1979 сыл

1979 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 7 — Камбоджа-Вьетнам сэриитин кэмигэр Вьетнам сэриилэрэ Камбоджа киин куоратын Пномпени ылбыттар. Инньэ гынан Пол Пот уонна кыһыл кхмердэр режимнэрэ сууллубут.
• Тохсунньу 16 — Ирааҥҥа Ислам өрөбөлүүссүйэтэ буолбутуттан сылтаан бүтэһик шах Мохаммед Реза Пехлеви дьиэ кэргэнин кытары дойдутуттан Эгиипэккэ күрээбит.
• Тохсунньу 29 — Кытай салайааччыта Дэн Сяопин АХШ-ка официальнай визит оҥорбут, АХШ бэрэсидьиэнэ Джимми Картер кинини көрсүбүт. Бу кэмҥэ Кытай уонна Америка сыһыаннара улаханнык тупсубута.

Олунньу

• Олунньу 1 — Аятолла Рухолла Хомейни 15 сыл үүрүүгэ сылдьан баран Тегерааҥҥа төннүбүт.
• Олунньу 5 — Аятолла Хомейни Ирааны ислам өрөспүүбүлүкэтинэн биллэрбит.
• Олунньу 11 — Ирааҥҥа өрөбөлүүссүйэ түмүгэр ислам текоратията олохтоммут, былааска аятолла Рухолла Хомейни кэлбит.
• Олунньу 17 — Биир ыйдаах Кытай-Вьетнам сэриитэ саҕаламмыт.

Кулун тутар

• Кулун тутар 16 — Кытай-Вьетнам сэриитэ: Кытай аармыйата Кытай кыраныыссатын туораан дойдутугар төннүбүт, сэрии түмүктэммит.
• Кулун тутар 28 — АХШ-ка ядернай энергетика биир саамай ыар содуллаах саахала — Три-Майл-Айленд АЭС саахала буолбут.

Муус устар

• Муус устар 1 — Референдум түмүгүнэн Ираан ислаам өрөспүүбүлүкэтэ диэн ааттаммытын туһунан аятолла Хомейни биллэрбит.
• Муус устар 2 — Свердловскайдааҕы байыаннай лабораторияттан алҕас сотуун ыарыы споралара тарҕаммыттарын түмүгэр 66 киһи өлбүт, ону таһынан элбэх сүөһү.
• Муус устар 3 — КНР салалтата ССРС-тыын 1950 сыллаахха түһэрсиллибит доҕордоһуу уонна көмөлөсүһүү сөбүлэҥин уһаппатын туһунан биллэрбит.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 3 — Британияҕа быыбарга Маргарет Тэтчер кыайбыт. Нөҥүө күнүгэр Британияҕа бастакы дьахтар премьер-миниистиринэн буолбут.
• Ыам ыйын 4 — Маргарет Тэтчер Британия бастакы дьахтар премьер-миниистирэ буолбут.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 18 — Сэбиэскэй Сойуус уонна АХШ ОСВ-2 сөбүлэҥҥэ илии баттаабыттар. Илии баттааһын сиэрэ-туома Венаҕа буолбута, ССРС-тан Леонид Брежнев, АХШ-тан Джимми Картер кыттыбыттара. Бу сөбүлэҥинэн ядернай сэрии сэбин оҥоруу хааччахтаммыта.

От ыйа

• От ыйын 3 — АХШ бэрэсидьиэнэ Джимми Картер Афганистаҥҥа олохсуйбут ССРС-ка чугас былааһы утарар дьоҥҥо кистээн көмөлөһөр туһунан бастакы директиваҕа илии баттаабыт.

Алтынньы

• Алтынньы 17 — Ийэ Терезаҕа Нобель Эйэ бириэмийэтин анаабыттар.

Ахсынньы

• Ахсынньы 3 — аятолла Рухолла Хомейни Ираан үрдүкү салайааччыта буолбут.
• Ахсынньы 7 — «Кыталык» сахалыы үҥкүү бөлөҕө төрүттэммит. Төрүттээччи уонна салайааччы — РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Василий Винокуров. Бөлөх Саха сиригэр бастакынан «РФ норуотун айымньытын үтүөлээх кэлэктиибэ» (Заслуженный коллектив народного творчества РФ) ытык ааты ылбыта.
• Ахсынньы 12 — Соҕуруу Кэриэйэҕэ байыаннай переворот буолбут. Генерал Пак Чон Хи өр сыллаах диктатууратын кэнниттэн гражданскай киһи дойдуну салайыыта уһаабатах, байыаннайдар былааһы бэйэлэригэр төттөрү ылбыттар.
• Ахсынньы 24 — «Ариан» диэн космоска таһаҕас таһаарар Франция ракетата бастакытын ситиһиилээхтик көппүт.
• Ахсынньы 25 — Афганистааҥҥа Сэбиэскэй Сойуус сэриилэрэ киирбиттэр.
• Ахсынньы 27 — ССРС спецнааһа Афганистааҥҥа бэрэсидьиэн дыбарыаһыгар саба түспүт. Бу түмүгэр Афганистаан иккис бэрэсидьиэнэ Хавизулла Амин өлбүт, ол кэннэ олорбут икки бэрэсидьиэни аан дойду элбэх судаарыстыбалара ССРС марионеткаларынан ааҕаллар этэ.

Төрөөбүттэр

• Муус устар 13 — Саргылана Ноева, Саха АССР Чурапчы оройуонун Туора Күөл нэһилиэгэр — саха суруйааччыларын айымньыларын сүдьүөттэригэр кэми чинчийэр учуонай, филология билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• Олунньу 4 — Ядрихинскай Прокопий Прокопьевич — Бэдьээлэ (1901—1979), ырыаһыт уонна олоҥхоһут.
• Муус устар 2 — Крылова Татьяна Ивановна, Саха Сирин дьахталларыттан бастакы мэдисиинэ дуоктара, профессор.

• Ыам ыйын 4 — Чемезов Василий Назарович, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх диэйэтэлэ, устуоруйа билимин кандидата.
• Ыам ыйын 29 — Саҥата суох киинэ аатырбыт артыыһа Мэри Пикфорд (1892 с.т.).

• От ыйын 11 — Кондаков Николай Алексеевич — Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
• Атырдьах ыйын 6 — Бэрияк Алексей Алексеевич (1912—1979), бэйиэт, прозаик уонна тылбаасчыт.
• Алтынньы 26 — Пак Чон Хи — 1962-1979 сылларга Соҕуруу Кэриэйэ бэрэсидьиэнэ. Кини диктатордыы салайыытынан Соҕуруу Кэриэйэ балысхан сайдыыны ситиспитэ, быстар дьадаҥы олохтон төлө көппүтэ. Пак Чон Хи кэмигэр олоххо киирбит бырайыактар: суоллары тутуу, POSCO диэн баараҕай тимир уһаарар собуот, биэс сыллаах былааннар, «Саҥа дэриэбинэ» бырайыак.
• Сэтинньи 24 — Иннокентий Пухов — филология билимин хандьыдаата, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
• Ахсынньы 2 — Василий Соловьёв-Седой (1907 төр.), композитор, пианист, Социалистыы Үлэ Дьоруойа, ССРС норуодунай артыыһа.