esp. of a jackal) , any tail except that of Bos gaurus L.

त m. , the breast L.

त m. the womb L.

त m. the hip W.

त m. a warrior L.

त m. a thief. L.

त m. a wicked man L.

त m. a म्लेच्छL.

त m. a बुद्धL.

त m. a jewel L.

त m. nectar L.

त n. crossing L.

त n. virtue L.

Purana Encyclopedia

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

takṣaka ........................................ p26
takṣaśilā .................................... p529
taṅgaṇa ........................................ p732
taṇḍūlikāśrama .......................... p529
taṇḍer āśramaḥ .......................... p530
tapoda .......................................... p357
tapodāna ...................................... p357
tamasā .......................................... p357
taratoya ...................................... p733
tarantuka .................................... p358
tarala .......................................... p733
taruṇaka ...................................... p29
talavana ...................................... p733
tāpatya ........................................ p183
tāmara .......................................... p733
tāmasāstra .................................. p105
tāmra ............................................ p733
tāmracūḍa .................................... p29
tāmraparṇī .................................. p358
tāmraliṅgaka .............................. p733
tāmralipta .................................. p733
tāmraliptaka .............................. p733
tāmrā ............................................ p29
tāmrā ............................................ p358
tāmrāruṇā .................................... p358
tāmrāvatī .................................... p358
tāra .............................................. p29
tārā .............................................. p29
tārāmṛga ...................................... p247
tārkṣya ........................................ p29
tārkṣya ........................................ p734
tārkṣyaketana ............................ p29
tārkṣyalakṣaṇa .......................... p29
tālacara ...................................... p734
tālajaṅgha .................................. p734
tittara ........................................ p734
tittiri ........................................ p29
tilaka .......................................... p734
tiṣya^1 ........................................ p247
tiṣya^2 ........................................ p247
tīragrāha .................................... p734
tīrthakoṭi .................................. p358
tīrthayātrā ................................ p183
tīrthavaṁśa ................................ p227
tukhāra ........................................ p735
tuṅgaka ........................................ p358
tuṅgaveṇā .................................... p359
tuṇḍikera .................................... p735
tumbupa ........................................ p735
tuṣāra .......................................... p735
tuṣāragiri .................................. p359
tūṣṇīṁgaṅgā ................................ p359
tṛṇabindusaras .......................... p359
tṛṣṇasomāgner āśramaḥ ............ p530
trasāmanyā .................................. p359
trikūṭa ........................................ p359
trikūṭa ........................................ p359
trikūṭavant ................................ p359
trigaṅga ...................................... p360
trigarta ...................................... p735
triṇāciketa ................................ p183
tridivā ........................................ p360
tripura ........................................ p530
tripurasya nipātanam .............. p183
trivāra ........................................ p30
triviṣṭapa .................................. p360
triśūlakhāta .............................. p360
triśūlapāṇeḥ sthānam .............. p360
triśṛṅga ...................................... p360
trisuparṇa .................................. p183
tretā ............................................ p247
traipura ...................................... p739
traiyyambaka .............................. p105
tryakṣa ........................................ p739
tryaṅga ........................................ p740
tvāṣṭra ........................................ p105

Mahabharata Cultural Index

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

takṣaka ........................................ p26
takṣaśilā .................................... p529
taṅgaṇa ........................................ p732
taṇḍūlikāśrama .......................... p529
taṇḍer āśramaḥ .......................... p530
tapoda .......................................... p357
tapodāna ...................................... p357
tamasā .......................................... p357
taratoya ...................................... p733
tarantuka .................................... p358
tarala .......................................... p733
taruṇaka ...................................... p29
talavana ...................................... p733
tāpatya ........................................ p183
tāmara .......................................... p733
tāmasāstra .................................. p105
tāmra ............................................ p733
tāmracūḍa .................................... p29
tāmraparṇī .................................. p358
tāmraliṅgaka .............................. p733
tāmralipta .................................. p733
tāmraliptaka .............................. p733
tāmrā ............................................ p29
tāmrā ............................................ p358
tāmrāruṇā .................................... p358
tāmrāvatī .................................... p358
tāra .............................................. p29
tārā .............................................. p29
tārāmṛga ...................................... p247
tārkṣya ........................................ p29
tārkṣya ........................................ p734
tārkṣyaketana ............................ p29
tārkṣyalakṣaṇa .......................... p29
tālacara ...................................... p734
tālajaṅgha .................................. p734
tittara ........................................ p734
tittiri ........................................ p29
tilaka .......................................... p734
tiṣya^1 ........................................ p247
tiṣya^2 ........................................ p247
tīragrāha .................................... p734
tīrthakoṭi .................................. p358
tīrthayātrā ................................ p183
tīrthavaṁśa ................................ p227
tukhāra ........................................ p735
tuṅgaka ........................................ p358
tuṅgaveṇā .................................... p359
tuṇḍikera .................................... p735
tumbupa ........................................ p735
tuṣāra .......................................... p735
tuṣāragiri .................................. p359
tūṣṇīṁgaṅgā ................................ p359
tṛṇabindusaras .......................... p359
tṛṣṇasomāgner āśramaḥ ............ p530
trasāmanyā .................................. p359
trikūṭa ........................................ p359
trikūṭa ........................................ p359
trikūṭavant ................................ p359
trigaṅga ...................................... p360
trigarta ...................................... p735
triṇāciketa ................................ p183
tridivā ........................................ p360
tripura ........................................ p530
tripurasya nipātanam .............. p183
trivāra ........................................ p30
triviṣṭapa .................................. p360
triśūlakhāta .............................. p360
triśūlapāṇeḥ sthānam .............. p360
triśṛṅga ...................................... p360
trisuparṇa .................................. p183
tretā ............................................ p247
traipura ...................................... p739
traiyyambaka .............................. p105
tryakṣa ........................................ p739
tryaṅga ........................................ p740
tvāṣṭra ........................................ p105